Μικρασιατική Καταστροφή: Σκέψεις του “Χθες” (1922) και του “Σήμερα” (2024)-Δ.Θεοδωρίτσης

    Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α.

Διονύσιος Ι. Θεοδωρίτσης (*)

Η 30 Αυγούστου κάθε χρόνο, είναι για τους Τούρκους η επέτειος της νίκης της 30ης Αυγούστου 1922, η οποία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς της ιστορίας της Τουρκίας. Είναι η επέτειος της νίκης του Στρατού του Κεμάλ Ατατούρκ κατά του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ), που επιτεύχθηκε στη μάχη του Ντουμλούπιναρ (κατ΄ άλλους : Τουμπλού - Μπουνάρ . Αυτά όλα τα τοπωνύμια αναγράφονται στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, μπροστά από τη Βουλή των Ελλήνων),

μετά από την επίθεση των στρατευμάτων του Κεμάλ Ατατούρκ, που άρχισε στις 26 Αυγούστου 1922, με τα γνωστά σε όλους μας καταστροφικά αποτελέσματα. « Αποφράς » λοιπόν ημέρα η 30 Αυγούστου 1922, για όλους τους Έλληνες. Για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο έχουν γραφεί πολλά, από Έλληνες και ξένους ιστορικούς και συγγραφείς. Επίσης σε "ελεύθερες εγκυκλοπαίδειες", αναφέρονται πολλά στοιχεία (σωστά, λανθασμένα, αλλά και συγκεχυμένα). Από στρατιωτικής πλευράς, η Στρατιωτική Ιστορία  αναφέρει λίαν σημαντικά στοιχεία (διαταγές μάχης - ημερολόγια μονάδων - σχέδια επιχειρήσεων - υπομνήματα - στρατιωτικές εκτιμήσεις - κ.α.), άγνωστα  σε πολλούς αναφορικά με την υπόψη ιστορική περίοδο, και με προεκτάσεις αναπόφευκτα και στα τότε ελληνικά πολιτικά δρώμενα. Δεν πήγαν βεβαίως τότε μόνο οι Έλληνες στη Μικρά Ασία/Ιωνία. Υπήρχαν και άλλοι στην ευρύτερη περιοχή, πλην όμως μόνο η Ελλάδα πλήρωσε το βαρύ τίμημα (Να μη το ξεχνάμε ποτέ αυτό !). Οι Ιταλοί έλεγχαν την περιοχή νότια του ποταμού Μαιάνδρου. Οι Γάλλοι την περιοχή από την Άγκυρα μέχρι την Προύσα και το Σατζάκιον της Αλεξανδρέττας (περιοχή Χατάι της Συρίας). Οι Βρετανοί  έφθαναν πιο βαθειά στο εσωτερικό, κοντά στο Ιράκ (όπου βεβαίως και το....πετρέλαιο). Η Ρωσία με το βλέμμα στο Μπακού και τη σκέψη στην Περσία ( πετρέλαιο επίσης). Οι ΗΠΑ παρακολουθούσες  τότε τα ευρασιατικά γεωπολιτικά δρώμενα, έμειναν αρχικά "αδρανείς". Δεν είχαν κηρύξει τον πόλεμο κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά βεβαίως δεν ξέχασαν. Επανέρχονται στην όλη περιοχή του "μαύρου χρυσού" από το έτος 1938 και μετά.

Η Στρατιωτική Πτυχή.

Ο Κεμάλ εφοδιάστηκε αφειδώς τότε, από όλους τους παραπάνω (κυρίως : Γάλλους - Ιταλούς και Ρώσους. Οι Βρετανοί "ποιούσαν τη νήσσαν" , περιβεβλημένοι με τη διπλωματική μηλωτή της ουδετερότητας). Ισχυροποιήθηκε έτσι ο Κεμάλ και έκανε "στροφή", κοιτάζοντας μόνο προς τη Δύση και όχι Ανατολικά (Κιρκούκ, Μοσούλη, κλπ).

Ο ΕΣ, που έδωσε σαφέστατα πολλές σκληρές, νικηφόρες και ένδοξες μάχες, προέλαυνε συνεχώς προς τα βάθη, με μεγάλη επιμήκυνση των γραμμών ανεφοδιασμού του, με αξιωματικούς και οπλίτες οι περισσότεροι των οποίων είχαν αρχίσει τις πολεμικές επιχειρήσεις από το Σαραντάπορο ! χωρίς την ανάλογη επιμελητεία - αναπληρώσεις και ενισχύσεις ! και - το κυριότερο - ο  Στρατός μας καταλαμβάνοντας εδάφη, κατεδίωκε  συνεχώς τις δυνάμεις του Κεμάλ, χωρίς όμως και να τις καταστρέψει τελειωτικά/ολοσχερώς (στη στρατιωτική τακτική, πρωταρχικός σκοπός των επιχειρήσεων είναι πάντοτε : « η καταστροφή των δυνάμεων του αντιπάλου και - εν ταυτώ - η κατάληψη ζωτικών εδαφών, ερεισμάτων,   κλπ »). Ήταν δηλαδή ένα ελατήριο που επιμηκύνθηκε (πέρα από το "νόμο του Χούκ" στη Φυσική), και δεν συσπειρωνόταν πλέον. Τελικά, η επιθετικότητά του Στρατού μας "εξέπνευσε", όπως και ήταν επόμενο, 300 περίπου χιλιόμετρα πριν από την Άγκυρα, και αυτός εγκαταστάθηκε αμυντικά και έμεινε "ταμπουρωμένος" στην "εξέχουσα" του Αφιόν Καραχισάρ. Οι ελληνικοί λόχοι είχαν, σε πρώτο κλιμάκιο , ανεπτυγμένα .... τα μισά ! περίπου από τα προβλεπόμενα τυφέκια, λόγω…. μη αναπληρώσεων απωλειών και ενισχύσεων τους  με άνδρες !  Ακολούθησε αναπόφευκτα  η συμφορά. Οι δυνάμεις του Κεμάλ πέρασαν μυστικά και απαρατήρητα, πεζή, ("ρυταγωγουμένων των ίππων δια των χειρών ", αναφέρει η Στρατιωτική Ιστορία),πίσω από την ελληνική διάταξη, και "δίκην ριπιδίου" οι Τούρκοι –Τσέτες(Κούρδοι)  ξήλωσαν τα πάντα .

Η Πολιτική Πτυχή.

Στην Ελλάδα η πολιτική  επικαιρότητα είχε μοναδικά πλέον τα "πρωτεία". Οι τότε « σύμμαχοι και προστάτες μας » επί το έργον τους ... . Ουδείς στην Ελλάδα ασχολούνταν - στην ουσία - με τα ελληνικά στρατεύματα στη Μικρά Ασία ! Κοντολογίς, τα πολιτικά γεγονότα προέβαλαν τη βαριά σκιά τους και ακολούθησαν αναπόφευκτα  η ήττα και η καταστροφή.

Ακολούθως, αφού εκφράσουμε ορισμένες κύριες διαπιστώσεις, ας μας επιτραπεί συγχρόνως να επιχειρήσουμε και κάποιες  σκέψεις - απόψεις :

Ο ενεργειακός/πετρελαϊκός ανταγωνισμός  μεταξύ των Βρετανών και των Γάλλων, αλλά και οι σχετικές φιλοδοξίες των Ιταλών, έφεραν στην ουσία τον ΕΣ στη Μικρά Ασία. Η Μικρασιατική  Εκστρατεία του ΕΣ δρομολογήθηκε μετά τη κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας από τους Βρετανούς και τους Γάλλους στη Μέση Ανατολή, με σκοπό να διασωθεί ο ελληνισμός της Μικράς  Ασίας που κινδύνευε με γενοκτονία  από τους Τούρκους. Είχε προηγηθεί και η γενοκτονία των Αρμενίων (Μπακού-κλπ) και των αδελφών μας Ποντίων. Χώρα μικρή, πολύ φτωχή και βαθιά διχασμένη η Ελλάδα, μετά και από τρείς διαδοχικά  πολέμους, τελικά εστάλη στη Μικρά Ασία

υπό των Φίλων και Συμμάχων της  «Αντάντ», με προεξάρχουσα την - και επιδείξασα στο τέλος "ουδέτερη στάση" - Βρετανία, ως εντολοδόχος αυτών, για την προστασία του πολυάριθμου ελληνικού πληθυσμού της  Μικράς  Ασίας. Απώτερος όμως σκοπός των Βρετανών ήταν ο αντιπερισπασμός του Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος και κατευθύνθηκε κατά των αποβιβασθέντων ελληνικών δυνάμεων στην Ιωνία. Οι Βρετανοί κυριάρχησαν έτσι στην πετρελαϊκή περιοχή του Ιράκ και ανέλαβαν τον πλήρη έλεγχο του ιρακινού πετρελαίου. Παράλληλα, οι Γάλλοι κυριάρχησαν στη Συρία και στο Λίβανο. Όταν το επέτυχαν αυτό οι Βρετανοί, εγκατέλειψαν φυσικά την Ελλάδα, η οποία αφέθηκε εντελώς μόνη απέναντι στις δυνάμεις του Κεμάλ Ατατούρκ, τις οποίες εξόπλισαν και ενδυνάμωσαν οι ίδιοι  οι Φίλοι και Σύμμαχοι της ! Ήταν θέμα χρόνου πλέον η Καταστροφή και η Εθνική Συμφορά ! Πολιτικά βεβαίως λάθη έφεραν πρωταρχικά τη Μικρασιατική  Καταστροφή. Συμπληρωματικά επέδρασαν και  τα συμβάντα στρατιωτικά λάθη, προερχόμενα κυρίως από το διχασμό και την επίδραση των τότε πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα. Τα γνωστά πάθη και οι δογματικές απόψεις του διχασμού, επικάθησαν επί των τότε γεγονότων - αιτίων - υπευθύνων, δίκην πυκνής  και δυσδιάλυτης  ομίχλης, η οποία καθιστά - ακόμα μέχρι σήμερα - επισφαλή την ιστορική έρευνα .

Εκτιμάται ότι, με βάση τα πολιτικά δρώμενα και την επακολουθήσασα αλλαγή της θέσης των Φίλων και Συμμάχων της  Ελλάδας, σαφώς λόγω των συμφερόντων τους, ήταν αδύνατο για τον ΕΣ να επιτύχει μια τελειωτική νίκη, και συνωδά οι Έλληνες αδελφοί μας την ειρηνική τους παραμονή στη Μικρά Ασία, υπό τη διαρκή πίεση πολυάριθμης και βάρβαρης ενδοχώρας, κατάλληλα καθοδηγούμενης, εξοπλιζόμενης, και ενισχυόμενης αφειδώς από τους τότε Φίλους και Συμμάχους μας, που    « μας πούλησαν για γρόσια και  φλουριά » (μοναδικοί οι στίχοι του τραγουδιού « θα με δικάσει ο κούκος και τ΄αηδόνι », μας θυμίζουν ανεξίτηλα το αποτέλεσμα παθών και λαθών μας). Οι ενέργειες Φίλων και Συμμάχων μας κατά τη Μικρασιατική  Καταστροφή - Συμφορά, αποτελούν επίσης και μια ανεξίτηλη μαρτυρία, για το πώς αντιλαμβάνονται πολλάκις οι ( εκάστοτε ) Φίλοι μας τις Συμμαχίες τους .

Στις φωτογραφίες, φαίνεται το τουρκικό μνημείο σε ανάμνηση της νίκης της 30ης  Αυγούστου 1922.

Καταυγάζει μια βαρβαρότητα και ένα άσβεστο μίσος !

Βλέποντάς το, ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.

Ιδιαίτερα κατάλληλη η ημερομηνία της 30 Αυγούστου - σε στενό συνδυασμό και με την Ιστορία - για αναστοχασμό γεγονότων στην ευρύτερη περιοχή μας και στα του οίκου μας, μαζί με μια νηφάλια εκτίµηση της περιόδου της Μικρασιατικής Καταστροφής - Συμφοράς, χωρίς να επιζητούνται επί αυτής τελεσίδικες απαντήσεις, που είναι βεβαίως και αμφίβολο εάν και κατά πόσον  υπάρχουν.

Τα ίχνη της Ενέργειας έγραψαν τότε και - κατά την άποψή μας - γράφουν μέχρι σήμερα, τη νεώτερη ελληνική ιστορία. Βασική αιτία δεινών και δυσμενών καταστάσεων στις διαχρονικές εξελίξεις στη Χώρας μας, είναι κατά κανόνα η ανεπάρκεια "γεωπολιτικής σκέψης" των εκάστοτε πολιτικών ταγών της (αυτό ακριβώς κατά τη γνώμη μας ακολουθεί διαχρονικά και τις ιστορικές εξελίξεις στην Κύπρο και αφορά πρωτίστως την εκάστοτε πολιτική ηγεσία της Μεγαλονήσου). Προς τούτο και στη χρόνια διένεξή μας με την Τουρκία, οι Φίλοι - Εταίροι - Σύμμαχοι μας τάσσονται υπέρ της Γείτονος ( για τα δικά τους βεβαίως οφέλη ), και εις βάρος του δικαίου και των διεθνών συμφωνιών . Ανέχτηκαν έτσι την τουρκική εισβολή και κατοχή  στην Κύπρο, και ανέχονται σήμερα σιωπηρώς και τις τουρκικές ενέργειες και διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Η Μικρασιατική Καταστροφή - Συμφορά, πρέπει να είναι και η τελευταία. Οφείλουμε επιτέλους να μαθαίνουμε από τα παθήματά μας. Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας υπαγορεύει και την Ιστορία της. Είναι συνεπώς  αναγκαίο να μελετάμε την Ιστορία, χωρίς όμως να εγκλωβιζόμαστε από αυτή, γιατί η Ιστορία είναι σχολείο και όχι φυλακή. Η Ιστορία μάλιστα επαναλαμβάνεται, υπό την έννοια ότι : τα ίδια αίτια οδηγούν στα αυτά αποτελέσματα. Οφείλουμε λοιπόν να μη ξεχνάμε, και συγχρόνως να στηρίζουμε την όποια προσπάθεια για «Ασφάλεια και Σταθερότητα» στην ευρύτερη περιοχή μας, πατριωτικά, χωρίς υποχωρητικά σύνδρομα (τύπου «Μοντεζούμα»), και με βάση το Διεθνές Δίκαιο, σε συνδυασμό όμως και με την Ισχύ των Ενόπλων μας Δυνάμεων (το τελευταίο  το αντιλαμβάνονται καλύτερα οι - κωφεύοντες στο άκουσμα του Διεθνούς Δικαίου - αρπακτικοί Γείτονες μας), την Κοινωνική Αντίληψη για τους λαούς στην περιοχή, και με πρωταρχικό/κύριο επίκεντρο τη Ν.Α. Μεσόγειο (δεν είμαστε απλώς….παρατηρητές στον υπόψη χώρο, είναι ο Φυσικός μας Χώρος και - συνεπώς - οφείλουμε να έχουμε ουσιαστική παρουσία και λόγο σε αυτόν !), σε συνδυασμό πάντα και με το βασικό μας ρόλο στη Βαλκανική ενδοχώρα. Και επειδή το αποτέλεσμα, επ΄ ωφελεία της Χώρας μας και του λαού μας, είναι τελικά αυτό που μετράει, ας λάβουμε επιτέλους σοβαρά υπόψη τα πλέον αδύνατα/τρωτά μας σημεία : τη Διχόνοια - το Διχασμό - τη  Διάσπαση - τη Φιλαρχία - την Αρχομανία -την "Κακή συνήθεια" του υιού του Ευρυδήμου, κλπ (γνωστά και χιλιοτραγουδισμένα), τα οποία - δυστυχώς -   χαρακτηρίζουν ιστορικά Εμάς τους Έλληνες (και ισχυριζόμαστε ότι είμαστε και « έξυπνη ράτσα», φαντασθείτε και να μην είμαστε!). Το γεωπολιτικό

"Παζλ" ευρίσκεται σήμερα σε πλήρη εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή μας, στην οποία - ας μη το ξεχνάμε αυτό - η Ενέργεια (πετρέλαιο , φυσικό αέριο / LNG, κλπ) έγραψε πάντα την Ιστορία (ωφέλησε οικονομικά κάποιες χώρες, αλλά έστειλε και χώρες στη χειρουργική κλίνη ), και συνεχίζει βεβαίως να τη γράφει, συγκεκαλυμμένα ίσως, προδιδόμενη όμως από τα αποτελέσματα της  .

Ενδέχεται και να μη συμφωνούν με τα προαναφερθέντα ή και να αμφιβάλλουν κάποιοι - αναφαίρετο βεβαίως δημοκρατικό δικαίωμα οι απόψεις των Πολιτών. Αρκεί όμως όλοι να αντιληφθούν/αντιληφθούμε, ότι η ανάταξη του συνόλου είναι αυτή που φέρνει την καλυτέρευση της ζωής ενός εκάστου. Η «Εθνική  Στρατηγική» (ουσιαστικά και όχι τύποις), η αναγκαιούσα  σήμερα  ενεργειακή  διπλωματία και η ελληνική πολιτιστική διάσταση στην εξωτερική μας πολιτική, καθώς και η πραγματική / έμπρακτη προαγωγή της « Ασφάλειας (Άμυνας) και  Σταθερότητας» στην ευρύτερη περιοχή μας, αποτελούν  το κυριότερο εφαλτήριο για την πολυπόθητη επί χρόνια οικονομική  ανάπτυξη και αναγέννηση της Πατρίδας μας. Ιδίως σήμερα, σε ένα διεθνές περιβάλλον το οποίο, την ώρα που "σηκώνεις το κεφάλι" σου τραβάει το "σωληνάκι στην εντατική" με τα "οικονομιστικά  μέτρα" που σου επιβάλλει, τα οποία απαξιώνουν τη ζωή των Πολιτών, χωρίς να επηρεάζουν την άγρια και άπληστη ακρίδα  της διαπλοκής και της διαφθοράς, και προδικάζουν εμφανώς απαισιόδοξες προοπτικές ανάπτυξης.

Οφείλουμε λοιπόν να ομιλούμε με πολύ σκέψη, για μερικά που τα προεξοφλούμε "a priori " ως "θετικά", όπως και η επιδιωκόμενη και πολύ-διαφημιζόμενη από κάποιους Ε/Τ Φιλία, και να σκεπτόμαστε  με νηφαλιότητα "διπλά". Το πρόσφατο γεγονός στη Νήσο Κάσο δεν αποτελεί απλά ένα περιστατικό. Αποτελεί - κατά τη γνώμη μας - συνέχιση της διαχρονικά μέχρι και σήμερα Στρατηγικής της Γείτονος, με σκοπό το συνεχές ροκάνισμα των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, και τη μόνιμη  περίσφιξη της στα 6νμ. Παράλληλα, η παρουσία του Τούρκου υπουργού εξωτερικών στο Συμβούλιο υπουργών εξωτερικών της  ΕΕ, με τη σύμφωνη αποδοχή και της Κύπρου, δεν αποτελεί επίσης κάτι "αμελητέο", όπως περνάει σε κάποια/όποια  ΜΜΕ. Το ελάχιστο ( έστω ) που επέτυχε η Τουρκία, ήταν η παρουσίαση ( μέσα στην ευρωπαϊκή κατοικία μας !) των θέσεών της για το  Κυπριακό, και συνωδά η επίκληση αναγνώρισης των «κατεχομένων»  στην Κύπρο. Αυτό φρονούμε ότι καταυγάζει η παρουσία του Τούρκου υπουργού εξωτερικών, άσχετα με το τι λέγεται από τους Εταίρους και Φίλους μας στην ΕΕ. Η ελληνική (και η κυπριακή ) "αφωνία", δείχνει - ίσως - και τον αιφνιδιασμό μας σε περίοδο Ε/Τ φιλίας. Φιλία όμως μεταξύ κρατών σημαίνει συμφέροντα. Το δικό μας το συμφέρον, το αναζητούν συνεχώς, διακαώς και δικαίως οι Έλληνες Πολίτες, και αντί αυτού βλέπουν τη «φιλική  ενέργεια» στην περίπτωση της Νήσου Κάσου, και τη διαρκή  αμφισβήτηση από τη Γείτονα ("γκρίζες ζώνες" - "γαλάζια πατρίδα") ελληνικών Νησιών της Δωδεκανήσου - κλπ, παρ΄ ότι η Τουρκία έχει παραιτηθεί αυτών, καθώς και των θαλασσίων ορίων της, με τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. Παρατηρείται επίσης τελευταίως στη Χώρα μας, πως κάποιοι  υπέρμαχοι του «Κατευνασμού» της Τουρκίας έχουν "αντικαταστήσει" στο λεξιλόγιο τους τη λέξη «Κατευνασμός» με τη λέξη «Συμβιβασμός» (δηλαδή…. "δεν είναι Γιάννης, είναι Γιαννάκης ", όπως με νόημα λέει ο θυμόσοφος λαό μας ). «Συμβιβασμός» όμως σημαίνει «δίνω και παίρνω». Αποφεύγουν φυσικά να απαντήσουν στο ερώτημα :Τι εν προκειμένω μας παρέχει η Τουρκία ;; Η απάντηση γνωστή : Aπολύτως Tίποτα !

Η Τουρκία δεν πρόκειται να σταματήσει την επεκτατική της πολιτική εις βάρος της Χώρας μας, μέχρι να υλοποιήσει τον Κύριο Αντικειμενικό Σκοπό της, που επί μισό περίπου αιώνα επιδιώκει μεθοδικά και ακατάπαυστα. Σε εμάς αποκλειστικά έγκειται να μην μπορέσει ποτέ να τον υλοποιήσει, και φυσικά χωρίς πολεμική σύρραξη, η οποία θα είναι σαφώς καταστροφική και για τις δύο Χώρες.  Αρκεί να έχουμε ενότητα, σωφροσύνη, και θέληση προς αντίσταση σε κάθε τουρκική πρόκληση.

Απαιτείται μεγάλη προσοχή ! Είναι δύσκολοι, πονηροί  και - κυρίως - ιδιαίτερα απρόβλεπτοι οι καιροί σήμερα.

Λοιπά, κατά τη σεβαστή κρίση καθενός.

(*) ο Αντιστράτηγος ε.α.  Διονύσιος Ι. Θεοδωρίτσης είναι αρχηγός της   τάξεως ΣΣΕ/1975, απόφοιτος της Ανωτάτης Στρατιωτικής Ακαδημίας Nasser της Αιγύπτου και εταίρος αυτής .

The post Μικρασιατική Καταστροφή: Σκέψεις του “Χθες” (1922) και του “Σήμερα” (2024)-Δ.Θεοδωρίτσης appeared first on Militaire.gr.