Έρευνα ΚΕΦιΜ: Βελτιώνεται η νομοθετική διαδικασία στην Ελλάδα

Με μικρά αλλά σταθερά βήματα βελτιώνεται η νομοθετική διαδικασία στη χώρα μας σύμφωνα με τον Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης που δημοσιεύει το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών και εξετάζει τους νόμους που ψηφίστηκαν κατά το ημερολογιακό έτος 2023.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τον Δείκτη, η νομοθετική ποιότητα στην Ελλάδα το 2023 βελτιώθηκε κατά 1,8 μονάδες, φτάνοντας στο 60,4/100.

Η σημαντικότερη βελτίωση το 2023 καταγράφεται στην κοινοβουλευτική διαδικασία, σε πεδία όπως η ψήφιση του συνόλου

των νόμων με κανονική διαδικασία, η μείωση του αριθμού των τροπολογιών (παρά την αύξηση των άρθρων και των σελίδων τους) και η αύξηση του ποσοστού των τροπολογιών που συνοδεύονται από ανάλυση συνεπειών ρύθμισης.

Οι μεγαλύτερες αδυναμίες το 2023 εντοπίζονται στην προκοινοβουλευτική διαδικασία και την εφαρμογή των νόμων, σε πεδία όπως το χαμηλό ποσοστό των άρθρων που τίθενται προς διαβούλευση (το οποίο, ωστόσο, έχει αυξητική τάση), η φτωχή σε ποσοτικά δεδομένα ανάλυση συνεπειών ρύθμισης, ο μεγάλος αριθμός εξουσιοδοτήσεων για Υπουργικές Αποφάσεις και το μικρό ποσοστό ενεργοποίησής τους εντός 6 μηνών.

Τα κύρια ευρήματα του Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης

Οι θετικές εξελίξεις σε σύγκριση με το 2022:

Η νομοθετική ποιότητα στην Ελλάδα το 2023 βελτιώθηκε κατά 1,8 μονάδες, φτάνοντας στο 60,4/100.

Το ποσοστό νόμων για τους οποίους προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση αυξήθηκε κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες, από 75% σε 83%.

Το ποσοστό των άρθρων που συμπεριλήφθηκαν στη δημόσια διαβούλευση αυξήθηκε κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες, από 63% σε 74%.

Ο μέσος όρος των τροπολογιών, καθώς και του αριθμού άρθρων και σελίδων στις τροπολογίες, συνέχισε να μειώνεται.

Το ποσοστό νόμων για τους οποίους πραγματοποιήθηκε ακρόαση κοινωνικών εταίρων στις κοινοβουλευτικές επιτροπές αυξήθηκε κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες, από 76% σε 88%.

Οι αρνητικές εξελίξεις σε σύγκριση με το 2022:

Το μέσο ποσοστό των τροπολογιών που ψηφίστηκαν ανά νόμο και είχαν κατατεθεί την ίδια ημέρα ή μία ημέρα πριν την ψήφιση αυξήθηκε από 89% σε 96%. Δηλαδή, η συντριπτική πλειονότητα των τροπολογιών κατατίθενται την ίδια ημέρα ή μία ημέρα πριν την ψήφισή τους. Ωστόσο, οι τυπικά εκπρόθεσμες τροπολογίες έχουν μειωθεί.

Το ποσοστό των νόμων στον τίτλο των οποίων αναφέρονται «λοιπές διατάξεις», δηλαδή ρυθμίζουν πολλά πεδία πολιτικής, αυξήθηκε από 71% σε 75%.

Η μέση διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης μειώθηκε από 17 σε 13 ημέρες.

Το ποσοστό των τροπολογιών που ήταν σχετικές με το κύριο περιεχόμενο του νόμου μειώθηκε από 35% σε 21%. Δηλαδή, μόνο 1 στις 5 τροπολογίες είναι σχετική με το περιεχόμενο του νόμου.

Κύρια ευρήματα για την περίοδο 2014-2023

Ο όγκος της νομοθέτησης αυξάνεται διαρκώς. Από τον Σεπτέμβριο του 2014 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023 έχουν εκδοθεί συνολικά πάνω 2.000 νομοθετήματα (τυπικοί νόμοι και τροπολογίες) που ξεπερνούν τις 40.000 σελίδες.

Η κοινοβουλευτική διαδικασία βελτιώνεται με μικρά αλλά σταθερά βήματα.

Παρατηρείται σημαντική βελτίωση στη δημόσια διαβούλευση και την ψήφιση νόμων με κανονική διαδικασία.

Η βελτίωση που καταγράφεται στη μείωση του αριθμού των τροπολογιών, αντισταθμίζεται από την αύξηση του όγκου τους (σε άρθρα και σελίδες).

Η βελτίωση που καταγράφεται στη μείωση του αριθμού των τυπικά εκπρόθεσμων τροπολογιών, αντισταθμίζεται από την αύξηση του αριθμού των τροπολογιών που κατατίθενται την ίδια ημέρα ή μία ημέρα πριν την ψήφισή τους, γεγονός που ουσιαστικά δεν δίνει περιθώριο για ουσιαστική συζήτηση.

Οι εκθέσεις συνεπειών ρύθμισης δεν περιέχουν ποσοτικά δεδομένα με αποτέλεσμα οι διατάξεις να ψηφίζονται χωρίς να είναι γνωστός ο αντίκτυπός τους στην οικονομία και την κοινωνία.

Τον Δεκέμβριο ψηφίζονται οι περισσότερες τροπολογίες από οποιονδήποτε άλλο μήνα, γεγονός που καταδεικνύει τον όγκο των έκτακτων ρυθμίσεων που στριμώχνονται στο τέλος του έτους και τη χαμηλή ποιότητα του νομοθετικού σχεδιασμού.

Η ποιότητα της νομοθέτησης υποχωρεί σημαντικά πριν τη διακοπή εργασιών της Βουλής για εκλογές, καθώς και τις διακοπές του καλοκαιριού και των Χριστουγέννων, ενώ παράλληλα αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των τροπολογιών που ψηφίζονται.

Ο επικεφαλής της μελέτης, πρώην Βουλευτής και εμπειρογνώμονας δημόσιας διοίκησης δρ. Παναγιώτης Καρκατσούλης, δήλωσε:

«Παρά την βελτιωτική τάση που καταγράφεται στην νομοθετική διαδικασία, οι παθογένειες της πολυνομίας και της κακονομίας επιμένουν. Μια ουσιαστική τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής σε συνδυασμό με τον σεβασμό στους νόμους και το Σύνταγμα θα μπορούσαν να ενισχύσουν σημαντικά την ποιότητα της νομοθέτησης στην χώρα».

Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών Νίκος Ρώμπαπας έκανε το ακόλουθο σχόλιο:

«Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης αναδεικνύει και φέτος τα σημαντικά περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης της νομοθετικής διαδικασίας στη χώρα μας: Η ουσιαστική ενίσχυση του θεσμού της δημόσιας διαβούλευσης, η αντιμετώπιση του καθόλου τιμητικού φαινομένου των τροπολογιών, η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των συνεπειών ρύθμισης με χρήση ποσοτικών δεδομένων και η επιτάχυνση του χρόνου ενεργοποίησης των ψηφισθέντων νόμων πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες στη μεταρρύθμιση του κοινοβουλευτικού έργου. Για να θωρακίσουμε τη φιλελεύθερη δημοκρατία έναντι των υπαρκτών και μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα, η ποιότητα του νομοθετικού έργου πρέπει να συνεχίσει να μας απασχολεί σοβαρά».

#ΚΕΦίΜ