Απαντήσεις και πρακτικές κατευθύνσεις για το νέο «Εξοικονομώ»

του Θοδωρή Καραουλάνη

Μπορεί όλη η αγορά να περιμένει την προκήρυξη του νέου προγράμματος «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον» αλλά υπάρχουν εκκρεμότητες, όπως ήδη έγραψε χθες η Greenagenda.gr, αλλά και τεράστια ανάγκη ουσιαστικής ενημέρωσης ακόμη και των ανθρώπων που θα κληθούν να εφαρμόσουν το νέο πρόγραμμα. Αυτό προέκυψε ευθέως από τη χθεσινοβραδινή εκδήλωση του ΠΣΥΠΕΝΕΠ (Πανελλήνιος Σύλλογος Πιστοποιημένων Ενεργειακών Επιθεωρητών) στην Αθήνα,

σε μια κατάμεστη από μηχανικούς αίθουσα. Και μπορεί η εκδήλωση να ήταν περισσότερο τεχνική (αφού είχε κυρίως παρουσιάσεις του νέου ΚΕΝΑΚ και των νέων ΤΟΤΕΕ εφαρμογής του) αλλά την «παράσταση» έκλεψε η παρουσίαση της Ιωάννας Νίκου, Προϊσταμένης του τομέα Ενέργειας της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στο τέλος της εκδήλωσης που δέχθηκε και τις περισσότερες ερωτήσεις.

Πότε θα πέσουν χρήματα στην αγορά;

Η αγωνία όλων ήταν φανερή, κατά τη συζήτηση. «Πότε θα βγει το πρόγραμμα; Και πότε θα πέσουν χρήματα στην αγορά;». Όσον αφορά τις εκκρεμότητες και το χρονοδιάγραμμα, παρουσιάσαμε ήδη αναλυτικό ρεπορτάζ. Στο ερώτημα, όμως, που συνεχώς κυκλοφορούσε στο κοινό, για το πότε θα πέσουν χρήματα στην αγορά, δεν υπήρξε απάντηση. Και αυτό γιατί το Υπουργείο υποστηρίζει ότι θα βγει ο οδηγός του Προγράμματος μέσα στον Γενάρη, αλλά δεν δεσμεύθηκε για το πότε ακριβώς θα ανοίξει η ηλεκτρονική πλατφόρμα για την υποβολή των αιτήσεων. Ωστόσο το αρμόδιο υπηρεσιακό στέλεχος τόνισε ότι το νέο «Eξοικονομώ» θα διαφέρει ουσιαστικά από το προηγούμενο στην ταχύτητα εγκρίσεων και εκταμίευσης, καθώς αφενός το πρόγραμμα θα λειτουργεί πλήρως ηλεκτρονικά και αφετέρου η περίοδος ολοκλήρωσης για κάθε πρόταση θα είναι εννέα μήνες. Αν για παράδειγμα ανοίξει το σύστημα τον Φλεβάρη (αισιόδοξο σενάριο…), οι εννέα μήνες (που θα αυξηθούν με τους αναγκαίους ελέγχους και τις διαδικασίες πληρωμών του δημοσίου) θα φτάσουν τελικά στο τέλος του 2018… Αυτό άλλωστε κατάλαβαν και οι παριστάμενοι.

Ωστόσο η κα Νίκου, χωρίς να απαντά στο ερώτημα για τη ρευστότητα της αγοράς, σημείωσε ότι μπορούν να τρέξουν οι αιτήσεις πιο γρήγορα σε δύο περιπτώσεις σίγουρα. Σε όσους ζητήσουν μόνο επιχορήγηση (χωρίς τραπεζικό δανεισμό) αν θελήσουν να βάλουν γρήγορα μπροστά τη δική τους συμμετοχή (από 30% κατ’ ελάχιστον, ανάλογα με την κατηγορία). Για όσους ζητήσουν ενίσχυση μέσω τραπεζικού δανεισμού, με χορήγηση ως προκαταβολή του 70% του δανείου. Σε κάθε περίπτωση (όπως έδειξε και η εμπειρία από το προηγούμενο πρόγραμμα) οι συμφωνίες αποπληρωμής θα είναι μεταξύ των συμμετεχόντων πολιτών και των προμηθευτών τους και αυτές ίσως μπορέσουν να δώσουν λύση στην ταχύτητα ολοκλήρωσης.

Σημαντικά τυπικά προβλήματα στο νέο «Eξοικονομώ»

Το πρόγραμμα αφορά αποκλειστικά πρώτη κατοικία. Είναι όμως σαφής η κατεύθυνση του Υπουργείου να μπορούν να ενταχθούν και οικίες στις οποίες κατοικεί ενοικιαστής, αν αυτή είναι η πρώτη κατοικία του ενοικιαστή. Ωστόσο προς το παρόν δεν έχουν αντιμετωπισθεί όλες οι περιπτώσεις. Σημειώνεται ότι ειδικά για τους ενοικιαστές το πρόγραμμα θα προβλέπει ενίσχυση με τον κανόνα de minimis του ΕΣΠΑ, δηλαδή θα κατατίθεται υπεύθυνη δήλωση για το σύνολο των επιδοτήσεων που έχει πάρει ο ενισχυόμενος τα τελευταία χρόνια – και τα οποία δεν πρέπει να ξεπερνούν ένα ύψος (200.000 ευρώ). Τα βασικά στοιχεία των αιτήσεων για το νέο «Εξοικονομώ» θα εισάγονται από τον ενδιαφερόμενο πολίτη και θα ελέγχονται μέσω της διασύνδεσης με το taxisnet και το bulidingcert. Αυτή η διασύνδεση όμως δεν πιάνει όλες τις περιπτώσεις, όπως αναδείχθηκε κατά τη συζήτηση. Η κα Νίκου ανέφερε ότι για ειδικές περιπτώσεις, όπως κάποιες που αφορούν ενοικιαστές ή κάποια ιδιοκτησιακά θέματα, θα υπάρχει ευελιξία και πιθανώς θα υπάρχει και «χειροκίνητη» υποστήριξη του ηλεκτρονικού συστήματος από την υπηρεσία. Στόχος του Υπουργείου είναι να μην αποκλειστεί κανένας δυνητικός δικαιούχος για λόγους γραφειοκρατικής αστοχίας. Βέβαια αυτή η δυνατότητα «παρέμβασης» προκάλεσε θυμηδία, καθώς θυμίζει άλλες εποχές, αλλά όλοι έδειξαν καλή πρόθεση (δεν μπορούν να είναι όλα, πλήρως ηλεκτρονικά, όπως ειπώθηκε με χιούμορ…) και δεν συνέχισαν τις ερωτήσεις σε αυτό το ζήτημα.

Εκεί όμως που υπήρξε ιδιαίτερη και έντονη συζήτηση ήταν στο ζήτημα της βασικής προϋπόθεσης του προγράμματος: το κτήριο ή η ιδιοκτησία πρέπει να είναι, κατά το ΕΣΠΑ, «νομίμως υφιστάμενα». Αυτό για τους μηχανικούς είναι σημείο κλειδί. Όπως ρωτήθηκε επανειλημμένως η κα Νίκου «ποιος βεβαιώνει ότι το κτήριο είναι σήμερα νόμιμο;» και με ποιο έγγραφο αποδεικνύεται, εν τέλει, αυτό. Η κα Νίκου σημείωσε ότι το ΕΣΠΑ δεν αλλάζει τις διατάξεις των νόμων, επομένως ότι θεωρείται νόμιμο θα μπορεί να ενταχθεί. Σαφώς προέκυψε ότι ένα κτήριο με βεβαίωση μη ύπαρξης αυθαιρεσίας ή με βεβαίωση υπαγωγής στους νόμους των αυθαιρέτων, μπορεί να ενταχθεί. Στην ερώτηση όμως αν ένα κτήριο με οικοδομική άδεια μπορεί να ενταχθεί, η απάντηση που προέκυψε μετά από συνεχείς ερωτήσεις είναι ότι αν στο κτήριο ή στην ιδιοκτησία υπάρχει αυθαιρεσία, σύμφωνα με όσα ο νόμος θεωρεί αυθαιρεσίες, τότε τυχόν έγκριση υπαγωγής δεν είναι νόμιμη και σε περίπτωση ελέγχου θα απενταχθεί και θα ζητηθεί, εντόκως, πίσω ολόκληρο το ποσό της ενίσχυσης που έχει τυχόν δοθεί. Αυτό πρακτικά σημαίνει – αν και η υπηρεσία του ΥΠΕΝ δεν το ανέφερε ως προϋπόθεση - ότι αν κάποιος θέλει να είναι 100% σίγουρος και νόμιμος, οφείλει πριν προχωρήσει στο πρόγραμμα να απευθυνθεί σε μηχανικό για να πάρει βεβαίωση περί μη ύπαρξης αυθαιρεσίας και να ενταχτεί στον νέο νόμο Σταθάκη (αν δεν έχει ήδη ενταχθεί στους προηγούμενους νόμους, Καλαφάτη και Παπακωνσταντίνου) για τα αυθαίρετα. Αυτό βέβαια θα έχει ένα επιπλέον κόστος, ανάλογα με την αυθαιρεσία, η οποία δεν καλύπτεται από το πρόγραμμα, αλλά στο τέλος της ημέρας είναι υποχρέωση κάθε πολίτη που έχει ιδιοκτησία με αυθαιρεσία, με βάση το νόμο Σταθάκη για το δομημένο περιβάλλον που ήδη εφαρμόζεται.

Σημεία προσοχής για το νέο «Eξοικονομώ»

Κύριο σημείο όλων των τοποθετήσεων, το οποίο αν δεν προσέξουν οι πολίτες μπορεί να τους δημιουργήσει τεράστια προβλήματα, είναι ότι όλα τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης που θα βγουν για το πρόγραμμα πρέπει να έχουν βασιστεί (για όλους τους υπολογισμούς) στον καινούργιο ΚΕΝΑΚ και στις καινούργιες ΤΟΤΕΕ. Και μπορεί οι αλλαγές να θεωρούνται γενικά μικρές για τους μηχανικούς (σε επίπεδο μεθοδολογίας) αλλά υπάρχουν περιπτώσεις (όπως σε κάποια θέματα ψύξης και θέρμανσης με κλιματιστικές μονάδες) που το «λάθος» στην εφαρμογή παλαιών και νέων διατάξεων οδηγεί ακόμη και σε τριπλασιασμό των μεγεθών – άρα και της ενεργειακής κατηγορίας (προς τα πάνω ή προς τα κάτω) που εντάσσεται ένα ακίνητο.

Σύμφωνα με όσα προέκυψαν στη συζήτηση, με βάση το συνδυασμό διατάξεων που υπάρχει για τα ΠΕΑ και τις ενεργειακές επιθεωρήσεις, αν και χωρίς κάτι τέτοιο να είναι υποχρέωση από το ΕΣΠΑ ή από τον οδηγό του προγράμματος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ένας μηχανικός που έχει αναλάβει εργασίες σε ένα κτήριο ή διαμέρισμα, δεν μπορεί να εκδώσει ο ίδιος Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης. Οπότε, για κάθε επέμβαση θα χρειαστεί σίγουρα ο πολίτης να απευθυνθεί είτε σε «ομάδα», ανεξάρτητων όμως, μηχανικών ή σε τουλάχιστον δύο διαφορετικούς μηχανικούς για να ολοκληρώσει το πρόγραμμα, πέρα από όσους προμηθευτές απασχολήσει για τα υλικά και τις εργασίες που θα απαιτηθούν.

Τι θα γίνει με όσους έμειναν έξω από το παλαιό «Εξοικονομώ»

Όπως πρώτη αποκάλυψε η Greenagenda, στο νέο «Εξοικονομώ» όσοι είχαν κάνει αίτηση στο προηγούμενο πρόγραμμα δεν θα έχουν καμία προνομιακή μεταχείριση. Αυτό διαβεβαίωσε και η κα Νίκου στη χθεσινή εκδήλωση, εξηγώντας συνοπτικά και τους λόγους. Όμως δεδομένου ότι όσες αιτήσεις δεν ικανοποιήθηκαν αφορούν περίπου 20.000 οικίες, είναι έντονο το ενδιαφέρον της αγοράς. Μάλιστα οι συγκεκριμένοι για να ενταχθούν στο πρόγραμμα (για το ποίο πήραν και προέγκριση, αλλά όχι τελική έγκριση…) είχαν εκδώσει την περίοδο 2013 – 2014 αρχικό ενεργειακό πιστοποιητικό. Καθώς η δαπάνη είναι παλαιά, δεν μπορεί να καλυφθεί από το νέο πρόγραμμα. Και το κυριότερο, αυτό το ΠΕΑ σήμερα, λόγω της έναρξης ισχύος του νέου ΚΕΝΑΚ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο νέο «Εξοικονομώ». Όμως όπως τονίστηκε από πολλούς παριστάμενους μηχανικούς, η νομοθεσία ορίζει ότι ΠΕΑ εκδίδεται κάθε 10 χρόνια – και όχι νωρίτερα. Μετά από πίεση στις σχετικές ερωτήσεις το αρμόδιο στέλεχος του Υπουργείου σημείωσε ότι θα υπάρξει ειδική ρύθμιση για αυτές τις περιπτώσεις ώστε να μπορούν να εκδώσουν νέο ΠΕΑ με βάση τον νέο ΚΕΝΑΚ, ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα.

Και ένα «bug» του νέου προγράμματος…

Η κα Νίκου στην εισήγησή της πολλές φορές αναφέρθηκε στο ότι το νέο πρόγραμμα με τις επτά εισοδηματικές κατηγορίες είναι πιο δίκαιο και θα βοηθήσει, μαζί με τις διαφοροποιήσεις στους στόχους, πιο ουσιαστικά στην ενεργειακή εξοικονόμηση και στην κάλυψη των πιο ευάλωτων ομάδων. Άλλωστε η ενίσχυση για αυτές φτάνει στο 70%, αν προστεθούν και προστατευόμενα μέλη. Στο ερώτημα όμως από την αίθουσα αν ένας πολίτης της ανώτερης εισοδηματικής κατηγορίας με επτά παιδιά μπορεί να πάρει και αυτός την ανώτατη ενίσχυση (παρά το υψηλό εισόδημα) η κα Νίκου, χωρίς να δεσμευθεί για τη λεκτική διατύπωση του οδηγού, σημείωσε με χιούμορ καλό θα ήταν να έκανε η Πολιτεία κάτι για όσους έχουν επτά παιδιά, ακόμη και αν είναι πιο πλούσιοι από άλλους…