Τι είναι η «Νάκμπα» και τι σημαίνει για τους Παλαιστίνιους

Στις 15 Μαΐου, οι Παλαιστίνιοι σε όλο τον κόσμο τιμούν την επέτειο των 77 χρόνων από την ημέρα απώλειας της πατρίδας τους. Την ημέρα της συμφοράς.

Τι σημαίνει η λέξη Νάκμπα;

Στα αραβικά, η λέξη «νάκμπα» σημαίνει καταστροφή ή συμφορά. Αναφερόμενος στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση, ο όρος Νάκμπα ή αλ-Νάκμπα αναφέρεται στην απώλεια της

πατρίδας τους από τους Ισραηλινούς μεταξύ 1947 και 1949, πριν από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Ισραήλ, καθώς και κατά τη διάρκεια και μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948. Πιστεύεται ότι περίπου 700.000 άνθρωποι, σε αυτό που είναι τώρα το έδαφος του Ισραήλ, είτε διέφυγαν, είτε αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Πολλοί Παλαιστίνιοι πρόσφυγες παραμένουν χωρίς ιθαγένεια μέχρι σήμερα.

Τι είναι η Ημέρα της Νάκμπα;

Η 15η Μαΐου 1948 ήταν η αρχή του αραβοϊσραηλινού πολέμου και παραδοσιακά είναι μια ημέρα κατά την οποία οι Παλαιστίνιοι βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τον εκτοπισμό τους. Πολλοί φέρουν παλαιστινιακές σημαίες, κουνούν τα κλειδιά των πρώην σπιτιών τους ή κρατούν πανό με τα σύμβολα των κλειδιών, που απεικονίζουν την ελπίδα της επιστροφής στην πατρίδα τους και αυτό που η κοινότητα θεωρεί ως δικαίωμά της στην επιστροφή. Στο παρελθόν, ορισμένες διαμαρτυρίες έχουν μετατραπεί σε βίαιες συγκρούσεις. Το Ισραήλ έχει κατηγορήσει τη Χαμάς και άλλες οργανώσεις, που χαρακτηρίζονται από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και ορισμένες άλλες χώρες ως τρομοκρατικές οργανώσεις ότι χρησιμοποιούν την ημέρα για να προωθήσουν τους σκοπούς τους. Ο όρος «Ημέρα της Νάκμπα» επινοήθηκε το 1998 από τον τότε Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ. Αυτός όρισε την ημερομηνία ως την επίσημη ημέρα μνήμης της απώλειας της παλαιστινιακής πατρίδας.

Γιατί οι Παλαιστίνιοι έπρεπε να φύγουν;

Μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Παλαιστίνη κυβερνιόταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στη συνέχεια, έπεσε υπό βρετανικό έλεγχο και ονομαζόταν Εντολή για την Παλαιστίνη. Καθώς ο αντισημιτισμός αυξανόταν στην Ευρώπη, ένας αυξανόμενος αριθμός Εβραίων μετακόμισε σε αυτό που πολλοί θεωρούσαν την πατρίδα των προγόνων τους: την Έρετζ Ισραήλ, τη Γη της Επαγγελίας, όπου ζούσαν πάντα οι Εβραίοι, αν και σε πολύ μικρότερους αριθμούς. Μετά το Ολοκαύτωμα στη ναζιστική Γερμανία, κατά το οποίο δολοφονήθηκαν 6 εκατομμύρια Εβραίοι, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε ένα Σχέδιο Διαχωρισμού των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Ο Αραβικός Σύνδεσμος απέρριψε το σχέδιο, το οποίο διέθεσε λιγότερο από το 50% της Παλαιστίνης που ήταν η εντολή για την Παλαιστίνη στο αραβικό κράτος, αλλά η Εβραϊκή Υπηρεσία για την Παλαιστίνη το αποδέχτηκε.

Στις 14 Μαΐου 1948, ανακηρύχθηκε το Κράτος του Ισραήλ. Ως αντίδραση, ένας συνασπισμός πέντε αραβικών κρατών επιτέθηκε στο Ισραήλ, το οποίο και τελικά νίκησε το 1949. Πριν από αυτόν τον πόλεμο, 200.000 έως 300.000 Παλαιστίνιοι είχαν ήδη φύγει ή είχαν εκδιωχθεί, και κατά τη διάρκεια των μαχών, άλλοι 300.000 έως 400.000 Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν. Ο συνολικός αριθμός εκτιμάται σε περίπου 700.000 ανθρώπους. Πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου, περισσότερα από 400 αραβικά χωριά καταστράφηκαν.

Η σφαγή του Ντέιρ Γιασίν – ενός χωριού στον δρόμο μεταξύ Τελ Αβίβ και Ιερουσαλήμ – είναι ιδιαίτερα χαραγμένη στη μνήμη των Παλαιστινίων μέχρι σήμερα. Τουλάχιστον 100 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, σκοτώθηκαν στην επίθεση, η οποία έλαβε χώρα πριν από την επίσημη έναρξη του αραβοϊσραηλινού πολέμου. Το γεγονός προκάλεσε εκτεταμένο φόβο μεταξύ των Παλαιστινίων και ώθησε πολλούς να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Περισσότερες από δώδεκα άλλες σφαγές Παλαιστινίων πραγματοποιήθηκαν από εβραϊκές πολιτοφυλακές και τον ισραηλινό στρατό μεταξύ 1947 και 1949. Μέχρι το τέλος του πολέμου, το Ισραήλ κατείχε περίπου το 40% της περιοχής που αρχικά είχε οριστεί για τους Παλαιστίνιους από το σχέδιο διχοτόμησης του ΟΗΕ του 1947.

Πού πήγαν οι Παλαιστίνιοι;

Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι κατέληξαν ως πρόσφυγες χωρίς ιθαγένεια στη Λωρίδα της Γάζας, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και στις γειτονικές αραβικές χώρες. Μόνο μια μειονότητα μετακινήθηκε περαιτέρω στο εξωτερικό. Μέχρι σήμερα, μόνο ένα κλάσμα της επόμενης γενιάς Παλαιστινίων έχει υποβάλει αίτηση και έχει λάβει άλλες υπηκοότητες. Ως αποτέλεσμα, η συντριπτική πλειοψηφία των περίπου 8 εκατομμυρίων Παλαιστινίων στη Μέση Ανατολή παρέμεινε χωρίς ιθαγένεια στην τρίτη και τέταρτη γενιά.
Πού ζουν σήμερα;

Σύμφωνα με την ειδική υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, UNRWA, οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι στην περιοχή ζουν σε στρατόπεδα προσφύγων, που με την πάροδο του χρόνου έχουν μετατραπεί σε πόλεις. Βρίσκονται κυρίως στη Λωρίδα της Γάζας, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, στον Λίβανο, στη Συρία, στην Ιορδανία και στην ανατολική Ιερουσαλήμ. Η παλαιστινιακή διασπορά εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σε περίπου 7,4 εκατομμύρια ανθρώπους. Εάν είναι ακριβές αυτό το νούμερο ανεβάζει τον συνολικό αριθμό των Παλαιστινίων που ζουν στη Μέση Ανατολή και στο εξωτερικό σε περίπου 15 εκατομμύρια. Ωστόσο, δεν υπάρχει παγκόσμιος φορέας, που να καταγράφει τον αριθμό των Παλαιστινίων στη διασπορά.

Ποιο είναι το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην επιστροφή;

Σύμφωνα με το ψήφισμα 194 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών του 1948, καθώς και το ψήφισμα 3236 του 1974 του ΟΗΕ και τη Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, οι Παλαιστίνιοι που θεωρούνται Παλαιστίνιοι πρόσφυγες έχουν το «δικαίωμα επιστροφής». Το Ισραήλ, ωστόσο, έχει απορρίψει το «δικαίωμα επιστροφής» για τους Παλαιστίνιους, δηλώνοντας ότι αυτό θα σήμαινε το τέλος της ταυτότητας του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους. Το Ισραήλ έχει αρνηθεί την ευθύνη για τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων, επισημαίνοντας ότι μεταξύ 1948 και 1972, περίπου 800.000 Εβραίοι απελάθηκαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν αραβικές χώρες όπως το Μαρόκο, το Ιράκ, η Αίγυπτος, η Τυνησία και η Υεμένη.

Υπάρχουν προτάσεις για λύσεις;

Τα τελευταία 77 χρόνια, έχουν υπάρξει διαφορετικές προσεγγίσεις για την επίλυση της σύγκρουσης. Η πιο σημαντική παραμένει η λύση των δύο κρατών, με το Ισραήλ και μια μελλοντική Παλαιστίνη να χωρίζουν την Ιερουσαλήμ σε δύο πρωτεύουσες. Ωστόσο, υπάρχουν αυξανόμενες αμφιβολίες και από τις δύο πλευρές για το πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό ακόμα. Οι επικριτές έχουν επισημάνει τον αυξανόμενο αριθμό εβραϊκών οικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, γεγονός που θα μπορούσε να αποκλείσει ένα ενωμένο παλαιστινιακό έδαφος.

H Γάζα σήμερα. Ένας ατέλειωτος σωρός ερειπίων.

Στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Γάζα, ο οποίος προκλήθηκε από τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει επανειλημμένα αποκλείσει μια λύση δύο κρατών. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τουλάχιστον 1,9 εκατομμύρια άνθρωποι, ή περίπου το 90% του πληθυσμού, σε όλη τη Λωρίδα της Γάζας έχουν εκτοπιστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, πολλοί από αυτούς επανειλημμένα. Περισσότεροι άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την περιοχή αναζητώντας ασφαλέστερο έδαφος από τότε που το Ισραήλ εξέδωσε πρόσφατα περισσότερες εντολές εκτοπισμού.

Σύμφωνα με παλαιστινιακά στοιχεία, οι ισραηλινές επιθέσεις έχουν σκοτώσει περισσότερους από 50.000 Παλαιστίνιους από τον Οκτώβριο του 2023. Το Ισραήλ έχει εκφράσει την υποστήριξή του σε σχέδια που θα θέσουν τη Λωρίδα της Γάζας υπό ισραηλινό έλεγχο και θα εκτοπίσουν βίαια τους Παλαιστίνιους που ζουν εκεί. Ο ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει αυτά τα σχέδια «εθνοκάθαρση» και πολλοί Παλαιστίνιοι πιστεύουν ότι η Νάκμπα επαναλαμβάνεται.

Σήμερα περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι στη Γάζα αντιμετωπίζουν το φάσμα της πείνας, καθώς το Ισραήλ έχει διακόψει εδώ και δύο περίπου μήνες την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.

Κώστας Αργυρός

ΠΗΓΗ DW

Το άρθρο Τι είναι η «Νάκμπα» και τι σημαίνει για τους Παλαιστίνιους εμφανίστηκε πρώτα στο Εφημερίς Δημοπρασιών & Πλειστηριασμών.