Η γαστρονομική διπλωματία γνωρίζει δόξες

του Δημήτρη Αντωνόπουλου*

Ο όρος γαστρονομική διπλωματία ή διπλωματία της κουζίνας γνωρίζει τελευταία δόξες. Σκεφθείτε ότι μέχρι και οι Αμερικάνοι, οι οποίοι δεν φημίζονται για την κουζίνα τους, έχουν περιλάβει τον κλάδο αυτό της διπλωματίας στα όπλα της εξωτερικής τους πολιτικής. Μακάρι να ήταν όλα τα όπλα σαν κι αυτό.

Την ιστορία ξεκίνησε η Hillary Clinton όταν ήταν Υπουργός Εξωτερικών. Δημιούργησε τη Διπλωματική Συμμαχία για το Φαγητό (Diplomatic Culinary Partnership). Το εντυπωσιακό είναι ότι ο διάδοχός της, όχι μόνο συνέχισε την πρωτοβουλία αυτή, αλλά την ενίσχυσε. Δημιούργησε

τον Απρίλιο 2015 ένα σώμα εκλεκτών μαγείρων τους οποίους, αφού «τραπέζωσε» σε ένα εστιατόριο με θέα την Ουάσιγκτον, τους έδωσε τον τίτλο του άτυπου πρέσβη(!) και τους είπε ότι έργο σας είναι να διαδώσετε την κουζίνα μας στα πέρατα του κόσμου, μαγειρεύοντας είτε για διάσημους είτε για καθημερινούς πολίτες είτε στις πρεσβείες μας είτε στο δρόμο!

«Τις επαφές που κάνεις γύρω από ένα τραπέζι φαγητού δεν τις κάνεις σε κανένα τραπέζι πάνελ», σημείωσε ο John Kerry! Και επειδή οι Αμερικάνοι είναι πρακτικοί άνθρωποι, τους έστειλε όλους μαζί στο Μιλάνο, όπου έγινε η μεγάλη έκθεση EXPO αφιερωμένη στο φαγητό!

Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, αυτό που σήμερα στην εποχή της αφθονίας στα τρόφιμα λέμε «γαστρονομική διπλωματία» παλαιότερα το λέγανε ασφάλεια τροφίμων με την έννοια της επάρκειας. Οι χώρες που είχαν αρκετά αποθέματα τροφίμων για να θρέψουν τον πληθυσμό τους υπερηφανεύονταν πολύ γι’ αυτό. Σήμερα, που η ασφάλεια έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί, πολλές χώρες διαγκωνίζονται για να επιδείξουν τη γαστρονομική τους παράδοση αλλά και την εφευρετικότητά τους. Η Ταϊλάνδη, για παράδειγμα, αντιλαμβανόμενη τη σημασία της κουζίνας, έβαλε πριν από λίγα χρόνια σαν εθνικό στόχο να γεμίσει τον κόσμο με 5.500 εστιατόρια που σερβίρουν εκλεκτό φαγητό. Παλαιότερα λεγόταν το ίδιο και για την Κίνα, ότι δηλαδή τα απανταχού κινέζικα εστιατόρια απολαμβάνουν κρατικής στήριξης και ενίσχυσης. Το Περού, αφού συμμάχησε με διάφορους επώνυμους σεφ, προσπάθησε να βάλει την κουζίνα του στον κατάλογο της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Όποιος -μάλλον οι περισσότεροι Έλληνες- έχει δοκιμάσει αγγούρι κατευθείαν από τον κήπο καταλαβαίνει τι εννοώ. Δεν έχει καμία απολύτως σχέση με κανένα άλλο! Το παράδειγμα αυτό σε μεγαλύτερη κλίμακα μας οδηγεί στο μόχθο που καταβάλλουν κάθε ημέρα οι Έλληνες αγρότες να έχουμε φρέσκα προϊόντα στο πιάτο μας, γιατί όπως και να το κάνουμε και παρά τα επιμέρους θέματα έχουμε από τα καλύτερα προϊόντα στη διάθεσή μας.

Ας κάνουμε μια υπόθεση: Έστω ότι η ελληνική πολιτεία αποφασίζει να χρησιμοποιήσει την εξαιρετική εικόνα που έχει η ελληνική κουζίνα στη διπλωματική της φαρέτρα. Δημιουργείται έτσι η γαστρονομική μας διπλωματία. Και ποιον θα βάζαμε άραγε για πρεσβευτή; Φυσικά την ελληνική σαλάτα! Όπου πεις ότι είσαι Έλληνας κάτι θα βρουν να σου πουν για την Greeksalad. Όλοι τους την έχουν δοκιμάσει και κατά γενική ομολογία έχουν μείνει ιδιαίτερα ευχαριστημένοι έως ενθουσιασμένοι. Αφού λύσαμε το θέμα της εκπροσώπησής μας σε ανώτατο επίπεδο, ας δούμε τώρα ποιους θα ονοματίσουμε προξένους. Στην περίπτωσή μας πρόξενοι θα είναι το λάδι μας, τα εντός εποχής λαχανικά μας, με κορυφαία εκπρόσωπο την εντός εποχής τομάτα μας που «την τρως και γλείφεις και τα δάκτυλά σου», τη φέτα μας και φυσικά τις ελιές! Ό,τι κι αν λείπει από το σύνολο των παραπάνω προϊόντων αδυνατίζει τη δύναμη της ομάδας. Το καθένα έχει το ρόλο του να παίξει στη συνολική σύνθεση.

Η ελιά όμως έχει ένα διπλό ρόλο: γευστικό και αισθητικό. Γευστικό γιατί είναι πολύ διαφορετική από τα άλλα υλικά. Σαρκώδης, λίγο πικρή για να ισορροπήσει τις άλλες γεύσεις, με μεγάλες εκπλήξεις αφού κάθε ποικιλία ελιάς έχει τη δικιά της γευστική προσωπικότητα. Δεδομένου ότι συχνά η κατεργασία διαφοροποιεί την αρχική γεύση, η έκπληξη είναι κάθε φορά δεδομένη. Έχει όμως κι έναν άλλο ρόλο η ελιά στη χωριάτικη σαλάτα: τον αισθητικό. Είναι το μοναδικό μαύρο συστατικό, όταν όλα τα άλλα είναι ζωηρά και φωτεινά. Η αντίθεση χρωμάτων που προσδίδει στην όλη εικόνα την κάνει τελικά αξέχαστη και μοναδική. Εμείς δεν μπορούμε να υπερηφανευτούμε ότι βγάζουμε μεγάλες ποσότητες προϊόντων και θα κατακλύσουμε τις διεθνείς αγορές. Καμία ελιά λοιπόν δεν περισσεύει. Ούτε η μεγάλη ούτε η μικρή ούτε η πικρή ούτε η ζαρωμένη. Όλες έχουν το ρόλο τους στο διπλωματικό μας οπλοστάσιο. Άλλωστε όλοι οι πρόξενοι είναι ίδιοι; Καθένας με την προσωπικότητά του,το brio του, τις γνώσεις του, την καταλληλότητά του για τη συγκεκριμένη δουλειά που του έχει ανατεθεί. Άρα οι παραγωγοί μας θα πρέπει να βάλουν τα δυνατά τους να φτιάξουν το καλύτερο δυνατό προϊόν ανάλογα με τον «τόπο του» ο καθένας, κι αυτό θα βρει το δρόμο του στις αγορές. Τι να κάνουμε τώρα, οι Ελιές Καλαμών είναι οι πιο γνωστές! Ας εκμεταλλευτούμε όμως την καλή τους εικόνα και να δώσουμε την ευκαιρία στους φίλους μας στο εξωτερικό να γνωρίσουν και άλλες όψεις του χαρακτήρα μας, ηπειρωτικού ή νησιώτικου.

Ο κ. Δημήτρης Αντωνόπουλος

Και οι ανά τον κόσμο πρεσβείες μας; Αυτές έχουν πολλή δουλειά να κάνουν. Πρώτα να κατοπτεύσουν στην περιοχή ευθύνης τους τα πάσης φύσεως εστιατόρια με ελληνική και... ελληνική κουζίνα και να ασχοληθούν με τα πρώτα. Να τα τροφοδοτήσουν με νέες ιδέες, με πληροφορίες για το σύγχρονο γίγνεσθαι στο χώρο της γαστρονομίας στην Ελλάδα, και γίνεται πολύ μεγάλη δουλειά στο χώρο αυτό τελευταία, να φροντίσουν να έλθουν σε επαφή οι εστιάτορες της διασποράς με τα νέα αστέρια της παραγωγής, της κουζίνας και της επιστήμης που τεκμηριώνει την ανωτερότητα της ελληνικής κουζίνας. Να προσπαθήσουν παράλληλα με κάθε πρόσφορο μέσο να απομονώσουν όσους καπηλεύονται την κουζίνα μας.

Και μια και αναφερθήκαμε στην πρακτικότητα των Αμερικάνων ας προσπαθήσουμε να τους μιμηθούμε: Πρώτον, να δημιουργηθεί ένα σώμα κριτών ελληνικών εστιατορίων. Τα μέλη του, αναγνωρισμένοι Έλληνες του χώρου της γαστρονομίας και των προϊόντων, να ταξιδεύσουν σε περιοχές με πολλά ελληνικά εστιατόρια και να τα βαθμολογήσουν, με την έννοια ότι πρεσβεύουν επάξια την Ελλάδα. Στην ποιότητα, το σέρβις, την ατμόσφαιρα, τη γνησιότητα των προϊόντων. Να επιβραβεύσουν τους καλύτερους και να διαδοθούν τα αποτελέσματα στον τοπικό τύπο και μέσα. Δεύτερο. Το Υπουργείο Εξωτερικών να ετοιμάσει κομψά δώρα, κατά το πρότυπο των επιχειρηματικών δώρων που να δίνουν οι κατά τόπους πρεσβείες μας σε ανθρώπους με υψηλή επιρροή. Με θέμα την ελιά, το λάδι, τη φέτα, το γιαούρτι, τα κρασιά μας, να αρχίσει η ανάδειξη των εκλεκτών μας προϊόντων στα πέρατα της οικουμένης.

Το φημισμένο ελληνικό τραπέζι και κουζίνα, γνωστά ανά τον κόσμο, δίνουν σε όλους την εντύπωση της οικειότητας και της γνωριμίας από τα παλιά. Μη μου πείτε ότι δεν είσαι σε ευνοϊκό έδαφος όταν οι απέναντί σου σε θεωρούν κατά κάποιο τρόπο γνώριμο; Τότε η επίλυση των όποιων θεμάτων, προβλημάτων ή άλλων ζητημάτων ξεκινάει από ευνοϊκό για εσένα έδαφος.

*Ο Δημήτρης Αντωνόπουλος είναι παραγωγός κελυφωτού φιστικιού, Αγροτοοικονομολόγος, MSc