«Μαύρη Πέμπτη» για την Ελλάδα στα θέματα περιβάλλοντος

του Θοδωρή Καραουλάνη

Δυστυχώς η χθεσινή Πέμπτη είχε σωρεία ειδήσεων που δικαιώνουν τον χαρακτηρισμό «Μαύρη Πέμπτη» για την Ελλάδα στα θέματα περιβάλλοντος… Και αυτό γιατί είχαμε τέσσερα γεγονότα που συμβολικά αναδεικνύουν τις παθογένειες της χώρας σε όλα σχεδόν τα μέτωπα της περιβαλλοντικής πολιτικής.

Πιο συγκεκριμένα, μία αιτιολογημένη γνώμη, μία συμπληρωματική αιτιολογημένη γνώμη, και μία προειδοποιητική επιστολή αποφάσισε

χθες να στείλει η Κομισιόν στην Ελλάδα. Και επιπλέον είχαμε μία ακόμη αναβολή της έναρξης λειτουργίας του κυρίαρχου εργαλείου για να πετύχει η χώρα τους στόχους ενεργειακής εξοικονόμησης στον κτηριακό τομέα (που αποτελούν μέρος άλλης κοινοτικής νομοθεσίας): ούτε χθες ξεκίνησε, παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις και ανακοινώσεις, το νέο πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον».

Και μπορεί η κατάσταση στη χώρα μας να είναι καλύτερη σήμερα από ότι πριν από 10 ή 20 χρόνια, όταν η Ελλάδα είχε δεκάδες υποθέσεις περιβάλλοντος προς διερεύνηση από την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αλλά και σήμερα η εικόνα δεν χαρκατηρίζεται καλή. Παρά τις προσπάθειε;ς της κυβέρνησης να μας πείσει ότι η χώρα έχει αλλάξει σελίδα στα θέματα περιβάλλοντος, η Κομισιόν επιμένει να ξεκινά και πάλι προδικαστικές διαδικασίες για θέματα περιβάλλοντος που εκκρεμούν. Και θυμίζουμε ότι πριν λίγες εβδομάδες είχαν προηγηθεί αντίστοιχα πρωτοβουλίες παραπομπής της χώρας για τα αστικά λύματα στο Θριάσιο ενώ συνεχίζουμε να πληρώνουμε πρόστιμα για θέματα όπως οι παράνομες χωματερές.

Τι έγινε λοιπόν χθες; Με λίγα λόγια:

Ελλιπής ενσωμάτωση της νομοθεσίας για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από καύσιμα

Όπως έγραψε αναλυτικά η Greenagenda, η Κομισιόν προχώρησε στο δεύτερο βήμα της προδικαστικής διαδικασίας εναντίον της Ελλάδας καλώντας χθες την Ελλάδα να μεταφέρει στο εθνικό της δίκαιο τους ευρωπαϊκούς κανόνες για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από καύσιμα. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε αιτιολογημένη γνώμη στην Ελλάδα, αλλά και στην Αυστρία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Κύπρο, τη Λετονία, τη Ρουμανία, την Τσεχία και τη Φινλανδία, επειδή δεν μετέφεραν στο εθνικό τους δίκαιο τους ενωσιακούς κανόνες σχετικά με την ποιότητα των καυσίμων βενζίνης και ντίζελ. Η εν λόγω ευρωπαίκή οδηγία θεσπίζει κανόνες για τον υπολογισμό και την αναφορά των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από καύσιμα και από άλλες πηγές ενέργειας μη βιολογικής προέλευσης. Στόχος της ενωσιακής νομοθεσίας είναι να συλλεχθούν στοιχεία επαρκούς ακρίβειας, ώστε η Επιτροπή να μπορεί να αξιολογήσει τις επιδόσεις των προμηθευτών καυσίμων όσον αφορά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο της οδηγίας για την ποιότητα των καυσίμων (οδηγία 98/70/ΕΚ). Στην εν λόγω οδηγία θεσπίζεται ως στόχος να έχει μειωθεί, έως το τέλος του 2020, κατά τουλάχιστον 6 % η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα παρεχόμενα καύσιμα και ενέργεια. Η μέθοδος υπολογισμού έχει επίσης το πλεονέκτημα ότι μειώνει τον διοικητικό φόρτο για τους προμηθευτές και τα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη όφειλαν να είχαν μεταφέρει στην εθνική τους νομοθεσία τους ενωσιακούς κανόνες για τον υπολογισμό και την αναφορά των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από καύσιμα έως τις 21 Απριλίου 2017. Η Επιτροπή απέστειλε ήδη προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα εννέα κράτη-μέλη, τον Μάιο του 2017. Εάν δεν ληφθούν μέτρα εντός δύο μηνών από την παραλαβή της αιτιολογημένης γνώμης, η υπόθεση μπορεί να παραπεμφθεί στο Δικαστήριο της ΕΕ.

Να προχωρήσει η πλήρης εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας για τους οικοτόπους

Παράλληλα, στην ίδια συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων, αποφασίστηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καλέσει την Ελλάδα να προχωρήσει στις απαιτούμενες ενέργειες για την προστασία των φυσικών οικοτόπων και των ειδών που περιλαμβάνονται στο δίκτυο «Natura 2000», στο πλαίσιο της οδηγίας για τους οικοτόπους (οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου). Το ΑΠΕ-ΜΠΕ γράφει ότι σύμφωνα με την Επιτροπή, τα κράτη μέλη πρέπει να ορίζουν τους καταχωρισμένους στην ΕΕ τόπους κοινοτικής σημασίας ως ειδικές ζώνες διατήρησης. Πρέπει επίσης να καθορίζουν τις προτεραιότητες, τους στόχους και τα αναγκαία μέτρα διατήρησης, με σκοπό τη διατήρηση ή την αποκατάσταση των υφιστάμενων ειδών και οικοτόπων σε ικανοποιητική κατάσταση. Οι ενέργειες αυτές πρέπει να πραγματοποιούνται εντός έξι ετών από την ένταξη των εν λόγω τόπων στον ενωσιακό κατάλογο ως τόπων κοινοτικής σημασίας. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ορίσει επίσημα και τους 239 τόπους ως ειδικές ζώνες διατήρησης, δεν έχει καθορίσει ούτε τις προτεραιότητες και τους στόχους διατήρησης ούτε τα αναγκαία μέτρα διατήρησης για τους εν λόγω τόπους. Στο πλαίσιο οριζόντιας δράσης επιβολής κατά αρκετών κρατών μελών, η Επιτροπή απέστειλε στην Ελλάδα συμπληρωματική αιτιολογημένη γνώμη, στην οποία έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της ΕΕ. Όπως γνωρίζουν καλά οι συνεπείς αναγνώστες της Greenagenda, πρόκειται για τη γνωστή υπόθεση της έλλειψης εκπόνησης Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και υιοθέτησης των Προεδρικών Διαταγμάτων Προστασίας των περιοχών Natura της χώρας. Για αυτές τις ελλείψεις, ως γνωστόν, εκκρεμεί στο ΥΠΕΝ διεθνής διαγωνισμός, ενώ παράλληλα μόλις εγκρίθηκε σχετικό πρόγραμμα Life, προκειμένου όλα αυτά να ολοκληρωθούν στα επόμενα χρόνια. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι έπρεπε ήδη να έχουν υιοθετηθεί από τη χώρα μας, οπότε η Κομισιόν (ίσως για να πιέσει, ίσως γιατί δεν έχει επίσημη ενημέρωση ή δεν είναι πεπεισμένη ότι θα ολοκληρωθούν εγκαίρως) ξεκίνησε εκ νέου προδικαστική διαδικασία εναντίον της χώρας μας.

Ενεργειακή απόδοση: Η Ελλάδα δεν έχει μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης για τα εμπορικά κτήρια και τις κατοικίες

Επίσης, προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα απέστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλώντας την να εγκρίνει επίσημα και να κοινοποιήσει την επικαιροποιημένη της μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης για τα εμπορικά κτήρια και τις κατοικίες, όπως απαιτείται στην ευρωπαϊκή οδηγία για την ενεργειακή απόδοση (οδηγία 2012/27/ΕΕ). Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ η εν λόγω οδηγία θεσπίζει απαιτήσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας όσον αφορά τα κτήρια στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Στις απαιτήσεις αυτές περιλαμβάνεται η αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτηρίων της κεντρικής δημόσιας διοίκησης και η κατάρτιση εθνικών σχεδίων για την ανακαίνιση του συνολικού κτηριακού αποθέματος. Οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη-μέλη σκοπεύουν να ενισχύσουν τις επενδύσεις για την ανακαίνιση κατοικιών και εμπορικών κτιρίων. Στην οδηγία ορίζεται ως προθεσμία για την κοινοποίηση της επικαιροποιημένης μακροπρόθεσμης στρατηγικής ανακαίνισης η 30ή Απριλίου 2017, στην οποία δεν ανταποκρίθηκε η Ελλάδα. Ως εκ τούτου, έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει στα επιχειρήματα της Επιτροπής. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει στο εν λόγω κράτος-μέλος αιτιολογημένη γνώμη, προχωρώντας τη διαδικασία επί παραβάσει στο επόμενο βήμα.

Ενεργειακή απόδοση κτηρίων: Oύτε χθες άνοιξε το πληροφοριακό σύστημα του νέου «Eξοικονομώ κατ’ Oίκον»

Παράλληλα, παρά τις συνεχείς και αλλεπάλληλες επίσημες ανακοινώσεις του ΥΠΕΝ, τις διαβεβαιώσεις, τις διαρροές και τις δηλώσεις κυβερνητικών και υπηρεσιακών στελεχών, ούτε χθες Πέμπτη 8 Μαρτίου, που είχε οριστεί ως ημερομηνία έναρξης, δεν ξεκίνησε η εφαρμογή του νέου «εξοικονομώ κατ’ οίκον». Συγκεκριμένα, αργά χθες το απόγευμα το ΥΠΕΝ έθεσε σε λειτουργία την ειδική ιστοσελίδα exoikonomisi.ypen.gr (όπως πρώτη είχε αποκαλύψει από το Δεκέμβρη η Greenagenda, σε νέο domain του Υπουργείου, καθώς για όλα τα άλλα χρησιμοποιεί ακόμη το ypeka.gr). Ωστόσο η ιστοσελίδα αυτή είναι ακόμη πληροφοριακού χαρακτήρα μόνο, έχοντας συγκεντρωμένα σε ένα σημείο όλα τα αναγκαία για το πρόγραμμα στοιχεία και πληροφορίες. Ωστόσο όπως αναφερόνταν χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα (με κόκκινα γράμματα) η είσοδος στο πληροφοριακό σύστημα του νέου προγράμματος δεν έχει ακόμη ενεργοποιηθεί:

Είσοδος στο πληροφοριακό σύστημα (Δεν έχει ενεργοποιηθεί)

Και αυτό παρά το γεγονός ότι επισήμως το ΥΠΕΝ είχε ανακοινώσει πολλές φορές με τελευταία την προηγούμενη ημέρα Τετάρτη 7 Μαρτίου, ότι το σύστημα θα ανοίξει στις 8 Μαρτίου – και αυτό περίμενε χθες όλη η αγορά.

Και γιατί αυτό είναι ένα ακόμη κακό μαντάτο για τα θέματα περιβάλλοντος και μία ακόμη ένδειξη ότι δεν προσαρμοζόμαστε στις κοινοτικές οδηγίες; Μα προκύπτει ευθέως από όσα διαβάζει ο επισκέπτης της ιστοσελίδας του προγράμματος:

«Με τον Νόμο 4342/2015 ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η Οδηγία 2012/27/ΕΕ περί ενεργειακής απόδοσης. Σε αυτόν καθορίζεται ως εθνικός ενδεικτικός στόχος η συνολική τελική κατανάλωση ενέργειας για το έτος 2020 να μην υπερβαίνει τους 18,4 εκατομμύρια ΤΙΠ. Επίσης, μέσω της εφαρμογής συγκεκριμένων μέτρων, προβλέπεται σωρευτική τελική εξοικονόμηση ενέργειας 3,3 εκατομμυρίων ΤΙΠ για την περίοδο 2014-2020. Η Ελλάδα στηρίζει το στόχο της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση το 2030, με μείωση τουλάχιστον 27% στη χρήση πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με τα προβλεπόμενα επίπεδα, μέσω υιοθέτησης μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Ο στόχος αφορά στην υιοθέτηση των απαραίτητων ενεργειακών πολιτικών που θα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και, παράλληλα, θα ανταποκρίνονται, ως προτεραιότητα, στην πρόκληση της μείωσης των υψηλών τιμών και του κόστους της ενέργειας. Μεταξύ αυτών, συμπεριλαμβάνεται και η εφαρμογή του Καθεστώτος Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης, το οποίο τίθεται σε εφαρμογή το 2017».

Επομένως μέσα από το νέο «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» (αλλά και τα άλλα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας για δημόσια και δημοτικά κτήρια, βιομηχανίες και επιχειρήσεις, που όλο ετοιμάζονται αλλά δεν ανακοινώνονται…) η χώρα μας προσδοκά να επιτύχει ακριβώς τους στόχους της κοινοτικής νομοθεσίας για την εξοικονόμηση ενέργειας στον κτηριακό τομέα – για μία νομοθεσία δηλαδή για την οποία μας «κυνηγά» η Κομισιόν από χθες για άλλη παράλειψη…