Χρήση της ανδρικής κόμης: όπλο και σύμβολο

   Δεν υπάρχει ομοιότητα στην κόμη, ούτε η μόδα πια επιβάλλει στην πλειοψηφία των ανθρώπων απόλυτη τυποποίηση. Σήμερα νέοι άνδρες προτιμούν όχι ριχτά μαλλιά, αλλά κοτσίδα. Πάνε κι οι φαβορίτες, ούτως ή άλλως αντιαισθητικές. Πλέον προτιμούν το κουρεμένο μαλλί και το ξύρισμα ή περιποιημένη γενειάδα.

Ως ένα σημείο επανήλθε ό,τι και στον 20ό αιώνα, το λεγόμενο αμερικάνικο κούρεμα -ένα εξαγώγιμο προϊόν του πολιτισμού της καθημερινότητάς των, όπως το μπλου-τζιν, κτλ. Ο γιάπης είχε κουρεμένο μαλλί, καθαρόν αυχένα

και ελεύθερα αυτιά. Φαβορίτα κομμένη στο ύψος του μάγουλου. Ξύρισμα άψογο, ούτε μουστάκι που αγαπούν οι παραδοσιακοί ούτε μούσι που θέλουν διανοούμενοι ή διάφοροι δήθεν. Τα αμερικανάκια έχουν προφίλ καλού επαγγελματία, στρωμένα στη δουλειά. Τρέχουν όλη μέρα, θα ασχοληθούν με τις τρίχες της κεφαλής; Το ξύρισμα έκαναν μόδα οι αστοί, Έλληνες και κυρίως οι Ρωμαίοι. Μετέφεραν, όπως και οι Αμερικανοί, τον πολιτισμό της καθημερινότητας.

Σε ό,τι αφορά στις γυναίκες από παιδιά έχουν έμφυτη έφεση στο μακρύ μαλλί; Από τη βαθειά Αρχαιότητα. Ομοίως και τα σκουλαρίκια, το τρύπημα των αυτιών. Ως αιτία θεωρείται η προσπάθεια ισορροπίας. Ζυγίζοντας το γυναικείο σώμα έναντι του ανδρικού που υστερεί στο μέγεθος, με μικρότερο κεφάλι και πηγούνι, η καλλιέργεια της κόμης είναι υποκατάστατο, ενισχυτικό της σωματικότητας, δίνοντας λίγο περισσότερο όγκο κεφαλής. Η φύση προορίζει τη γυναίκα για πιο απαιτητικό εσωτερικό ρόλο, με πιο ισχυρό νευρικό σύστημα από αυτό των ανδρών που υπερτερούν στο μυϊκό. Η γυναίκα τείνει στην υπόταση, κρυώνει πιο πολύ, το μαλλί τη θερμαίνει όσο νάναι, ιδίως στον ευάλωτο αυχένα. Προστατεύει εαυτήν. Έχει μεγάλο έργο μπροστά της.

Οι άνδρες αντίθετα ως πλέον μυώδεις είναι πιο κινητικοί, ιδρώνουν πιο πολύ, μυρίζουν, άρα για λόγους καθαριότητας πρέπει να κόβουν τα μαλλιά όσο γίνεται. Ιδιαίτερη τάση για διατήρηση τριχωτού της κεφαλής έχουν οι έφηβοι. Οι ψυχολόγοι λένε ότι δεν είναι έτοιμοι άνδρες στον κοινωνικό τους ρόλο. Έχουν ακόμη το μητρικό πρότυπο περίπου ως δεκαπέντε ετών. Το οριστικό ξύρισμα ή κοπή του τριχωτού της κεφαλής λ.χ. στην Αρχαία Αθήνα γινόταν σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, όταν οι νέοι παρουσιάζονταν στην Εκκλησία του Δήμου στην Πνύκα, γράφονταν στους καταλόγους και έδιναν τον περίφημο όρκο στο Ιερό της Αγλαύρου, κόρης του Κέκροπα που αυτοθυσιάσθηκε για να σωθεί η Αθήνα: «Ου καταισχυνώ όπλα τα ιερά…». Δεν υπήρχε λόγος πλέον να διατηρούν κόμη, αφού ως στρατιώτες δεν θα είχαν χρόνο να περιποιούνται τον εαυτό τους, όπως θα έκαναν οι γυναίκες στα σπίτια τους. Ούτε και στην υπόλοιπη πολιτική ζωή τους θα είχαν ενασχόληση με την κόμη τους, αλλά με τα κοινά. Το κοινωνικό ένστικτο διαμορφώνει ανάλογη εμφάνιση που αρμόζει σε άνδρα ή γυναίκα. Τότε όμως, στην Αρχαία Αθήνα το φύλο ήταν κοινωνική υπόθεση, στην υπηρεσία της κοινωνικής ομάδας, της φυλής, του έθνους. Η γυναίκα, δηλαδή η κόρη, είχε ρόλο όχι στην πολιτική ζωή, αλλά να φέρει υγιή τέκνα για να εξασφαλισθεί η ζωή της φυλής, ο άνδρας είχε ρόλο να φυλάττει τις πύλες, τα ιερά, τους ανθρώπους. Το να ασχολείται με τρίχες λοιπόν ο Αθηναίος δεν ήταν ανδρικό, αφού η πόλη είχε πιο επείγουσες ανάγκες. [βλ. σχετικά J. –P. Vernant, Το βλέμμα του θανάτου, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1992].

Ωστόσο σε άλλα πολιτιστικά πρότυπα η διατήρηση της κόμης στον άνδρα για ειδικούς λόγους μπορεί να διατηρηθεί και η κοινωνία το αποδέχεται. Αυτό είναι η αφιέρωση σε ναό, δηλαδή στον Θεό (της φυλής). Οι Εβραίοι Ναζιραίοι π.χ. ήταν αφιερωμένοι και διατηρούσαν κόμη. Γνωστή η περίπτωση του Σαμψών που ήταν ακαταμάχητος χάρη στα μακριά μαλλιά του. Πιθανόν η προέλευση τέτοιου εθίμου έχει να κάνει με την επιστροφή στη φύση, μακριά από την κοινωνία συνήθως, ζωή στην έρημο, σε απομόνωση. Εκεί ο αφιερωμένος δεν τον βλέπει ανθρώπου μάτι, επομένως γιατί να κουρεύεται; Θα ήταν εμπόδιο στην αφιέρωση, όχι απλώς η ενασχόληση με το τριχωτό, αλλά με τα της ανθρώπινης κοινωνίας.

Στον Ορθόδοξο χώρο, μοναχισμό και ιεροσύνη, η κόμη διατηρείται πάλι από αφιερωμένους στον Θεό. Η κοινωνία το υπολήπτεται. Πλην όμως η χειροθεσία και χειροτονία νοούνται ως κουρά, κούρεμα, έστω μιας τούφας μαλλιού. Αλλά και οι Ρωμαίοι (λεγόμενοι φραγκοπαπάδες) ξύριζαν το πάνω μέρος της κεφαλής, δημιουργώντας μια τεχνητή φαλακρίτσα (papalis, παπαλήθρα) για να φαίνονται μεγαλύτερoι άρα σε πιο σεβαστή ηλικία. Το ίδιο έκαναν και οι Ιάπωνες σαμουράι…

Ας μην ψάχνουμε να βρούμε καθαρή ιδεολογία σε θέματα που επιβάλλει η σωματική και κοινωνική ανάγκη του ανθρώπου. Κάτω από όρους το τρίχωμα της κεφαλής διατηρείται ή κόβεται, κι εδώ προσάπτεται επιπλέον συμβολισμός. Συμβάλλει να κατανοηθεί το Πνεύμα, μία Αλήθεια. Δεν είναι εντελέχεια (το εντελές έχειν, προορισμός). Στον χώρο της Εκκλησίας αυτό που έχει σημασία είναι η υπαρξιακή σχέση με τον Θεό. Αυτή προσδιορίζει το σύμβολο, το εισάγει για πρώτη φορά ως δική της έκφραση ή το ανανεώνει αν είναι παλαιότερο, πανάρχαιο.

Ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι τον βοηθά στην κατανόηση της πραγματικότητας. Πάντα όμως προέχει η αίσθηση προτεραιοτήτων λόγω συμμετοχής, συστράτευσης, στην κοινωνία, στην οικογένεια ή στην επιστρατευμένη Εκκλησία.

The post Χρήση της ανδρικής κόμης: όπλο και σύμβολο appeared first on Dogma.