Η Κίνα του Σι σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο

Της Αντιγόνης Βουλγαράκη, Πολιτικής Επιστήμονα, MSc Ευρωπαϊκό Δίκαιο & Πολιτική – Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 9ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του ΕΝΑ →

 Κατά το πρόσφατο 20o συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, ο πρόεδρος της χώρας Σι Τζινπίνγκ διακήρυξε ως κεντρικό στόχο να «γίνει η Κίνα μια μεγάλη σύγχρονη σοσιαλιστική χώρα σε όλους τους τομείς έως το 2035 και να ενδυναμώσει τη θέση της στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων ως το 2049». Η στόχευση αυτή αποτυπώνει το κεντρικό διακύβευμα για την κινεζική πολιτική

Η Κίνα αμφισβητεί τους παγκόσμιους συσχετισμούς ισχύος που εδραιώθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες, απορρίπτει την ηγεμονία των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα και επιδιώκει την οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου διεθνών σχέσεων που θα στηρίζεται στην πολυμέρεια. Η «μεγάλη αναγέννηση του κινεζικού έθνους συνιστά ιστορική διαδικασία», σύμφωνα με τον Κινέζο πρόεδρο, και αποκαθιστά (σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις του) «τον κατακερματισμό που υπέστη η κινεζική επικράτεια από τις δυτικές δυνάμεις τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα».

Το Συνέδριο του ΚΚΚ ορόσημο των μελλοντικών εξελίξεων

Η σημασία του Συνεδρίου έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί το βήμα από το οποίο η εκάστοτε ηγεσία παρουσιάζει τις κατευθύνσεις που θα ακολουθήσει την επόμενη πενταετία και θέτει τις προτεραιότητες της πολιτικής της.

Ως εκ τούτου, όταν μιλάμε για το πιο σημαντικό πολιτικό γεγονός μιας χώρας όπως η Κίνα (δεύτερη οικονομία παγκοσμίως με όρους ΑΕΠ, η μεγαλύτερη εξαγωγική δύναμη, με τις εξαγωγές για το 2021 να αγγίζουν τα 3,3 τρισ. δολάρια, νο.1 εμπορικός εταίρος της ΕΕ, δεύτερος ισχυρότερος στρατός παγκοσμίως, πλησιάζοντας σε ισχύ τον αμερικανικό, πληθυσμιακά υπερμεγέθης, γεωπολιτικά ισχυρή και πλούσια σε φυσικούς πόρους και σπάνιες γαίες), εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι όσα ειπωθούν χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.

Ως προς το διαδικαστικό της υπόθεσης, στο Συνέδριο του ΚΚΚ (που διεξάγεται κάθε πέντε χρόνια), συμμετείχαν 2.300 αντιπρόσωποι από τα 96 εκατ. μέλη του κόμματος. Το πέρας των εργασιών σηματοδότησε την ανανέωση της θητείας του Σι Τζινπίνγκ ως Γενικού Γραμματέα του ΚΚΚ, ως αρχηγού κράτους και ως αρχηγού του στρατού για τα επόμενα πέντε χρόνια. Η εξασφάλιση τρίτης θητείας (που συμβαίνει για πρώτη φορά, κατά παρέκκλιση από τη συνήθη πρακτική των δύο θητειών κατ’ ανώτατο όριο) θα ενισχύσει την εξουσία του Κινέζου ηγέτη στο εσωτερικό και θα του διασφαλίσει προσωπικό χειρισμό των μεγάλων αποφάσεων στο εξωτερικό.

Η «δυναμική δεκαετία» του Σι Τζινπίνγκ

Υπό την ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ, η Κίνα διένυσε την πιο «δυναμική δεκαετία της». Η οικονομία της αναπτύχθηκε κατά μέσο όρο κατά 6,5% ετησίως, έγινε η νο.1 παραγωγός προϊόντων παγκοσμίως, αύξησε σημαντικά την υβριδική της ηγεμονία, πετυχαίνοντας εμβάθυνση της οικονομικής της επιρροής μέσα από επενδυτικά projects (π.χ. One Belt, One Road – Σύγχρονος Δρόμος του Μεταξιού, μέσω του οποίου εξασφαλίζει οικονομική διείσδυση σε 146 χώρες), μείωσε τα ποσοστά ακραίας φτώχειας, έγινε ο σημαντικότερος δανειστής των αναπτυσσόμενων χωρών εξασφαλίζοντας ανταλλάγματα, κατασκεύασε πάνω από 40.000 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας, δημιούργησε το ισχυρότερο ναυτικό στον κόσμο, ενίσχυσε το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας και κατασκεύασε τεχνητά νησιά στη διαφιλονικούμενη νότια σινική θάλασσα, με σκοπό να κατοχυρώσει την ηγεμονία της στην περιοχή.

Το Συνέδριο του ΚΚΚ ορόσημο των μελλοντικών εξελίξεων

Κατά την εισηγητική του ομιλία[1] την πρώτη μέρα του Συνεδρίου εξήρε τα πεπραγμένα της δεκαετούς διακυβέρνησής του και αναφέρθηκε στους μελλοντικούς στόχους πολιτικής. Η έμφαση δόθηκε στην οικοδόμηση μιας σύγχρονης και ευημερούσας σοσιαλιστικής χώρας (ρητορική περί «σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά») ενώ οι στόχοι που τίθενται ως το 2035 είναι η αύξηση της οικονομικής και εθνικής ισχύος, η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, η αναδιανομή εισοδήματος.

Το κινεζικό έθνος «πρέπει να είναι προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει τα χειρότερα σενάρια και να είναι σε ετοιμότητα για όλες τις προκλήσεις […], να είμαστε προετοιμασμένοι για τον κίνδυνο σε καιρό ειρήνης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Σι Τζινπίνγκ, τονίζοντας «ότι απαιτείται ενδυνάμωση της ηγεσίας του κόμματος, ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο, εμβάθυνση μεταρρυθμίσεων και εξωστρέφειας, εκσυγχρονισμός της βιομηχανίας και του αγροτικού τομέα, επισιτιστική ασφάλεια, διασφάλιση εφοδιαστικών αλυσίδων».

Το μοντέλο που προκρίνει ο Κινέζος ηγέτης βασίζεται στην ανάπτυξη με ποιοτικά χαρακτηριστικά, στην ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και στην επίτευξη κοινής ευημερίας (Common Prosperity Initiative). Στο επίκεντρο της διαδικασίας εκσυγχρονισμού τοποθετεί την επιστήμη, την εκπαίδευση, την τεχνολογία και την καινοτομία ως «πυλώνες για την οικοδόμηση της σύγχρονης Κίνας και για την εξασφάλιση αυτονομίας». Επιπλέον, διακήρυξε τον «εκσυγχρονισμό των στρατιωτικών δυνάμεων ως το 2027, την εντατικοποίηση της εκπαίδευσης υπό συνθήκες μάχης και την καθιέρωση συστήματος στρατηγικής αποτροπής».

Η νέα Κίνα του Σι

Η έμφαση στην εθνική ασφάλεια και στη στρατιωτική ενίσχυση υποδηλώνει την ετοιμότητα του Σι Τζινπίνγκ για περαιτέρω όξυνση της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ. Η συγκρουσιακή σχέση μεταξύ των δύο δυνάμεων αναμένεται να συνεχιστεί, είτε με αφορμή την Ταιβάν (για την οποία ο Κινέζος πρόεδρος επανέλαβε το στόχο της «ειρηνικής επανένωσης, που πρέπει να πραγματοποιηθεί», αναφέροντας ωστόσο ότι δεν δεσμεύεται για «παραίτηση από τη χρήση βίας»), είτε με αφορμή διεκδικήσεις στην περιοχή του Ινδο-ειρηνικού.

Η εστίαση στη στρατιωτική ικανότητα και στη σημασία εγκαθίδρυσης ενός ανανεωμένου διεθνούς συστήματος αποτυπώνει την αποφασιστικότητα της Κίνας να προωθήσει την αναδιάταξη της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων.

Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, ο Κινέζος πρόεδρος θα διατηρήσει τη «διεκδικητική» εξωτερική πολιτική του και θα επιχειρήσει αναβάθμιση της Κίνας στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος. Υπό αυτό το πρίσμα, θα επιδιώξει αναδιαμόρφωση του συστήματος συμμαχιών του με δυνάμεις πρόθυμες να τον ακολουθήσουν στον «αγώνα κατά της μονομέρειας». Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή του ότι «η Κίνα πρέπει να αναπτύξει δεσμούς με τον παγκόσμιο Νότο μέσω των Πρωτοβουλιών για τη Παγκόσμια Ασφάλεια (Global Security Initiative) και την Παγκόσμια Ανάπτυξη (Global Development Initiative)».

Σε περιφερειακό επίπεδο, η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ θα μείνει προσηλωμένη στην αποτροπή της αμερικανικής παρουσίας στην ευρύτερη περιοχή του Ινδο-ειρηνικού, στην ενίσχυση των διεκδικήσεών της επί της νότιας σινικής θάλασσας και στην επιτάχυνση μιας κούρσας εξοπλισμού. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον να εδραιώσει την παρουσία της στην Ασία μέσα από πολυμερείς στρατιωτικές συμφωνίες (Ιαπωνία, Νότια Κορέα, AUKUS, Indo-pacific Economic Framework), εντείνουν τόσο την αντιπαράθεση όσο και τον κίνδυνο τυχαίας κλιμάκωσης.

Σε οικονομικό επίπεδο, η ισορροπημένη έμφαση που δόθηκε τόσο στην ανάπτυξη όσο και στην ασφάλεια υποδηλώνει ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης δεν θα είναι πλέον η μόνη προτεραιότητα. Η οικονομία πρέπει να αναπτύσσεται, όμως η ασφάλεια των εφοδιαστικών αλυσίδων, η καινοτομία και η τεχνολογική αυτοδυναμία, που θα επιτρέψει στην Κίνα να απεξαρτηθεί από τη δυτική τεχνολογία, είναι εξίσου σημαντικές.

Η ανακοίνωση αυτή έρχεται σε συνέχεια της απόφασης Μπάιντεν να θέσει περιορισμούς στις εξαγωγές τεχνολογίας, κυρίως μικροτσίπ, προς την Κίνα, για να αναχαιτίσει την τεχνολογική της ανάπτυξη. Πρόκειται για τομέα ζωτικής σημασίας για την κινεζική οικονομία, η οποία καταναλώνει το 80% των μικροτσίπ που παράγονται παγκοσμίως (556 δισ. δολάρια).

Σύμφωνα με έκθεση της City, η Κίνα θα πρέπει να διαθέσει τουλάχιστον 1 τρισ. δολάρια για να πετύχει τεχνολογική ανεξαρτησία στον τομέα των μικροτσίπ. Πρόκειται για δύσκολο εγχείρημα, σε μια περίοδο που Κίνα αντιμετωπίζει σωρεία οικονομικών προκλήσεων (καταρρέουσα αγορά ακινήτων, υψηλή ανεργία νέων στο 20%, μειωμένη εσωτερική κατανάλωση εξαιτίας των συνεχιζόμενων lockdowns στα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα, συσσώρευση χρέους εταιρειών και τοπικής αυτοδιοίκησης, επιβράδυνση ρυθμών ανάπτυξης, μείωση της παγκόσμιας ζήτησης αγαθών, που απειλεί τις κινεζικές εξαγωγές, κίνδυνος αποχώρησης πολυεθνικών από το έδαφος της Κίνας). Η διατήρηση της πολιτικής «μηδενικού covid», την οποία διακήρυξε από το βήμα του Συνεδρίου ο Σι Τζινπίνγκ, θα μεγεθύνει τα υπάρχοντα προβλήματα.

Τέλος, η δέσμευση του Σι Τζινπίνγκ για «ανοικτότητα» μεταφράζεται ως προθυμία συνέχισης των εμπορικών και επενδυτικών σχέσεων με τρίτα μέρη. Η Κίνα, τηρώντας ορθολογική στάση στο πεδίο των διεθνούς πολιτικής οικονομίας, ενδιαφέρεται για τις μεγάλες αγορές της Δύσης, παραμένει προσηλωμένη στην οικονομική ολοκλήρωση με τον υπόλοιπο κόσμο και δηλώνει δυνητικός εταίρος.

Το κομμάτι αυτό αφορά πρωτίστως την ΕΕ (ως τον νο.1 εμπορικό εταίρο του Πεκίνου). Παρά τη μερική επιδείνωση της σχέσης τους, λόγω των ευρωπαϊκών κυρώσεων σε βάρος στελεχών του ΚΚΚ για παραβιάσεις εις βάρος των Ουιγούρων[2], οι αγορές τους παραμένουν αλληλένδετες. Η επικείμενη επίσκεψη του Γερμανού Καγκελάριου στην Κίνα με τη συνοδεία επιχειρηματικής αντιπροσωπείας στις αρχές Νοεμβρίου επιβεβαιώνει τη σημασία της Κίνας για τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρώπης.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η επόμενη πενταετία θα είναι καθοριστική για τη νέα Κίνα που οραματίζεται ο Σι Τζινπίνγκ, ενώ οι συνέπειες των (γεω)πολιτικοοικονομικών του επιλογών θα γίνουν αισθητές πολύ νωρίτερα. Ρόλο θα παίξει και η πολιτική που θα ακολουθήσει η Ουάσιγκτον, η οποία, χαρακτηρίζοντας την Κίνα ως «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική πρόκληση», αναμένεται να διατηρήσει την ίδια συγκρουσιακή λογική.

[1] Για ολόκληρη την ομιλία βλ. «Transcript: President Xi Jinping’s report to China’s 2022 party congress», Nikkei Asia, https://asia.nikkei.com/Politics/China-s-party-congress/Transcript-President-Xi-Jinping-s-report-to-China-s-2022-party-congress.

[2] Πρόκειται για τη μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων, τουρκικών καταβολών, που κατοικούν στην ΒΔ Κίνα (επαρχία Σιντζιάνγνκ). Οι κινεζικές αρχές καταπατούν συστηματικά τα δικαιώματά τους φυλακίζοντάς τους σε «στρατόπεδα αναμόρφωσης» και επιχειρούν εθνοτική ομογενοποίηση της περιοχής. Η επαρχία αυτή είναι σημαντική για την Κίνα, διότι συνορεύει με οκτώ χώρες περιμετρικά (θωρακίζοντάς την έτσι από εξωτερικές παρεμβάσεις), εκεί πραγματοποιούνται οι πυρηνικές δοκιμές της Κίνας και, τέλος, είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους.

The post Η Κίνα του Σι σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο appeared first on Militaire.gr.