«Πόλεμος» εταιρειών για τα έργα λειτουργίας των ΧΥΤΑ

του Θοδωρή Καραουλάνη

Ακονίζουν τα μαχαίρια τους οι εταιρείες που ασχολούνται με δημόσια έργα, καθώς δεν υπάρχουν πολλές προκηρύξεις το τελευταίο διάστημα, με αποτέλεσμα τα λιγοστά έργα που βγαίνουν στον αέρα να προκαλούν πολυποίκιλο ενδιαφέρον. Κάποια από αυτά τα έργα που τρέχουν αφορούν τη λειτουργία των ήδη κατασκευασμένων ή προς ολοκλήρωση ΧΥΤΑ και έχουν ιδιαίτερο οικονομικό ενδιαφέρον σε περίοδο «ξηρασίας» προκηρύξεων.

Αυτός είναι ο βασικός λόγος (δεν το κρύβει άλλωστε) που ο Σύνδεσμος Ανωνύμων

Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ), ο οποίος εκπροσωπεί περίπου 750 μικρομεσαίες εργοληπτικές εταιρείες και τα στελέχη τους, προχωρά σε πολύ σοβαρές καταγγελίες με επιστολή του, που ανήρτησε δημόσια, προς τις πολιτικές ηγεσίες των Υπουργείων Εσωτερικών, Οικονομίας και Υποδομών, η οποία κοινοποιείται στις σχετιζόμενες Ανεξάρτητες Αρχές (για τις προμήθειες, τα δημόσια έργα κλπ).

Κατά την περίοδο αυτή λοιπόν οι μικρές και μεσαίες τεχνικές και εργοληπτικές εταιρείες δεν έχουν πολλές δουλειές, οπότε αποφάσισαν να «κυνηγήσουν» τα έργα λειτουργίας ΧΥΤΑ, που ως τώρα δίνονται κατά βάση σε περιορισμένο αριθμό εταιρειών, με βάση την εμπειρία τους. Όμως βρίσκουν μπροστά τους ακριβώς αυτό το εμπόδιο: τον όρο «εμπειρίας» που τίθεται από όσες υπηρεσίες αναθέτουν τέτοια έργα. Και αποφάσισαν να αντιδράσουν δυναμικά…

Στην επιστολή του, η οποία υπογράφεται από τον Πρόεδρο Ζαχαρία Αθουσάκη και τον Γενικό Γραμματέα Χρήστο Καλογερόπουλο, ο Σύνδεσμος υποστηρίζει ότι τεχνηέντως οι Αναθέτουσες Αρχές παλαιότερα περιόριζαν τον ανταγωνισμό κατά τις δημοπρασίες έργων λειτουργίας ΧΥΤΑ, αλλά συνεχίζουν κάτι τέτοιο και μετά την ψήφιση του νόμου 4412/2016 που άλλαξε τα δεδομένα. Και αυτό το πράττουν εισάγοντας ιδιαίτερα περιοριστικούς όρους κατά την συμμετοχή, οι οποίοι, ωστόσο, σύμφωνα με τον ΣΑΤΕ, δεν αιτιολογούνται σε καμία περίπτωση από τις τεχνικές και λοιπές ιδιαιτερότητες των έργων αυτών.

Ειδικότερα στην επιστολή αναφέρεται ότι «οι τυπικές εργασίες που περιλαμβάνονται σε ένα έργο λειτουργίας ΧΥΤΑ εντάσσονται ξεκάθαρα στο πεδίο κατασκευής τεχνικού έργου αφού σε αυτές περιλαμβάνονται χωματουργικές εργασίες διάστρωσης και συμπίεσης στερεών αποβλήτων (σκουπιδιών), μεταφορές, διάστρωσης και συμπίεσης γαιωδών υλικών, ενδιάμεση τοποθέτηση σωληνώσεων στραγγιστηρίων και μεμβρανών στεγανότητας και τέλος επεξεργασίας των στραγγιδίων (υγρών αποβλήτων) από υφιστάμενη μικρή μονάδα βιολογικού καθαρισμού. Παρά το γεγονός αυτό όμως, μέχρι και σήμερα τα εν θέματι έργα δεν δημοπρατούνται ως έργα αλλά ως υπηρεσίες / προμήθειες, κατά παράβαση των διατάξεων των παραγράφων 6, 7 και 8 του άρθρου 2 του Ν.4412/2016».

«Δηλαδή», σύμφωνα με τον ΣΑΤΕ, «οι Αναθέτουσες Αρχές δημοπρατούσαν ως Υπηρεσία / Προμήθεια τα εν λόγω έργα (ενώ όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους παραπέμπουν σε κατασκευή ενός καθαρά τεχνικού έργου) προκειμένου να έχουν την δυνατότητα να παρακάμψουν την πρότυπη διακήρυξη που υποχρεωτικώς ίσχυε κατά την δημοπράτηση των έργων ήδη από τον Οκτώβριο του 2004 χωρίς την δυνατότητα αυθαίρετης και μη επαρκώς αιτιολογημένης απόκλισης». Το αποτέλεσμα που αναδεικνύει η ανάλυση των στοιχείων της Βάσης Δεδομένων Αποτελεσμάτων Διαγωνισμών του ΣΑΤΕ για την περίοδο Σεπ15-Σεπ16 είναι ότι «ενώ στην περίπτωση των δημοπρατήσεων δημοσίων έργων οι κατατεθειμένες προσφορές ξεπερνούν κατά μέσο όρο τις 20 και επιτυγχάνεται κατά μέσο όρο μέσο ποσοστό έκπτωσης 61% οι προσφορές που κατατίθενται στους διαγωνισμούς λειτουργίας ΧΥΤΑ, οι οποίοι δημοπρατούνται ως υπηρεσίες/προμήθειες, δεν ξεπερνούν κατά μέσο όρο τις 4,1 ανά διαγωνισμό και το επιτευχθέν ποσοστό έκπτωσης δεν ξεπερνά, κατά μέσο όρο, το 10%».

Αντίστοιχα, ακόμη και μετά τον νέο νόμο Ν.4412/2016 και παρά τις σαφείς προβλέψεις του, από τα αποτελέσματα της Βάσης Δεδομένων Αποτελεσμάτων Διαγωνισμών του ΣΑΤΕ για την περίοδο Οκτ16-Οκτ17, περίοδο ισχύος του Ν.4412/16, προκύπτει ότι «ενώ στην περίπτωση των δημοπρατήσεων δημοσίων έργων οι κατατεθειμένες προσφορές ξεπερνούν και πάλι κατά μέσο όρο τις 20 με το επιτευχθέν μέσο ποσοστό έκπτωσης να είναι 59% οι προσφορές που κατατίθενται στους διαγωνισμούς ΧΥΤΑ και οι οποίοι δημοπρατούνται και πάλι ως υπηρεσίες/προμήθειες, δεν ξεπερνούν κατά μέσο όρο τις 2,7 ανά διαγωνισμό και το επιτευχθέν ποσοστό έκπτωσης κατά μέσο όρο δεν ξεπερνά το 9,4%».

Στην επιστολή του ο ΣΑΤΕ σημειώνει ότι εκτιμούσε ότι η τακτική περιορισμού συμμετοχής στους διαγωνισμούς έργων λειτουργίας ΧΥΤΑ θα εξέλιπε μετά την θέσπιση τον Αύγουστο του 2016 του νέου Νόμου 4412 που αφορά όλες τις δημόσιες συμβάσεις (έργα, υπηρεσίες, προμήθειες και μελέτες) αφού πλέον δεν θα υπήρχε δυνατότητα στις Αναθέτουσες Αρχές να ξεφύγουν των ρητών προβλέψεων της νομοθεσίας περί του τι σημαίνει έργο τι προμήθεια και τι υπηρεσία. «Η πραγματικότητα ωστόσο ήρθε όχι μόνο για να διαψεύσει τις προσδοκίες του Συνδέσμου αλλά και να γιγαντώσει την αυθαιρεσία και παραβατικότητα των Αναθετουσών Αρχών, οι οποίες πλέον προχωρούν στην δημοπράτηση έργων λειτουργίας ΧΥΤΑ ως υπηρεσίες, προδιαγράφοντας όρους και απαιτήσεις που εν τοις πράγμασι μπορούν να κατέχουν ΜΟΝΟ οι ήδη ελάχιστοι (μετρούμενοι στα δάκτυλα της μιας χειρός) ανάδοχοι των μέχρι σήμερα έργων ΧΥΤΑ, στενεύοντας ακόμη περισσότερο τον κύκλο των εν δυνάμει συμμετεχόντων στα εν λόγω έργα!!»

Ο ΣΑΤΕ σημειώνει ότι χαρακτηριστικά παραδείγματα δημοπρασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη είναι το έργο «Λειτουργία ΧΥΤΑ Πέρα Γαληνών & Προμήθεια Compact Μονάδας Φυσικοχημικής Επεξεργασίας και Υλικών Επέκτασης - Συμπλήρωσης της Μονάδας Επεξεργασίας Στραγγισμάτων», προϋπολογισμού 19 εκ.€ με προοπτική να προσεγγίσει τα 24 εκ. € περίπου, και το έργο «Υπηρεσίες Υποστήριξης Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας», προϋπολογισμού 5,208 εκ. €, όπου εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κάποιος προστρέχοντας στις διακηρύξεις των, τους προκλητικούς όρους που περιορίζουν δραστικά τον ανταγωνισμό, σχεδόν φωτογραφίζοντας τον ανάδοχο.

Στην επιστολή εκφράζεται έντονη αγανάκτηση και αγωνία ότι «η διασπάθιση του δημοσίου χρήματος, θα γιγαντωθεί εάν δεν ληφθούν σήμερα μέτρα αναχαίτισής της, αφού σύμφωνα με τον προγραμματισμό της επόμενης πενταετίας (ΕΣΠΑ 2014-2020) τα ΧΥΤΑ και οι συναφείς δράσεις εκτιμάται ότι θα απορροφήσουν τουλάχιστον 1 δισ. € από τα συνολικά 5 δισ. € που απομένουν ακόμη».

Αίτημα του ΣΑΤΕ είναι «η αναβολή / ακύρωση όλων των διαγωνισμών λειτουργίας ΧΥΤΑ και η επανεξέταση όλων των όρων των προκηρύξεων, τουλάχιστον όσων διακηρύχθηκαν μετά την ψήφιση του Ν.4412/16, καθώς και η δημιουργία ειδικού τεύχους πρότυπης διακήρυξης για έργα τύπου ΧΥΤΑ, στην οποία θα γίνεται αποδεκτή η επίκληση ειδικής εμπειρίας (εφόσον κριθεί ότι απαιτείται) και η εμπειρία από τεχνικά έργα όπως χωματουργικά έργα στην οδοποιία, στα φράγματα και στις λιμνοδεξαμενές, σε έργα βιολογικών καθαρισμών κ.ο.κ, τα οποία τεχνικώς είναι κατά πολύ δυσκολότερα των ΧΥΤΑ, ώστε να αυξηθεί ο ανταγωνισμός και στις εν λόγω δημοπρασίες».

Κύκλοι της αγοράς που κινούνται πέριξ αντίστοιχων έργων σχολίαζαν στη Greenagenda ότι «αν υπήρχε πραγματικό θέμα, θα είχε τεθεί εδώ και χρόνια», συμπληρώνοντας ότι «η φτώχεια φέρνει γκρίνια», αλλά δεν τοποθετήθηκαν στα συγκεκριμένα θέματα που θέτει ο ΣΑΤΕ (περί εμπειρίας, έλλειψης ανταγωνισμού κλπ). Αναμένεται με ενδιαφέρον αν θα υπάρξει επίσημη (ή μη) παρέμβαση στο θέμα από τις εταιρείες που συμμετέχουν σε τέτοια έργα, από φορείς των μεγάλων τεχνικών εταιρειών ή από άλλον σχετικό φορέα. Και φυσικά οι απαντήσεις των συναρμόδιων Υπουργείων.