Γιάννης Ανδρουλιδάκης: Σύριζα 2004 - 2025 - Ζήσε έντονα, πέθανε νέος - Από την αφάνεια στην απόλυτη δόξα κατρακύλησαν σαν σε νεροτσουλήθρα

Γιάννης Ανδρουλιδάκης: Σύριζα 2004 - 2025 - Ζήσε έντονα, πέθανε νέος - Από την αφάνεια στην απόλυτη δόξα κατρακύλησαν σαν σε νεροτσουλήθρα tsablakouMon, 06/23/2025 - 17:45

Στο έμπα του 21ου αιώνα, ο τότε Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου ήταν ένα κόμμα που έμοιαζε να έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του και όδευε προς την πολιτική απόσυρση. Το ποσοστό 5,1% που είχε λάβει το 1996 είχε περιοριστεί στο 3,2% το 2000, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του αποτελούσε ανακύκλωση ενός πολύ περιορισμένου αριθμού

ανθρώπων, η νεολαία του κόμματος ήταν ασθενική, η παρουσία του στους κοινωνικούς χώρους υποτονική, η πολιτική σημασία του δυσδιάκριτη.

Γράφει ο Γιάννης Ανδρουλιδάκης στο Protagon.

Το να καταφέρει να ξαναμπεί στη Βουλή ήταν μάλλον δύσκολο, σε μια περίοδο που η πόλωση μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας ήταν πολύ μεγάλη και η κυριαρχία του ΚΚΕ μέσα στη συνολική επικράτεια της Αριστεράς, αναμφισβήτητη. Σε εκείνη τη συγκυρία γεννήθηκε, το 2004, ο σχηματισμός με το όνομα «Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς», τον οποίον τότε κανείς δεν αποκαλούσε ακόμα ΣΥΡΙΖΑ.

Το όνομα αυτό άρχισε να καθιερώνεται μόνο μετά από ένα πρωτοσέλιδο λογοπαίγνιο της τότε «Ελευθεροτυπίας». Το σχέδιο ήταν απλό. Να ενωθεί ο γερασμένος αλλά έμπειρος μηχανισμός του κόμματος με τον κόσμο που οργανωνόταν τότε γύρω από τα αναδυόμενα κοινωνικά φόρουμ και το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, με τη μεσολάβηση κάποιων μικρών οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και ανένταχτων προσωπικοτήτων, ώστε να ανακτήσει μια ορισμένη ζωτικότητα ο ΣΥΝ και να αναπαραχθεί η κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση.

Όπερ και εγένετο. Έστω και τσακ, το σχήμα επανέλαβε το 3,2% του 2000 και μπήκε στη Βουλή. Κανείς ωστόσο δεν μπορούσε τότε να φανταστεί ότι αυτός ο παράδοξος γάμος από συμφέρον, θα μετατρεπόταν στον απόλυτο πολιτικό πρωταγωνιστή της επόμενης δεκαετίας, που ήταν η πιο ταραγμένη μετεμφυλιακά στην Ελλάδα, θα διέλυε το πιο πετυχημένο κόμμα της Μεταπολίτευσης, το ΠΑΣΟΚ, και θα κυβερνούσε παράγοντας τους μεγαλύτερους αντισυστημικούς σταρ την περίοδο της κρίσης, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά διεθνώς.

Και αν κάποιος είχε την ακραία πολιτική φαντασία να σκεφτεί κάτι τέτοιο, δεν θα μπορούσε να χωρέσει στην ίδια σκέψη την ιδέα ότι αμέσως μετά το ίδιο κόμμα θα γινόταν αυτό που θα συγκεντρώσει το μεγαλύτερο μίσος απέναντί του –μίσος προερχόμενο κατά έναν μαγικό τρόπο εξίσου από τα δεξιά και από τα αριστερά–, θα υποστεί όχι μία, όχι δύο, αλλά πέντε (!) διαφορετικές διασπάσεις που φλερτάρουν με το κοινοβούλιο, θα οδηγηθεί σε αλλεπάλληλες εκλογικές συντριβές και μόλις 10 χρόνια από τον απόλυτο εκλογικό θρίαμβο του Δημοψηφίσματος (όταν 62% ακολούθησε την πρότασή του), θα δημιουργεί πλέον τη βεβαιότητα ότι αν δεν ενταχθεί σε κάποια ευρύτερη συμμαχία, δεν πρόκειται να βρεθεί στην επόμενη Βουλή.

Η ιδέα αυτή, που στο Protagon αναφέρθηκε αρκετά νωρίτερα, αποτελούσε τον κοινό τόπο όσων βρέθηκαν στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ το περασμένο Σαββατοκύριακο στο Περιστέρι. Το κόμμα αυτό, έτσι όπως είναι, δεν πρόκειται να μπει στη Βουλή μόνο του, όποτε γίνουν εκλογές. Τα δημοσκοπικά ποσοστά, ακόμα και σήμερα, κυμαίνονται ανάμεσα στο 4,5 και στο 5,5%, ωστόσο οι περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στην αδράνεια των ψηφοφόρων και εν μέρει στην διστακτικότητα των εταιρειών να καταγράψουν ένα εύρημα με την πρώτη του εμφάνιση (π.χ., η προσπέραση της Πλεύσης Ελευθερίας από το ΠΑΣΟΚ, που εμφανίστηκε στην προηγούμενη φουρνιά δημοσκοπήσεων, πριν καταγραφεί σε αυτήν).

Το βασικό όμως είναι ότι τα ίδια τα στελέχη και οι σύνεδροι του ΣΥΡΙΖΑ δεν άφηναν κανένα περιθώριο ότι αυτό το κόμμα μπορεί με κάποιον τρόπο να αποκτήσει ξανά ζωή. Αν τον περασμένο Νοέμβρη, στο περίφημο «συνέδριο του σκυλάδικου» μπορούσε κανείς να διακρίνει την υπερένταση ενός Τμήματος Επειγόντων, αυτό του Περιστερίου είχε την υποτονικότητα ενός μνημόσυνου.

Κάθε μέρα στελέχη ανακοίνωναν ότι αποχωρούν –κοιτώντας προφανώς προς την επόμενη ημέρα–, η συντριπτική πλειονότητα των συνέδρων συζητούσε για το αν και πότε θα ανακοινώσει κάτι ο Τσίπρας και ο Φάμελος, με τον Πολάκη και τον Παπά, έκαναν λίγο σκόντο στους καβγάδες τους, με προφανή σκοπό να διαπραγματευτούν τα έπιπλα με τον πρώην πρωθυπουργό, όλοι μαζί. Η όλη εικόνα δεν άφηνε την παραμικρή αμφιβολία. Ο ΣΥΡΙΖΑ εξεμέτρησε το ζην.

Μέσα σε 20 χρόνια πέρασε από την αφάνεια στην απόλυτη δόξα και από εκεί κατρακύλησε σαν σε νεροτσουλήθρα στην απόλυτη απαξίωση, συρρίκνωση και πολιτική περιθωριοποίηση.

Οσο κι αν ψάξουμε δεν θα βρούμε κάτι ανάλογο σε ολάκερη την Ευρώπη. Κόμματα διάττοντες αστέρες υπήρξαν. Κόμμα που μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα να έφτασε αρχικά να ενσαρκώνει τις προσδοκίες όλης της ευρωπαϊκής Αριστεράς, γεννώντας πάθη τύπου ροκ σταρ, και κατέληξε να μην απασχολεί κανέναν στο παραμικρό, δεν υπάρχει άλλο. Τι συνέβη με τον ΣΥΡΙΖΑ; Η συνήθης απάντηση είναι πώς υπήρξε ένα κόμμα μιας χρήσης για την εποχή των Μνημονίων.

Πολύ απλοϊκό. Η εποχή της κρίσης γέννησε μία νέου τύπου Αριστερά σε όλη την Ευρώπη, αυτή βίωσε στη συνέχεια μια αμηχανία, αλλά ως εκεί. Πουθενά δεν υπήρξε το απότομο πάνω – κάτω του ΣΥΡΙΖΑ. Εξάλλου, η εξήγηση δεν δικαιώνεται ούτε στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή, από τα κομμάτια του πρώην ΣΥΡΙΖΑ, αυτό που συγκεντρώνει τα πιο ψηλά ποσοστά –έστω και σε πτώση– είναι το κόμμα της Κωνσταντοπούλου, που ανήκει ακριβώς στην προ-μνημονίου λαϊκιστική παράδοση του χώρου.

Οσο για τον κατεξοχήν πολιτικό εκφραστή της αντι-μνημονιακής περιόδου του ΣΥΡΙΖΑ, τον Γιάνη Βαρουφάκη, το κόμμα του, το ΜέΡΑ25, εμφανίζεται όλο και συχνότερα να συγκεντρώνει ποσοστά πάνω από το 3%. Τα κομμάτια που πραγματικά παραπαίουν είναι αυτά που, θεωρητικά τουλάχιστον, προσαρμόστηκαν στον ρεαλισμό και προτείνουν πολιτικές συμβατές με τις αντοχές του συστήματος.

Δύο σενάρια υπάρχουν που να εξηγούν αυτή την κατάσταση. Η μία λέει ότι όσοι παραμένουν σε μια εκδοχή ψήφου που να θυμίζει ΣΥΡΙΖΑ, δεν θέλουν να ψηφίσουν ένα συστημικό κόμμα –αν ήθελαν κάτι τέτοιο υπάρχουν καλύτερες επιλογές. Η άλλη λέει ότι ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο, το πρόβλημα με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι η αναξιοπιστία, η αίσθηση ότι οποιαδήποτε θέση του αποτελεί στην πραγματικότητα σημαία ευκαιρίας που μπορεί να αλλάξει αν χρειαστεί.

Κουρασμένος από αυτή τη συνθήκη, ο κόσμος τείνει να επιβραβεύσει όσους έχουν φανεί στοιχειωδώς συνεπείς. Και τα δύο αυτά σενάρια έχουν βάση. Αλλά στο δεύτερο μπορεί κανείς ίσως να συναντηθεί με την ουσία του διαχρονικού προβλήματος ΣΥΡΙΖΑ. Το είπαμε κιόλας: η ίδρυσή του, το 2005, ήταν ένας γάμος από συμφέρον, δύσκολα διέκρινες τις αρχές στο εσωτερικό του.

Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, που βρέθηκε στα 65 του να κάνει απρόθυμα τον αριστεριστή, αναδείκνυε όλη την αμηχανία του εγχειρήματος όταν έλεγε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υπερασπίζεται «τα παιδιά στη Γένοβα και τη δημιουργία ευρωστρατού». Αυτό το είδος «οπορτουνισμού», κατά την κάπως παλιακή αριστερή διάλεκτο, δεν εγκατέλειψε ποτέ τον ΣΥΡΙΖΑ. Παλιοί αστέρες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς που έκαναν συμμαχίες για να κλείσουν ευδοκίμως την καριέρα τους στη Βουλή, παλινωδίες και αμφιθυμίες απέναντι στα κινήματα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, σερφ πάνω στο αντιμνημονιακό κύμα την κρίσιμη στιγμή, εύκολη προσαρμογή στις επιταγές του Μνημονίου από –σχεδόν– τους ίδιους ανθρώπους σε χρόνο dt.

Πριν τις εκλογές του 2023, ένας πολιτικός αναλυτής σχολίαζε –ανωνύμως– αρνητικά την προσπάθεια του Αλέξη Τσίπρα να παρουσιάσει ένα μετριοπαθές πρόσωπο, λέγοντας: «Ούτως ή άλλως, ό,τι κι αν πει, έχει πολύ χαμηλή αξιοπιστία. Υπό αυτή την έννοια, καλύτερα να πει κάτι ακραίο». Μπορεί κανείς να κάνει την αναγωγή και στον Σωκ. Φάμελλο, του οποίου η μετριοπάθεια δεν έπεισε κανέναν. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε μια σύντομη ζωή –πολύ σύντομη για κόμμα που κυβέρνησε.

Με τα μέτρα του Τζέιμς Ντιν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν έντονη. Ίσως η ένταση και η συντομία να μην είναι εντελώς ανεξάρτητες μεταξύ τους, οφείλονται αμφότερες στις παλινωδίες και τις απότομες αλλαγές. Όμως σήμερα μοιάζει εντελώς αδύνατο το ίδιο αυτό πολιτικό προσωπικό –και με το ίδιο αυτό όνομα– να πείσει ότι έχει κάτι να πει που το εννοεί και δεν είναι σημαία ευκαιρίας.

Και από αυτή την διατύπωση δεν εξαιρείται ο πρώην Πρωθυπουργός. Η επόμενη μέρα για την Αριστερά, μπορεί να είναι ριζοσπαστική, λαϊκιστική, μετριοπαθής, ρεαλιστική ή λίγο από όλα αυτά. Αλλά είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν μπορεί να θυμίζει ανεμοδούρι, ούτε να βασίζεται σε πρόσωπα που να παραπέμπουν σε αυτό.

/sites/default/files/styles/full_width/public/article/2025-06/screenshot_1_9.png?itok=b-uU9mz8