Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος: «Το όχι της εκκλησίας στους ναζί και τα SS»

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης) υπήρξε ένας εμβληματικός ιεράρχης.

Σήκωσε στους ώμους του το κύρος και τις χριστιανικές αξίες της εκκλησίας, όρθωσε το ανάστημα του απέναντι στους κατακτητές, τους αντιμετώπισε με θάρρος και περιφρόνηση, αρνήθηκε να είναι παρών κατά την βίαιη είσοδο τους στην Αθήνα και-φυσικά- δεν όρκισε την δοσιλογική κυβέρνηση του Τσολακογλου!

Γράφει

Με απλά λόγια πέρασε δίκαια στην ιστορία, γιατί  ήταν αυτός που είπε το όχι στους Γερμανούς εν ονόματι όχι μόνο της ελληνικής εκκλησίας και του κλήρου, αλλά και όλων των πιστών.

Φυσικά καθαιρέθηκε μα συνοπτικές και παράνομες διαδικασίες και τον διαδέχτηκε ο Δαμασκηνός. 

ΜΟΝΟΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΝΑΖΙ

Στις 20 Απριλίου 1941 ο Διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου και οι διοικητές του Α΄ Σώματος στρατού Παναγιώτης Δεμέστιχας και Β΄Σώματος στρατού Γεώργιος Μπάκος σε συνεργασία με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα αποφάσισαν να προχωρήσουν σε συνθηκολόγηση με τους επελαύνοντες Γερμανούς.

 Ήδη η αναχώρηση της ελληνικής κυβέρνησης και του Βασιλιά Γεώργιου Β΄ λόγω της επερχόμενης κατάρρευσης, είχε ξεκινήσει στις 18 και ολοκληρώθηκε στις 22 Απριλίου. 

Η Αθήνα ουσιαστικά είχε καταστεί ανοχύρωτος πόλη. 

Μια επιτροπή αποτελούμενη από τον Φρούραρχο Αθηνών υποστράτηγο Χρήστο Καβράκο, τον νομάρχη Πετζόπουλο και τον Δήμαρχο Αμβρόσιο Πλυτά ανέλαβε να παραδώσει την πόλη στους Γερμανούς.

Η επιτροπή επισκέφθηκε στις 24 Απριλίου τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο και του ζήτησαν να συμμετάσχει στην τελετή παράδοσης της πόλης στον Κατακτητή.

 Ο Χρύσανθος τους απάντησε ότι

«εις το έργον τούτο ουδεμίαν θέσιν έχει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών.

 Νομίζω μάλιστα ότι και εσείς οι άλλοι είσθε πολλοί και θα έφθανεν εις κατώτερος αξιωματικός δια να ειπή στους γερμανούς ότι η πόλις δεν αμύνεται και ότι είναι ελεύθεροι να εισέλθουν.

 Έργο του Αρχιεπισκόπου είναι όχι να υποδουλώνη, αλλά να απελευθερώνη.

 Πλην τούτου είναι ενδεχόμενον να συμπεριφερθούν οι Γερμανοί περιφρονητικώς και να στείλουν κανέναν ανθυπολοχαγόν να συνεννοηθή μετά του Αρχιεπισκόπου…»

Μετά την παράδοση της πόλης στις 27 Απριλίου, απεσταλμένοι των Γερμανών ζήτησαν από τον Χρύσανθο να τελέσει δοξολογία για την έλευση τους στην Αθήνα.

 Ο Χρύσανθος δεν καταδέχθηκε να απαντήσει καν στην πρόταση και ζήτησε από τους απεσταλμένους να φύγουν αμέσως από την Αρχιεπισκοπή.

 Την ίδια μέρα αφού δεν τελέστηκε η δοξολογία ο στρατηγός του Δεύτερου Σώματος Στρατού Stumme συνοδευόμενος από τον στρατιωτικό ακόλουθο Klemm επισκέφθηκαν τον Έλληνα Ιεράρχη στο επισκοπικό μέγαρο. 

Αρχικώς στην συνάντηση επικράτησε σιγή. 

Για να ανοίξει την συζήτηση ο Χρύσανθος είπε στο Γερμανό στρατηγό ότι φαίνεται κουρασμένος. 

«Ναι είμαι» απάντησε, «καθώς όλοι οι δρόμοι της Ελλάδας ήταν κατεστραμμένοι από τους Άγγλους.

 Ποιός θα πληρώσει για να ανοικοδομηθούν;»

«Θα πληρώσει αυτός που θα χάσει τον πόλεμο» απήντησε ο Χρύσανθος.

 Ο Γερμανός στρατηγός είπε στον Χρύσανθο ότι πολλοί Έλληνες μιλούσαν Γερμανικά και ήταν θαυμαστές του Γερμανικού πολιτισμού. Και ο Χρύσανθος του απάντησε: 

«Υπήρχον πολλοί, οίτινες ήσαν θαυμαστές του Γερμανικού πολιτισμού, αλλά αφ΄ότου η Γερμανία αναιτίως εκήρυξε τον πόλεμον κατά της Ελλάδος θα έμειναν ολίγοι η κανείς. Προσέξατε στρατηγέ μου μην τραυματίσητε την υπερηφάνειαν του Ελληνικού λαού.»

Η ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΣΤΟΝ ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΡΑΤΟΜΗΣΗ

Η τελευταία πράξη του δράματος για τον Χρύσανθο παίχτηκε στις 30 Απριλίου όταν και σχηματίστηκε η δοσίλογη κυβέρνηση Τσολάκογλου και ο Αρχιεπίσκοπος όφειλε να την ορκίσει.

 Ο Πλάτων Χατζημιχάλης, ο νέος «υπουργός Οικονομικών» επισκέφθηκε τον Χρύσανθο και απαίτησε από αυτόν να ορκίσει την νέα κυβέρνηση την επομένη στις 9 το πρωί.

 Η απάντηση του Χρύσανθου ήταν σαφής και κάθετη.

«Η Εθνική Κυβέρνησις την οποίαν ώρκισα, εξακολουθεί να υφίσταται και να συνεχίζη τον πόλεμον. 

Άλλην κυβέρνησιν δεν δύναμαι να ορκίσω. 

Πλην τούτου δεν γνωρίζω τι εγράφη και υπεγράφη εις το μετά των Γερμανών συμβόλαιον.

 Εις τοιαύτας δε υπόπτους και αντεθνικάς ενεργείας δεν είναι δυνατόν να δώση η Εκκλησία τον όρκον και την ευλογίαν της.

 Η Εκκλησία πρέπει να μένη μακράν από τοιαύτα πράγματα.»

Η άρνηση του Χρύσανθου να ορκίσει την κυβέρνηση Τσολάκογλου σφράγισε και την τύχη του.

 Ήδη ο Δαμασκηνός είχε απελευθερωθεί από τον περιορισμό στον οποίο είχε τεθεί από την 4η Αυγούστου, είχε μεταφερθεί στην Αθήνα και πίεζε τον «υπουργό Παιδείας» Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο να αναιρέσει την εκλογή Χρύσανθου. 

Αρχικώς η παύση Χρύσανθου αναβλήθηκε προσωρινά γιατί οι Γερμανοί δεν ήθελαν να ανακινήσουν εκκλησιαστικά ζητήματα και να δώσουν έτσι αφορμή στον Πάπα να επέμβει. Ήδη όμως η Γκεστάπο είχε επισημάνει τον Χρύσανθο ως αντιφρονούντα τον είχε θέσει υπό στενή παρακολούθηση, ενώ ήταν θέμα χρόνου η απομάκρυνση του και η αντικατάσταση του με τον Δαμασκηνό, ο οποίος αν και είχε εκλεγεί το 1938, δεν ορκίστηκε Αρχιεπίσκοπος επειδή δεν ήταν αρεστός στο μεταξικό καθεστώς.

Ο Δαμασκηνός περιορίστηκε, φρουρούμενος από τη Χωροφυλακή , στην Ι. Μονή Φανερωμένης στη Σαλαμίνα, όπου παρέμεινε καθ’ όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης Μεταξά και του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Ο Χρύσανθος και ως ακαδημαϊκός, είχε προκαλέσει επίσης την οργή των Γερμανών για το διάγγελμα που είχε εκφωνήσει με αφορμή την κήρυξη του πολέμου της Γερμανίας εναντίον της Ελλάδας.

 Ο Γερμανός καθηγητής του πανεπιστήμιου του Μονάχου, Franz Dölger, εξοργισμένος, ζήτησε εξηγήσεις.

Ο Χρύσανθος θα αντιδράσει χαρακτηρίζοντας την κυβέρνηση Τσολάκογλου εξίσου δικτατορική με την προκάτοχό της.

Στις 17 Ιουνίου του 1941, η Κυβέρνηση Τσολάκογλου δημοσίευσε Νομοθετικό Διάταγμα για τη σύγκληση Μείζονος Συνόδου που θα αποφάσιζε για το κύρος της αρχιεπισκοπικής εκλογής του Χρύσανθου και «ουσιαστικά μεθοδευόταν η επαναφορά του Δαμασκηνού στην ηγεσία της Εκκλησίας»

 Η Σύνοδος θεώρησε, με απόφασή της, ως μη γενόμενη την εκλογή του Χρύσανθου και ανύπαρκτη την αρχιεπισκοπική του θητεία, ενώ χαρακτηριζόταν «επιβάτης» του θρόνου, δηλαδή παράνομα ευρισκόμενος στην ηγεσία της ελλαδικής Εκκλησίας.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Ο Χρύσανθος σε όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής τήρησε την ίδια εχθρική στάση απέναντι σε όλες τις δοσιλογικές κυβερνήσεις, ακόμα και όταν του δόθηκε από την κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη η δυνατότητα να επανέλθει στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, κάτι που απέρριψε. Κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, τάχθηκε υπέρ της «δυναμικής αντιμετώπισης» των κομμουνιστών, όπως άλλωστε και οι διάδοχοί του στην ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος. 

Στη διάρκεια της κατοχής δε φαίνεται να ανέπτυξε ιδιαίτερη κινητικότητα. Μαρτυρείται ότι υπήρξε πρόεδρος της λεγόμενης «Εθνικής Αντίστασης» ή «Εθνικής Επιτροπής» , η οποία πρέπει να ήταν επιτροπή προσωπικοτήτων του βασιλόφρονος χώρου με μάλλον μικρή παρουσία στην πολιτική και ιδεολογική καθοδήγηση δεξιών αντιστασιακών οργανώσεων.

Μεταπελευθερωτικά οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν προέβησαν στην ακύρωση των διαταγμάτων της Κυβέρνησης Τσολάκογλου με τα οποία είχε παυθεί ο Χρύσανθος.

 Για τις τότε κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και τον Βασιλιά Γεώργιο η όποια αμφισβήτηση της ισχύος και του κύρους των νόμων της Κατοχής, με τους οποίους ανήλθε στον θρόνο ο Δαμασκηνός «θα έθετε αυτόματα υπό αίρεση και το αξίωμα του αντιβασιλέα, που κατείχε …»

 Αν ο Χρύσανθος προσέφευγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας είχε βάσιμες ελπίδες πως θα ακυρώνονταν τα νομοθετικά διατάγματα του Τσολάκογλου.

 Έτσι θα του ζητηθεί να μη διεκδικήσει επάνοδό του στον θρόνο και τελικά υπέβαλλε τυπικά και την παραίτησή του. 

Αφού πέθανε ο Δαμασκηνός και ένα μήνα πριν πεθάνει και ο ίδιος, ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων Βλάχος, τον αναγνώρισε κατ ΄άκραν εκκλησιαστικήν οικονομίαν, ως τέως Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, κυρίως για να τον ενισχύσει οικονομικά και να λαμβάνει την ανάλογη σύνταξη.

 Πέθανε το 1949.

Πληροφορίες

Θέματα Ελληνικής Ιστορίας

The post Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος: «Το όχι της εκκλησίας στους ναζί και τα SS» appeared first on Militaire.gr.