Η Ουκρανία και το αχαλίνωτο σπιράλ κλιμάκωσης ΗΠΑ-Ρωσίας- Γιάννης Χουβαρδάς

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν άλλαξε τους στρατηγικούς στόχους Ουάσιγκτον-Μόσχας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Τη διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας (μονοπολισμού) στη διεθνή κατανομή ισχύος για τις ΗΠΑ. Έναν πολυπολικό κόσμο με αναβαθμισμένη θέση μεγάλης δύναμης για τη Ρωσία. Ωστόσο έφερε προσαρμογές στις πολιτικές για την επίτευξη τους.

Γράφει ο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Πλέον οι ΗΠΑ

επιδιώκουν: Αποτυχία της Ρωσικής εισβολής. Βαθύτερη πρόσδεση της ΕΕ στον Ατλαντισμό. Ευθυγράμμιση συμμάχων/εταίρων-προσέλκυση τρίτων στις θέσεις-πρακτικές τους. Πολιτικές που αφορούν: Την περικύκλωση της Ρωσίας στην Ευρώπη -διείσδυση ΝΑΤΟ-ΕΕ στο μετασοβιετικό χώρο. Την εμπέδωση της ηγεμονίας τους στην Ευρώπη. Τη θωράκιση της ηγεσίας τους στη «διεθνή τάξη».

Αντίστοιχα η Ρωσία διεκδικεί: Σταθερή νίκη στην Ουκρανία. Αναβαθμισμένη συνεργασία με Κίνα-Ινδία. Εταιρικές σχέσεις με αναδυόμενες δυνάμεις. Πολιτικές που αφορούν: Την καπιταλιστική ενοποίηση του μετασοβιετικού χώρου υπό την ηγεσία της -CSTO/EAEU. Τη σύζευξη της Ευρασίας σε μία γεωπολιτική οντότητα που θα έλκει την ΕΕ, με τη Ρωσία στον πυρήνα. Τη μεταρρύθμιση-«εκδημοκρατισμό» της «διεθνούς τάξης».

Παρατηρούμε ότι στρατηγικοί στόχοι ΗΠΑ-Ρωσίας αποκλίνουν στο επίπεδο της διεθνούς κατανομής ισχύος. Επίσης αποκλίνουν οι επιμέρους πολιτικές τους στα πεδία αυτής -Ευρασία, Ουκρανία, και στο επίπεδο της «διεθνούς τάξης». Όμως μόνο στην Ουκρανία οι απώλειες του ενός συνεπάγονται οπωσδήποτε κέρδη για τον άλλο.

Αποδυνάμωση του ενός στη διεθνή κατανομή ισχύος δε σημαίνει ενίσχυση του άλλου. Η ηγεμονία των ΗΠΑ στην Ευρώπη δεν απέτρεψε τη συνεργασία Ρωσίας-ΕΕ, ούτε η συνεργασία Ρωσίας-Ινδίας την προσέγγιση Ινδίας-ΗΠΑ. Μεταρρύθμιση της διεθνούς τάξης και παραμονή των ΗΠΑ στο τιμόνι της δεν αλληλοαποκλείονται.

Αντίθετα στην Ουκρανία οι απώλειες της Ρωσίας ωθούν τους ΝΑΤΟ/ΕΕ, ενώ οι ζημιές των ΗΠΑ τους CSTO/EAEU. Το ίδιο ισχύει σε όλο τον Ευρωπαϊκό μετασοβιετικό χώρο. Βεβαίως εκεί δρούνε και άλλοι -Κίνα, Γερμανία. Η παρουσία τους όμως αθροίζεται υπέρ ΗΠΑ ή Ρωσίας. Διότι δε μπορούν να τις υποκαταστήσουν και είναι σύμμαχοι/εταίροι τους.

Ταυτόχρονα η Ουκρανία επηρεάζει σημαντικά τη θέση ΗΠΑ-Ρωσίας στην κορυφή της διεθνούς κατανομής ισχύος. Γιατί, είναι κομβική στην προσανατολισμό του Ευρωπαϊκού μετασοβιετικού χώρου. Αυτός συνδέεται με την ηγεμονία των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την κατοχή εκεί σφαίρας επιρροής από τη Ρωσία. Δύο ασύμβατα και καίρια ζητούμενα τους.

Μία Ρωσική σφαίρα επιρροής στην Ευρώπη ανατρέπει την ηγεμονία των ΗΠΑ. Εγκυμονεί κίνδυνο κυριαρχίας εκεί ανταγωνιστικών τους δυνάμεων -σύμπραξη ΕΕ-«Ευρασίας». Συνεπώς αμφισβητεί τη βάση της Αμερικανικής πλανητικής πρωτοκαθεδρίας -τη μη κυριαρχία ανταγωνιστικών δυνάμεων στις δύο άκρες της Ευρασίας.

Αντίστοιχα η επέκταση ΝΑΤΟ/ΕΕ στα μετασοβιετικά κράτη θα εκτροχιάσει την ανισορροπία στη, μη άμεσα ανατρέψιμη, σχέση αλληλεξάρτησης ΕΕ-Ρωσίας. Επακόλουθα θα μειώσει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ρωσίας προς την Κίνα. Συνεπώς θα γκρεμίσει τη βάση της ως μεγάλη δύναμη -Την όποια ισότιμη σχέση με Δύση-Κίνα.

Συνακόλουθα απώλεια της Ουκρανίας συνεπάγεται κινδύνους για τη θέση ΗΠΑ-Ρωσίας στη διεθνή κατανομή ισχύος. Αυτοί θα εκφραστούν στην πλανητική χάραξη των σφαιρών επιρροής και στην ανάθεση ρόλων στη «διεθνή τάξη». Δηλαδή στα κέρδη και στα μερίδια που θα λάβουν τα κεφάλαια τους στην παγκόσμια αγορά.  

Ωστόσο ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για τη Ρωσία. Αν απωλέσει την Ουκρανία ο εκτροχιασμός της ανισορροπίας στις σχέσεις της με Δύση-Κίνα είναι πολύ πιθανός. Αντίθετα αν οι ΗΠΑ χάσουν την Ουκρανία, η κυριαρχία ανταγωνιστικών δυνάμεων στην Ευρώπη δεν είναι το ίδιο ισχυρή.

Επίσης η Μόσχα θα αντιμετωπίσει κινδύνους για την ανεξαρτησία και την εδαφική της ακεραιότητα. Θα βρεθεί περικυκλωμένη από τη Δύση στην Ευρώπη και εξαρτώμενη από την Κίνα στην Ασία, όντας αντιμέτωπη εσωτερικά με πιέστηκα προβλήματα και φυγόκεντρες δυνάμεις. Έτσι το Ρωσικό κεφάλαιο θα δει τα όρια και τα διαθέσιμα μερίδια της αγοράς και του φυσικού πλούτου της Ρωσίας να κινδυνεύουν με συρρίκνωση.

Μία τέτοια εξέλιξη εξυπηρετεί τις ΗΠΑ. Διευκολύνει τη λεηλασία των υποδομών και φυσικών πόρων της Ρωσίας από το κεφάλαιο τους. Μετατρέπει τη Μόσχα από στήριγμα του Πεκίνου σε βαρίδιο. Ωθεί την Κίνα σε σπατάλη ισχύος για την προστασία του στρατηγικού βάθους που της προσφέρει η Ρωσία -κίνδυνος περικύκλωσης/πολιορκίας.

Έτσι ΗΠΑ-Ρωσία ανταγωνίζονται για την Ουκρανία. Το γεγονός ευνοούν ανταγωνιστικές φιλοδοξίες-εξαρτήσεις μεταξύ τμημάτων του Ουκρανικού κεφαλαίου και των ελίτ που το περιστοιχίζουν, Ουκρανικές ιστορικές-πολιτικές και εθνικές-πολιτισμικές ιδιομορφίες. Οξύνεται όμως πρωτίστως, όταν ΗΠΑ-Ρωσία επιχειρούν να προωθήσουν τις θέσεις τους. 

Σημαντικοί σταθμοί τέτοιων επιχειρήσεων είναι: 

2003: Συμμετοχή της Ουκρανίας στη Ρωσική πρωτοβουλία “ενιαίος οικονομικός χώρος”, ενώ η Μόσχα πλησιάζει στον έλεγχο του στρατηγικού δικτύου των αγωγών της.2004: Νίκη της φιλοδυτικής πορτοκαλί «εξέγερσης» που ώθησε η διεύρυνση ΝΑΤΟ/ΕΕ.2013: Στροφή της Ουκρανίας προς την εκκολαπτόμενη EAEU.2014: Φιλοδυτικό πραξικόπημα με εμπροσθοφυλακή συμμορίες ναζί.2014: Η Ρωσία προσαρτά την Κριμαία, στηρίζει τους αυτονομιστές σε Ντονιέτσκ-Λουκχάνσκ. Ξεσπά εμφύλιος στο Ντομπάς, που περιορίζουν οι συμφωνίες του Μίνσκ.2020-2021: Σφίγγουν οι δεσμοί ΝΑΤΟ-Ουκρανίας. Κινήσεις αναθεώρησης του «Μίνσκ». 2022: Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η τελευταία εξέλιξη προβιβάζει τις επιχειρήσεις της Μόσχας στο επίπεδο του πολέμου με άλλο κράτος. Φανερώνει ότι την επείγει η μεταβολή του status quo. Ομολογεί την ανεπάρκεια των «ειρηνικών» εργαλείων της και των Ουκρανών συμμάχων της. Δηλώνει αυτοπεποίθηση ότι διαθέτει την ισχύ για να ανταποκριθεί στην επιλογή της.

Οι στόχοι της εισβολής ορίστηκαν από το Κρεμλίνο ως: Ανεξαρτησία όλου του Ντομπάς. Αποστρατιωτικοποίηση, αποναζιστικοποίηση, ουδετερότητα της Ουκρανίας. Ωστόσο η διασαφήνιση τους απαιτεί να ενταχθούν στα Ρωσικά σχέδια για το μετασοβιετικό χώρο. 

Τότε προβάλλουν ως: Διακοπή της διολίσθησης της Ουκρανίας προς ΝΑΤΟ/ΕΕ και θεμελίωση ισχυρών ερεισμάτων για τη ρυμούλκηση της προς CSTO/EAEU, τουλάχιστον για το αναγκαίο στους Ρωσικούς σχεδιασμούς μέρος της. Απόσχιση και de facto κυριαρχία επί περιοχών χρήσιμων για την προστασία της Κριμαίας και του Ντομπάς. 

Κατ’ ελάχιστο αυτά σημαίνουν: Μία de facto συνομοσπονδία κυριαρχικά ισότιμων πολιτειών στην Ουκρανία -ρωσοουκρανικό συνεταιρισμό, με κάποια/ες να ελέγχεται/ονται από έμπιστους της Μόσχας. Ένταξη σε αυτές περιοχών, οικονομικά-γεωπολιτικά κρίσιμων και πολιτικά-πολιτισμικά χρήσιμων. De facto κυριαρχία στην Αζοφική Θάλασσα.  

Μετά από πόλεμο τέτοιας έκτασης, τυχόν μη υλοποίηση τους θα είναι μεγάλο πρόβλημα για τη Ρωσία. Η επιρροή της στην Ουκρανία θα ελαχιστοποιηθεί, ενώ δυσκολίες θα προκύψουν για Κριμαία-Ντομπάς. Επίσης η επιθετικότητα ανταγωνιστών θα ενθαρρυνθεί αλλού, ενώ εταίροι θα απομακρυνθούν. Συνακόλουθα εσωτερικές αποσχιστικές τάσεις θα ανατροφοδοτηθούν. Όλα αυτά, ενώ η Μόσχα θα επουλώνει πολεμικές πληγές σε κατάσταση ψυχρού πολέμου με τη Δύση.  

Συνεπώς η Ρωσία θα συνεχίσει τον πόλεμο μέχρις ότου: Επιτύχει τους στόχους της. Κρίνει ότι η ισχύς της δεν της το επιτρέπει. Η δεύτερη περίπτωση είναι δύσκολη, καθώς διαθέτει μεγάλες συμβατικές, αλλά και στρατηγικές-πυρηνικές δυνατότητες. 

Η πρώτη φάση των επιχειρήσεων κατέστησε τη Ρωσία κυρίαρχη στην Αζοφική. Επίσης τις προσέδωσε ισχυρές θέσεις στην ανατολή. Ωστόσο δεν υποχρέωσε το Κίεβο στην αποδοχή όσων απαιτούνται για να κρίνει η Μόσχα επικερδή την εισβολή. Έτσι η Ρωσία κλιμακώνει τον πόλεμο. Η επιχείρηση εναντίον του κυρίου όγκου του Ουκρανικού στρατού στην ανατολή ξεκίνησε. Τα «εντυπωσιακά» πυραυλικά πλήγματα πυκνώνουν.

Αντίθετα οι ΗΠΑ μένουν εκτός μαχών, προς ώρας. Δείχνουν ότι η κατάσταση στο πεδίο δεν τις επείγει. Εκπέμπουν πίστη στην επάρκεια των «ειρηνικών» τους εργαλείων και των Ουκρανών φίλων τους. Δηλώνουν απρόθυμες για στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία.

Στόχος τους είναι η αποτυχία της Ρωσίας, μέσω της στρατιωτικής και οικονομικής της κατατριβής. Όμως το βάρος της διαδικασίας το μεταφέρουν σε τρίτους. Στην Ουκρανία το στρατιωτικό. Στους συμμάχους/εταίρους το οικονομικό. Οι ίδιες ωφελούνται πολιτικά-οικονομικά των εξελίξεων, ενώ βασικός τους αντίπαλο είναι η Κίνα.

Συνακόλουθα προβαίνουν στις εξής αλληλοσυμπληρούμενες κινήσεις: Παρέχουν στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Επιζητούν την οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας μέσω κυρώσεων. Υποστηρίζουν διπλωματικές πρωτοβουλίες για τη ρυμούλκηση της Μόσχας σε έναν ανώδυνο για το φιλοδυτικό status της Ουκρανίας συμβιβασμό.

Ωστόσο οι ΗΠΑ ετοιμάζονται για ενεργότερη εμπλοκή, αν τα παραπάνω αποτύχουν. Δύσκολα θα ανεχτούν νίκη της Ρωσίας, καθώς εκτός των άλλων: Θα συσπειρώσει και θα αποθρασύνει τους εχθρούς τους. Θα υπονομεύσει τις συμμαχίες τους στο φόντο των οικονομικών δυσκολιών. Έτσι σωρεύουν Νατοϊκές δυνάμεις στην Αν. Ευρώπη, ετοιμάζουν τα στρατηγικά όπλα, προωθούν την ένταξη Σουηδίας-Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. 

Στην πρώτη φάση του πολέμου η τακτική τους αφορούσε: Τη διατήρηση του ελέγχου των αστικών κέντρων από τις Ουκρανικές δυνάμεις. Τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και τη ληστεία των αποθεματικών της. Την υποστήριξη των διπλωματικών πρωτοβουλιών της Τουρκίας. 

Με αυτό τον τρόπο πέτυχαν τη σωτηρία της Ουκρανικής κυβέρνησης. Όχι όμως την οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας, ούτε την απώλεια εκτεταμένης Ουκρανικής επικράτειας. Έτσι η Ρωσία δεν αναγκάστηκε σε συμβιβασμό. Συνακόλουθα κλιμακώνουν. Αναβαθμίζουν την παροχή οπλισμού στην Ουκρανία ώστε να αντεπιτεθεί. Επιμένουν στην προσπάθεια να πλήξουν ζωτικές εξαγωγές της Ρωσίας, π.χ. ενέργεια.

Ως εκ τούτων η Ουκρανία αναδεικνύεται σε καταλύτη «ωρίμανσης» του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Ρωσίας. Τα συμφέροντα Μόσχας-Ουάσιγκτον επιτάσσουν την εγκόλπωση της στη σφαίρα επιρροής τους. Συνακόλουθα οι δύο δυνάμεις εμπλέκονται σε ένα σπιράλ κλιμάκωσης, ήδη από τη δεκαετία του ’90. Η εισβολή της Ρωσίας προκαλεί την έκρηξη του τελευταίου. Δημιουργείται κίνδυνος οι εξελίξεις να υποταχθούν στη δική του δυναμική. 

Η πιθανότητα ενός νέου μεγάλου ιμπεριαλιστικού πολέμου, αρχικά ΝΑΤΟ-Ρωσίας, είναι πιθανή και μεγάλη. Αξιωματούχοι τους αναφέρονται συχνά σε αυτό το ενδεχόμενο. Οι στρατιωτικοί ασχολούνται με την επιχειρησιακή ετοιμότητα του πυρηνικού  οπλοστασίου. Παράλληλα, Κόσοβο, Βοσνία, Ναγκόρνο-Καραμπάχ, Ιράκ, Συρία, Λιβύη, Παλαιστινιακά εδάφη και ο ανταγωνισμός Ισραήλ-Ιράν εκπέμπουν ανησυχητικά μηνύματα ανάφλεξης. 

Ωστόσο ένα «πάγωμα» της κατάστασης είναι εφικτό. Άλλωστε για τις ΗΠΑ στρατηγικός αντίπαλος είναι η Κίνα, ενώ το status της Ουκρανίας δε τις πιέζει στον ίδιο βαθμό. Αντίστοιχα η Ρωσία μπορεί να προσφέρει ανταλλάγματα σε άλλα πεδία. Άλλωστε στις στρατηγικές της στοχεύσεις δεν είναι η ρήξη με τη Δύση, αλλά ο εξαναγκασμός αυτής να την αποδεχθεί ως ισότιμη μεγάλη δύναμη. 

Σε κάθε περίπτωση όμως μία τέτοια κατάσταση θα είναι προσωρινή και εύθραυστη. Το διακύβευμα στην Ουκρανία και οι συνέπειες της Ρωσικής εισβολής θα θρέφουν και θα ενισχύουν την ένταση. Αντίστοιχα θα την επηρεάζει η πορεία ωρίμανσης του βασικού ανταγωνισμού στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα ΗΠΑ-Κίνας.

 

The post Η Ουκρανία και το αχαλίνωτο σπιράλ κλιμάκωσης ΗΠΑ-Ρωσίας- Γιάννης Χουβαρδάς appeared first on Militaire.gr.