Δέσμη Μέτρων Ανάσχεσης της Μετανάστευσης και ο Φράκτης στον Έβρο

Του Δημητρίου Δρόσου*

ΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ STATUS ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Εξ’ αφορμής προσφάτως αναπτυχθείσας συζήτησης για την σκοπιμότητα επεκτάσεως ή όχι του φράκτη στον Έβρο, θα επισημάνουμε κάποια θέματα, αλλά και θα δούμε ότι το θέμα απαιτεί μεγάλη προσοχή στην προσέγγισή του.

Καταρχήν η Τουρκία έχει εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό – προσφυγικό ζήτημα και είναι φανερό ότι διεξάγει πλέον έναν τύπο υβριδικού πολέμου κατά της Δύσης γενικότερα αλλά και κατά της Ελλάδος ειδικότερα.

Η Ελλάδα

έχει υπογράψει τη σύμβαση της Γενεύης 1951 για το καθεστώς των προσφύγων και το αντίστοιχο πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης (1967). Έχει επαρκές νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει το καθεστώς των πολιτών τρίτων χωρών (TCNs) και ποιοι δικαιούνται καθεστώτος διεθνούς προστασίας, δηλαδή οι πρόσφυγες.  Οι εθνικές ρυθμίσεις ενσωματώνουν τις Ευρωπαϊκές οδηγίες περί Ασύλου. Όσοι δεν είναι πρόσφυγες είναι μετανάστες, και εξ αυτών νόμιμοι είναι όσοι διαμένουν νόμιμα, π.χ για εργασία, σπουδές κλπ. με βίζα ή άδεια παραμονής που να τελεί σε ισχύ.  Όσοι δεν διαθέτουν ταξιδιωτικά έγγραφα ή αυτά είναι πλαστά, αυτοί είναι παράνομοι μετανάστες.

Ο πρόσφυγας πρέπει να τεκμηριώσει λόγους που αδυνατεί να παραμείνει στη χώρα προέλευσής του, και επίσης η επιστροφή του να συναρτάται με αντίποινα και φόβο που είναι άμεσος και εξατομικευμένος και θα διωχθεί λόγω της ομάδας που ανήκει. Συνεπώς όταν διεξάγεται εμφύλιος σε μία χώρα, αυτός που δύναται να μετακινείται εσωτερικά σε ασφαλή ζώνη δεν έχει το νομικό status του πρόσφυγα. Αλλά και ο τρομοκράτης του DAESH που προέρχεται από την Idlib της Συρίας, επειδή είναι επικίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια δεν θεωρείται πρόσφυγας. Αυτός που φέρει ψευδή έγγραφα, δεν θεωρείται πρόσφυγας. Εφόσον δεν έρχεται απευθείας από τη χώρα που κινδυνεύει ο αιτούμενος άσυλο, τότε δεν είναι πρόσφυγας, συνεπώς όσοι έρχονται από Τουρκία (ως πρώτη χώρα υποδοχής) απολύτως νομικά δεν θεωρούνται πρόσφυγες. Υπό την αυστηρή έννοια του δικαίου οι συγκεκριμένοι άνθρωποι δηλαδή τρίτων χωρών που έρχονται από την Τουρκία, δεν θεωρούνται πρόσφυγες.

Η αρμοδιότητα του να χορηγηθεί το status του πρόσφυγα ανήκει στις Ελληνικές Αρχές και όχι στον ΟΗΕ ή στις ΜΚΟ ή στον ΔΟΜ. Οι μετακινούμενοι τα τελευταία έτη, είναι στη συντριπτική πλειοψηφία άνδρες, μουσουλμάνοι, νέοι, με διασυνδέσεις στο εξωτερικό, χωρίς έγγραφα χωρίς το νομικό status του πρόσφυγα ενώ σε συνάφεια με τα δημογραφικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, μπορεί μελλοντικά να προκληθεί αλλοίωση του πληθυσμού.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΕΣΜΗ ΜΕΤΡΩΝ – ΦΡΑΧΤΗΣ ΕΒΡΟΥ

Απαιτείται ολιστική προσέγγιση του θέματος, με βιώσιμες μακροπρόθεσμες λύσεις και ευελιξία. Συγκρούονται δύο θεμελιώδη δικαιώματα: η παροχή ασύλου στους πρόσφυγες (asylum seekers) που δικαιούνται αναμφισβήτητα διεθνή προστασία από τη μία πλευρά, και από την άλλη ο πεπερασμένος αριθμός που η χώρα δύναται να απορροφήσει και αφορά σε θέματα εθνικής ασφαλείας και αποσταθεροποίησης της χώρας. Επίσης ο τεράστιος αριθμός προσφύγων, υποσκάπτει και την ποιότητα υπηρεσιών που δύναται τελικά το φιλοξενούν έθνος (host nation), εν προκειμένω η Ελλάδα, να προσφέρει (π.χ. ο χώρος της υγείας έχει επιβαρυνθεί υπερβολικά με συνεπακόλουθη επίδραση στην παροχή υπηρεσιών της).

   

   Τα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος χωρίζονται σε τρεις (3) κατηγορίες:

Μέτρα πριν την είσοδο (pre-entry measures). Μέτρα κατά την είσοδο (ανίχνευση των παράνομων μεταναστών). Μέτρα μετά την είσοδο (post-entry measures).

  

Αναλυτικά μία δέσμη τέτοιων μέτρων, υπό ολιστική σκοπιά που θα περιλαμβάνει όλες τις ως άνω κατηγορίες είναι:

  Συνεργασία με τρίτες χώρες είτε αυτές είναι χώρες transit μεταναστών είτε είναι οι χώρες προέλευσης. Η συνεργασία της Ε.Ε. με την Τουρκία, είναι δυστυχώς αναπόφευκτη, στον τομέα του μεταναστευτικού, υπό την προϋπόθεση όμως η Τουρκία να επιδείξει καλή διάθεση και χωρίς εκβιασμούς, εγαλειοποιώντας το μεταναστευτικό επ’ ωφελεία των ύπουλων στόχων της.Επαρκής επιτήρηση των συνόρων (Border Management and Control) και αποτροπή με στρατιωτικά τεχνολογικά μέσα (αισθητήρες, θερμικές κάμερες κλπ), περιπολίες (ανθρώπινος παράγων). Στο Border Control είναι απαραίτητος ο συντονισμός Πολιτικών Υπηρεσιών (π.χ. ΓΓΠΠ), των ΕΕΔ, των Σ.Α. και των θεσμικών οργάνων που είναι στις Υπηρεσίες Πρώτης Υποδοχής. Σαφώς ένας φορέας πρέπει να είναι ο εθνικός συντονιστικός φορέας για το θέμα αυτό, ώστε να μην υπάρχει αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων και η αλυσίδα Διοίκησης (chain of command) να είναι ενιαία, σαφής και άμεση. Εξέταση αναθεώρησης της συνθήκης του Δουβλίνου. Η παλαιότερη Γερμανική πρόταση θεωρείται ρεαλιστική σε σχέση με τις άλλες που έχουν τεθεί, δηλαδή ακριβοδίκαιη κατανομή ανάλογα με το δημογραφικό και οικονομικό μέγεθος κάθε χώρας. Αντιδρούν ωστόσο τα νέα μέλη της Ε.Ε.. Η πρόταση των Γερμανών οπωσδήποτε όμως σε συγκερασμό με μέρος της Γαλλικής πρότασης (δηλαδή υιοθέτηση στο μέρος που αφορά στην αλληλεγγύη στο συνοριακό έλεγχο και στις επαναπροωθήσεις, αλλά όχι υιοθέτηση στο μέρος ότι οι χώρες πρώτης εισόδου να φέρουν την ευθύνη).IV)Αποτελεσματικό visa-management σύστημα με βιομετρικά κ.α. κριτήρια. Αυστηρότερος έλεγχος από ορισμένες Πρεσβείες σε συγκεκριμένες χώρες για την έκδοση τουριστικής ή προσωρινής βίζας. Πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων της FRONTEX. VI)Τα φυσικά εμπόδια (π.χ. ανάπτυξη φράχτη σε Έβρο), διαφαίνεται ότι παρέχουν περιορισμένες δυνατότητες αποτροπής εισόδου μεταναστών για τους εξής λόγους: Ελλοχεύει ο κίνδυνος να αναζητηθούν άλλες είσοδοι διελεύσεως στη χώρα, όπως π.χ. έγινε στην Ισπανία όπου οι ροές κατευθύνθηκαν στους θύλακες της Ceuta και Melilla, συνεπώς το πιθανότερο είναι να αναζητηθούν δίοδοι μέσω θαλάσσης.Ο Έβρος έχει μήκος στα σύνορα Ελλάδος – Τουρκίας περίπου 210 Km, ενώ ο φράχτης θα καλύψει ένα ποσοστό της συνοριογραμμής της τάξεως του 40%. Υφίσταται συνεργασία (δυστυχώς) μεταξύ λαθροδιακινητών και παρανόμως διελθόντων μεταναστών και από τις δύο πλευρές του ποταμού. Οι εν λόγω λαθροδιακινητές γνωρίζουν άριστα τα αφύλαχτα σημεία, περάσματα, δύσβατα μονοπάτια κλπ, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο εντός της Ελλάδος ομάδες τέτοιων μεταναστών. Τα σύνορα Ελλάδος – Τουρκίας έχουν λίγα χερσαία σημεία μεταξύ τους (π.χ. Καστανιές), ενώ το μεγαλύτερο μέρος των συνόρων καθορίζεται από τον ρου των ποταμών Έβρου και Άρδα. Στο ύψος της Αδριανουπόλεως το σύνορο μετατοπίζεται Δυτικά του ποταμού Έβρου, εκεί βρίσκεται και το χερσαίο σύνορο των Καστανιών. Η Τουρκία στις 4 Φεβρουαρίου 1923 στη συνδιάσκεψη της Λωζάνης, είχε υπαναχωρήσει από όλες τις εδαφικές της αξιώσεις Δυτικά του ποταμού Έβρου. Με δεδομένο ότι η κατασκευή του φράχτη γίνεται Δυτικά του ποταμού Έβρου, εντός του Ελληνικού εδάφους, σε περίπτωση μετατόπισης της κοίτης του ποταμού χάνει η Ελλάδα μέρος της εδαφικής της κυριαρχίας (de facto). Η αναθεωρητική Τουρκία πάντα εποφθαλμιούσε τη Δυτική κοίτη του ποταμού, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της συνθήκης της Λωζάνης. Τώρα με την κατασκευή του φράχτη, εντός του Ελληνικού εδάφους, σε περίπτωση μετατόπισης της κοίτης του ποταμού, της προσφέρουμε μία γκρίζα ζώνη, Δυτικά του ποταμού; Επίσης τι γίνεται αν διέλθουν μετανάστες τον ποταμό και βρίσκονται μεταξύ του φράχτη και της Δυτικής κοίτης; Εφόσον είναι Ελληνικό έδαφος βάσει της καταστατικής χάρτας του ΟΗΕ, αναλαμβάνει η Ελλάς, την περαιτέρω υποχρέωση για τη διευθέτηση των ζητημάτων τους. Εάν δεν θεωρηθεί Ελληνικό έδαφος, τότε τι είναι; Γκρίζο; Τουρκικό; Σε αυτή την περίπτωση θα έχουμε απεμπολήσει άνευ διαπραγματεύσεων και άνευ πολέμου χερσαίες εκτάσεις του Νομού Έβρου. Η μοναδική χερσαία έκταση που δόθηκε από την Ελλάδα στην Τουρκία με τη συνθήκη της Λωζάνης ήταν η περιοχή του τριγώνου του Κάραγατς, ως αντάλλαγμα για την αποφυγή καταβολής πολεμικής αποζημίωσης από την Ελλάδα στην Τουρκία (άρθρο 2 της συνθήκης). 

   

VII)Αποτελεσματική HUMINT, για τον εντοπισμό πιθανών εξτρεμιστικών και τρομοκρατικών στοιχείων εντός των ροών. Πλήρης αξιοποίηση της Interpol DataBase και του συστήματος αρχειοθέτησης εικόνας (Image- Archiving System – FADO), όπως και κάθε άλλης πηγής.VIII)Εξασφάλιση αισθήματος ασφάλειας εντός των προσφυγικών δομών, ιδιαίτερα στις ευπαθείς ομάδες, από βία κάθε μορφής και παροχή ικανοποιητικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και υγιεινής, συμβουλευτικών υπηρεσιών και νομικής βοήθειας (camp management). IX)Εκπόνηση μορφωτικών προγραμμάτων που θα απευθύνονται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενηλίκους. Μακροπρόθεσμα οδηγεί σε καλύτερη ενσωμάτωση.Να «σφραγισθούν» τα παράνομα κανάλια εισόδου – εξόδου στην Ελλάδα, π.χ. ορεινοί όγκοι Ροδόπης προς Βουλγαρία κ.λ.π. Μεταξύ άλλων προτείνεται η αυστηροποίηση των ποινών των λαθροδιακινητών και των συνεργατών τους στην Ελλάδα. XI)Πρόβλεψη μελλοντικών αφίξεων τόσο με στατιστική ανάλυση, βασιζόμενοι σε ανάλυση χρονοσειρών (Time Series Analysis / TSA) αλλά και παρακολούθηση εξέλιξης των κρίσεων (για πρόσφυγες αλλά και παράνομους μετανάστες / irregular migrants) για ποιο μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του προβλήματος, ώστε με μελλοντικό projection να πιθανολογούμε καλύτερα πότε οι ροές αναμένεται να αυξάνονται. XII)Οι παράνομοι μετανάστες αποτελούν φθηνό και εκμεταλλεύσιμο εργατικό δυναμικό. Επειδή είναι παράνομοι όσοι τους προσλαμβάνουν δεν πληρώνουν ούτε ασφαλιστικές εισφορές και τους κοστίζουν ακόμη λιγότερο. Μιλώντας με οικονομικούς όρους, θα πρέπει να υπάρξει το νομικό πλαίσιο που να στοχεύσει σε αυτή την περίπτωση όχι στην προσφορά (δηλαδή στους μετανάστες), αλλά στη ζήτηση (στους εργοδότες αυτούς που προσλαμβάνουν τους μετανάστες). Έτσι θα προστεθεί ρίσκο στην επιλογή παρανόμων μεταναστών για εργασία λόγω προστίμων και θα καταστραφεί η δημόσια εικόνα των εργοδοτών. Ωστόσο υφίσταται ένα θέμα, ότι εάν οι παράνομοι μετανάστες μείνουν ολοσχερώς χωρίς εργασία θα αυξηθεί η παραβατική τους συμπεριφορά. Επίσης μπορεί να οδηγήσει να γίνονται διακρίσεις και σε βάρος των νόμιμων μεταναστών καθώς θα απαιτούνται πολλά έγγραφα πιστοποίησης. Το μέτρο αυτό θέλει προσοχή.XIII)Ως αντιστάθμισμα του παραπάνω θα μπορούσε να δίδεται ανανεώσιμη άδεια παραμονής (όχι μόνιμη) σε ανειδίκευτους εργάτες κατόπιν διακρατικών συμφωνιών με υποχρέωση με το πέρας των εποχικών εργασιών, να επιστρέφουν στη χώρα προέλευσης.XIV)Εφαρμογή του επιχειρησιακού σχεδίου που εφήρμοσαν οι Η.Π.Α. δηλαδή των 3 D’s (Detection /  Detention / Deportation), ήτοι Ανίχνευση / Κράτηση / Απέλαση, το οποίο μείωσε τις χερσαίες ροές από Μεξικό. Ωστόσο υφίσταται επίσης ένα θέμα, ότι εφόσον καταστρέψουν τα έγγραφά τους οι ίδιοι οι μετανάστες τότε η απέλαση δύσκολα εφαρμόζεται.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.

Σαφώς η ανθρωπιστική διάσταση του θέματος πρέπει να υφίσταται, όμως στους πράγματι δικαιούμενους ασύλου. Ωστόσο ακόμη και σε αυτή την κατηγορία η χώρα μας και με δεδομένες τις πληγές που άφησε η οικονομική κρίση, δύναται μέχρι έναν πεπερασμένο αριθμό να δεχθεί. Οι υπόλοιποι θα πρέπει να διοχετευθούν σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (που άλλωστε είναι και ο τελικός προορισμός τους), στο πλαίσιο της ορθώς εννοούμενης Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Εδώ έχουμε να κάνουμε με δύο ομάδες χωρών: τα παλαιότερα μέλη της Ε.Ε. (η άλλοτε Δυτ. Ευρώπη) που είναι ποιο θετική σε σχετικό επωμισμό του προσφυγικού – μεταναστευτικού βάρους και από την άλλη μία ομάδα περίπου 12 κρατών, νεωτέρων μελών κυρίως της Ανατολικής Ευρώπης και της ζώνης του Βισεγκραντ που είναι αρνητικές στο να δεχθούν έστω και έναν πρόσφυγα.

Η χώρα μας δεν μπορεί να δέχεται δυσανάλογο βάρος. Ακόμη και εάν το δούμε από τη σκοπιά των προσφύγων, μία μακροπρόθεσμη ασφαλής πολιτεία διασφαλίζει καλύτερα τα μακροπρόθεσμα δικαιώματα των προσφύγων, ενώ αντίθετα σε ασταθείς πολιτείες τα δικαιώματα των προσφύγων είναι ποιο ευάλωτα.

To μείγμα των μέτρων πρέπει να είναι στη σωστή δόση και κατεύθυνση, ευέλικτο και ανάλογα με τα ενδεχόμενα (situational approach) διότι οι ισορροπίες είναι ευαίσθητες. Παράδειγμα έχει διαπιστωθεί ότι όσο εντείνονται τα μέτρα κατά της παράνομης μετανάστευσης αυξάνει το human trafficking αλλά και οι ροές των παράνομων μεταναστών προσπαθώντας με παράνομους τρόπους να περάσουν τα σύνορα διότι νομίζουν ότι με τον νόμιμο τρόπο θα αποτύχουν. Τα λεγόμενα pushbacks δίνουν χώρο σε ανάπτυξη αντιευρωπαϊκών δυνάμεων όπως το Vox στην Ισπανία. Το θέμα του φράχτη στον Έβρο, θα πρέπει να το δούμε με πολύ προσοχή και με ολιστική προσέγγιση, καθώς μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα βραχυπρόθεσμα (και αν το λύσει παραμένει αμφίβολο, λόγω αναζήτησης άλλων σημειών διέλευσης των μεταναστών) και να δημιουργήσει άλλο σημαντικότερο πρόβλημα μακροπρόθεσμα, αυτό της εδαφικής κυριαρχίας στη Δυτική κοίτη του φυσικού συνόρου του Έβρου, που πάντα το ήθελε η Τουρκία.

Από την άλλη το πρόβλημα είναι σύνθετο, με πολλές διαστάσεις και θα πρέπει να ενσωματωθεί και στην Εξωτερική Πολιτική της Ε.Ε.

*Υποπτέραρχος ε.α.–Αναλυτής (MBA, ΜΗSΑ, MPH, MSc in Finance, LLB, BSc)

The post Δέσμη Μέτρων Ανάσχεσης της Μετανάστευσης και ο Φράκτης στον Έβρο appeared first on Militaire.gr.