Santa… (Ni)Cola is coming to town

Ο Άγιος Βασίλης που όλοι ξέρουμε και αγαπάμε, αυτός ο μεγαλόσωμος, πρόσχαρος άνδρας με την κόκκινη στολή και την άσπρη γενειάδα, δεν είχε ανέκαθεν την μορφή που ξέρουμε σήμερα. Αντιθέτως, πολλοί είναι εκείνοι που εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν ότι από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 οι άνθρωποι απεικόνιζαν τον συγκεκριμένο Άγιο με πολλές διαφορετικές μεταξύ τους όψεις: από αυτή ενός ψηλού κοκαλιάρη άνδρα, μέχρι την δύσμορφη και ανατριχιαστική εικόνα του ξωτικού.

Επιμέλεια: Βιβή Μαρίτσα

Όλα ξεκίνησαν κατά την διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, όταν ο Αμερικανός στην καταγωγή αλλά γεννημένος στην Γερμανία καρτουνίστας Τόμας Ναστ ζωγράφισε τον Άγιο Βασίλη για λογαριασμό του περιοδικού «Harper’s Weekly» το 1862. Ο Άγιος ήταν μια μικρή φιγούρα που υποστήριζε την ομοσπονδιακή ένωση των πολιτειών. Φυσικά, ο Τόμας συνέχισε να ζωγραφίζει και να τροποποιεί το δημιούργημά του για τα επόμενα 30 χρόνια, ενώ η κύρια αλλαγή είναι το χρώμα του παλτού του, από ανοιχτό καφέ σε κόκκινο. Και αυτήν την χρωματική ενδυματολογική αλλαγή δεν την έκανε κάποιος ευφάνταστος στιλίστας της εποχής, αλλά ήταν το μαρκετίστικο δημιούργημα μίας εταιρείας και ενός προϊόντος που έμελλε να γίνει στην πορεία του χρόνου ένας από τους κολοσσούς του παγκόσμιου εμπορίου. Για όσους δεν το κατάλαβαν, τον διασημότερο Άγιο του κόσμου έντυσε στα ερυθρόλευκα η Coca Cola. Επειδή, ωστόσο, πολλά είναι αυτά που δεν ξέρουμε για τον καλοκάγαθο ηλικιωμένο κύριο με την κόκκινη στολή που καβαλάει το έλκηθρό του και μοιράζει δώρα στα παιδιά όλου του κόσμου, η «Α» ξέθαψε ορισμένα από τα «μυστικά» του και σας τα παρουσιάζει…

1] Διαφημιστικό icon από το 1920

Η Coca Cola ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τον Άγιο Βασίλη σε διαφημίσεις της τα Χριστούγεννα του 1920, οι οποίες καταχωρούνταν σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες της εποχής, όπως η «The Saturday Evening Post». Η πρώτη διαφήμιση του Άγιου Βασίλη τον έδειχνε αυστηρό, όπως ακριβώς τον είχε σχεδιάσει ο Τ. Ναστ. Χρειάστηκε να περάσει μία δεκαετία και το 1930 ο καλλιτέχνης Fred Mizen ζωγράφισε τον Άγιο Βασίλη να βρίσκεται ανάμεσα στους πελάτες ενός πολυκαταστήματος να πίνει Coca Cola. Η συγκεκριμένη ζωγραφιά έμελλε να γίνει από τις πιο πετυχημένες διαφημίσεις στον κόσμο.

2] Ο εικονογράφος που άλλαξε την ιστορία του Αγίου

Το 1931 επικεφαλής του διαφημιστικού τμήματος της Coca Cola είναι ο Άρτσι Λι. Το νέο επικοινωνιακό κόνσεπτ που είχε στο μυαλό του ο Λι επεφύλασσε μεν πρωταγωνιστικό ρόλο στον Άη Βασίλη, ωστόσο ήθελε τον «ήρωα» της σχεδιαζόμενης νέας καμπάνιας να είναι χαμογελαστός, ρεαλιστικός και συμβολικός. Έτσι, η εταιρεία προσέλαβε τον εικονογράφο Χάντον Σαντμπλομ για να δημιουργήσει μία εικόνα του Αγίου Βασίλη, με βάση το δημιούργημα του Τ. Ναστ. Ο Σάντμπλομ εμπνεύστηκε από το ποίημα του Κλέμεντ Κλαρκ Μουρ «Η επίσκεψη του Άγιου Νικόλα» (ή αλλιώς «Η νύχτα πριν τα Χριστούγεννα»). Ο Μουρ στο ποίημά του περιέγραφε τον Άγιο Νικόλαο ως έναν φιλικό, καλοσυνάτο, ζεστό και ανθρώπινο άγιο, και αυτό ήταν που δημιούργησε την «μίξη» του Αγίου Βασίλη με τον Άγιο Νικόλαο.

Ο κοκκινοφορεμένος κύριος του εικονογράφου Σάντμπλομ έκανε την εμφάνισή του το 1931 σε διάφορα περιοδικά, όπως στα «The Saturday Evening Post», «Ladies Home Journal», «National Geographic», «New Yorker» και σε άλλα.

Από το 1931 έως το 1964, η εταιρεία διαφημίζει τον Άγιο Βασίλη να παραγγέλνει δώρα, να διαβάζει γράμματα και να πίνει το γνωστό αναψυκτικό, να επισκέπτεται παιδιά τα οποία έμειναν ξάγρυπνα για να τον χαιρετήσουν και να κάνει «επιδρομή» σε διάφορα σπίτια. Οι αυθεντικοί πίνακες του Σάντμπλομ (σ.σ. πολλοί από αυτούς βρίσκονται στο Μουσείο της Coca Coal στην Ατλάντα) έχουν «παρελάσει» από περιοδικά, παρουσιάσεις, διαφημιστικές πινακίδες, αφίσες και ημερολόγια, έχουν γίνει έκθεμα σε ονομαστά μουσεία του κόσμου όπως το Λούβρο στο Παρίσι, το Royal Ontario Museum του Καναδά, και το Μουσείο Επιστήμης και Βιομηχανίας του Σικάγο, ενώ με την πάροδο του χρόνου έχουν αποκτήσει (και) σημαντική χρηματική αξία.

Για την ιστορία να πούμε ότι ο Σάντμπλομ ήταν αυτός που δημιούργησε την τελευταία εκδοχή του Άγιου Βασίλη το 1964, ενώ το 1976 άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 76 ετών.

3] Ο έμπορος που έγινε η… μούσα για τον «νέο Άη Βασίλη»

Στην αρχή ο Σάντμπλομ ζωγράφισε τον Άγιο με βάση ένα φιλικό του πρόσωπο. Ο ταλαντούχος εικονογράφος είχε ως αρχική σκέψη τον φίλο του, Λου Πρέντι, ο οποίος ήταν έμπορος. Όταν ο τελευταίος πέθανε, ο Σάντμπλομ χρησιμοποίησε τον εαυτό του σαν μοντέλο, ενώ σύμφωνα με την ιστορία ο ίδιος ζωγράφιζε κοιτώντας τον εαυτό του στον καθρέπτη. Τελικά, ξεκίνησε να ψάχνει φωτογραφικό υλικό για να δημιουργήσει την εικόνα του Αγίου Νικολάου.

Οι άνθρωποι αγάπησαν κατευθείαν την νέα εικόνα του Αγίου Βασίλη, ενώ πολλοί έστελναν γράμματα στην Coca Cola με ευχές. Επίσης, πολλές χρονιές άλλαζαν οι λεπτομέρειες στην εμφάνισή του, καθώς την μία χρονιά εμφανιζόταν με την ζώνη ανάποδα, ενώ την άλλη χωρίς το δαχτυλίδι του γάμου του κάνοντας τους θαυμαστές του Άγιου Βασίλη να απορούν.

Τα παιδιά που εμφανίζονται δίπλα στον πρωταγωνιστή των Χριστουγέννων με την κόκκινη γενειάδα, βασίζονται στους γείτονες του Σάντμπλομ. Πιο συγκεκριμένα, στην αρχή ζωγράφισε δύο μικρά κοριτσάκια αλλά στην συνέχεια άλλαξε το ένα σε αγόρι. Ο σκύλος που, επίσης, εμφανίζεται στις ζωγραφιές του εικονογράφου είναι στην πραγματικότητα ένα γκρι κανίς, το οποίο ανήκε σε έναν άλλον γείτονά του, ο οποίος ήταν ανθοπώλης.

4] 1942: Όταν ο Άη Βασίλης γνώρισε τον «Sprite Boy»

Το έτος 1942 η Coca Cola σύστησε στο ευρύ κοινό τον «Sprite Boy», έναν χαρακτήρα που έκανε την εμφάνισή του μαζί με τον Άγιο Βασίλη, την δεκαετία μεταξύ του 1940 και 1950. Ο «Sprite Boy» δημιουργήθηκε επίσης από τον Σάντμπλομ, ο οποίος ήθελε να τον παρουσιάσει ως ξωτικό.

5] 2001: Ο Άγιος Βασίλης έγινε κινούμενο σχέδιο

Έχουμε μπει στο μιλένιουμ και συγκεκριμένα το 2001 η φιγούρα του Άη Βασίλη που είχε δημιουργήσει ο Σάντμπλομ ήταν βασική για την τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων, η οποία δημιουργήθηκε από τον βραβευμένο σχεδιαστή animation, Αλεξάντερ Πέτροφ.

Η μεγάλη της Coca Cola
σχολή στην διαφήμιση

Είναι πανθομολογούμενο ότι η Coca Cola έχει δημιουργήσει… σχολή στο πώς στήνεται μία επιτυχημένη διαφημιστική καμπάνια. Γιατί; Διότι πολύ απλά η συγκεκριμένη εταιρεία μοιάζει ν’ ακολουθεί πιστά ένα αλάνθαστο δίπτυχο συνδυασμό: την παιδικότητα-αθωωτικά και την σκανδαλιά-ανατρεπτικότητα. Σκεφτείτε το γκελ που κάνει στο διαφημιστικό τάργκετ γκρουπ η εικόνα ενός ηλικιωμένου ζευγαριού που χορεύει ή ενός γιάπι που πηγαίνει στην δουλεία του με το skateboard τρομάζοντας τους περαστικούς, εικόνες δηλαδή που έχουμε δει κατά καιρούς στα διαφημιστικά της Coca Cola. Ακόμη και ο ήχος του ανθρακικού όταν πέφτει η Coca Cola στο ποτήρι γίνεται πρωταγωνιστής και καθηλώνει τον θεατή του διαφημιστικού μηνύματος.

Εκτός των άλλων, ο αμερικανικός κολοσσός έχει δουλέψει με την ίδια ανατρεπτική λογική ακόμη και στον σχεδιασμό του μπουκαλιού της! Η γνωστή εταιρεία δεν έχει κάνει καμία κίνηση τυχαία, καθώς έχει δημιουργήσει το «τέλειο» μπουκάλι, ως προς το γεγονός ότι οποιοσδήποτε το αγγίξει με κλειστά μάτια θα καταλάβει κατευθείαν ότι είναι του γνωστού αναψυκτικού.

Για τους μη γνωρίζοντες να πούμε ότι είχε προκηρυχθεί διαγωνισμός για το ποιος θα φτιάξει το πιο ωραίο και αξιομνημόνευτο μπουκάλι, με νικητή την εταιρεία Root Glass Company of Terre Haute από την Ιντιάνα. Η φιάλη με το ιδιαίτερο καμπυλωτό περίγραμμα έμελλε να γίνει το ορόσημο της εταιρείας μέχρι σήμερα. Με την ίδια «ιδέα» δημιουργήθηκε και το φημισμένο λογότυπο της Coca Cola, καθώς το 98% των ανθρώπων παγκοσμίως δηλώνουν ότι το αναγνωρίζουν άμεσα. Φυσικά, όλα αυτά έγιναν χάρη στον Woodruff, ο οποίος ήταν μία διάνοια στο μάρκετινγκ και πραγματοποίησε την επέκταση της μπράντας παγκοσμίως.

Ο Άγιος Βασίλης
που τον λένε… Νίκο!

Για τους Άγγλους και τους Αμερικανούς είναι ο Σάντα Κλάους, για τους Γάλλους ο Περ Νοέλ και για τους Γερμανούς ο Βάιναχτσμαν. Πέρα όμως από την γεωγραφία και την ονοματολογία, ένα πράγμα είναι κοινό: κάτω από την «μάσκα» του Άγιου Βασίλη, βρίσκεται ο Άγιος Νικόλαος στον οποίο βασίστηκε όλος ο μύθος.

Η ιστορία ξεκινάει τον 4ο αιώνα, όπου τότε η περιοχή ήταν γνωστή ως Μύρα της Λυκίας. Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε κοντά στο Ντεμρέ της σημερινής Νότιας Τουρκίας από Έλληνες γονείς, πλούσιους και ευσεβείς, ενώ έτυχε επιμελημένης μόρφωσης. Σε μικρή ηλικία όμως έμεινε ορφανός και κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας.

Ο Άγιος Νικόλαος είχε μάθει από την οικογένειά του να είναι πιστός και ταπεινός, γι’ αυτό και είχε αφιερωθεί από νωρίς στα θεία. Ο θρύλος λέει ότι βοήθησε τρία φτωχά παιδιά όταν πήγε ένας χασάπης να τα σκοτώσει και να τα πουλήσει για κρέας. Ο Άγιος Νικόλαος με τις προσευχές του ανέστησε τα παιδιά, με αποτέλεσμα στο μέλλον να θεωρηθεί προστάτης των παιδιών.

Μία άλλη ιστορία λέει ότι υπήρχε μία οικογένεια όπου ήταν τόσο φτωχή ώσπου έφτασε στο σημείο να πουλήσει τις δύο κόρες της. Ο Άγιος Νικόλαος όμως τους άκουσε, με αποτέλεσμα για δύο συνεχόμενα βράδια να τους πετάει σακουλάκια με χρήματα από την καμινάδα έτσι ώστε να μην χρειαστεί να προβούν σε αυτή την πράξη. Ο Άγιος Νικόλαος είχε την συνήθεια να προσφέρει μυστικά δώρα στους ανθρώπους καθώς και να αφήνει κέρματα μέσα σε ξένα παπούτσια.

Μετά τον θάνατό του, ο Άγιος Νικόλαος ονομάστηκε «μυροβλήτης» καθώς, σύμφωνα με την παράδοση της χριστιανικής θρησκείας, τα κόκαλά του ξεκίνησαν να αναβλύζουν μύρο. Στην ορθόδοξη παράδοση, έγινε προστάτης των παιδιών και των ναυτικών, ενώ οι Ρώσοι τον θεωρούν πολύ σημαντικό Άγιο.