Ουμπέρτο Εκο: «Ο υπεράνθρωπος των μαζών»
11:14 28/3/2019
- Πηγή: Dimoprasion
Αποσπάσματα από το δοκίμιο του Ουμπέρτο Εκο «Ο υπεράνθρωπος των μαζών. Ρητορική και ιδεολογία του λαϊκού μυθιστορήματος», που θα κυκλοφορήσει σε μετάφραση της αείμνηστης Εφης Καλλιφατίδη από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας και πολυδιαβασμένος μυθιστοριογράφος ο Ουμπέρτο Εκο γεννήθηκε στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε το 1932. Σπούδασε Μεσαιωνική Φιλοσοφία και Λογοτεχνία και έκανε το διδακτορικό του στη φιλοσοφία το 1954, ολοκληρώνοντας
Προδημοσίευση
Κάποιος, μετά την προβολή του Love Story είπε ότι πρέπει να έχεις καρδιά από πέτρα για να μη σκάσεις στα γέλια με την ιστορία του Ολιβερ και της Τζένης. Η φράση είναι υπέροχη, όπως όλες οι παραδοξολογίες που θυμίζουν Ουάιλντ, ωστόσο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πράγματι, με όποια κριτική διάθεση κι αν πας να δεις το Love Story, πρέπει να έχεις καρδιά από πέτρα για να μη συγκινηθείς και να μην κλάψεις. Και τότε ακόμα πιθανότατα δεν εξαιρείσαι από τη συναισθηματική συμμετοχή που απαιτεί το φιλμ. Αυτό οφείλεται σε έναν απλούστατο λόγο: οι ταινίες αυτού του είδους έχουν επινοηθεί για να προκαλούν δάκρυα. Δεν μπορείς να τρως κουφέτα και -επειδή έχεις μεγάλη παιδεία και ισχυρό έλεγχο στις αισθήσεις σου- να παριστάνεις ότι γεύεσαι κάτι αλμυρό. Η χημεία δεν κάνει ποτέ λάθος. Και καθώς υπάρχει και χημεία των συναισθημάτων, ένα από τα συστατικά που κατά παράδοση υποκινούν συναισθήματα είναι η καλοστημένη πλοκή, όταν η πλοκή είναι καλοστημένη, υποκινεί τα συναισθήματα για την πρόκληση των οποίων είχε προσχεδιαστεί. Μπορεί αργότερα, κατόπιν εορτής, να επικρίνουμε τον εαυτό μας επειδή τα νιώσαμε ή να τα επικρίνουμε ως απωθητικά ή να επικρίνουμε τις προθέσεις με τις οποίες στήθηκε η μηχανή που τα προκάλεσε. Αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία. Η καλά σχεδιασμένη πλοκή προξενεί χαρά, τρόμο, έλεος, γέλιο ή κλάμα.
Η πρώτη θεωρία της πλοκής γεννιέται με τον Αριστοτέλη. Για μας δεν έχει καμιά σημασία αν ο Αριστοτέλης την εφάρμοσε στην τραγωδία και όχι στο μυθιστόρημα, άλλωστε είναι γεγονός ότι από τότε όλες οι θεωρίες της αφήγησης ανάγονται σε αυτό το πρότυπο. Ο Αριστοτέλης μιλά για τη μίμηση πράξεως (δηλαδή για μια αλληλουχία γεγονότων) η οποία πραγματοποιείται με την κατασκευή ενός μύθου, δηλαδή μιας πλοκής μιας αφηγηματικής αλληλουχίας. Μπροστά σε αυτή την αλληλουχία, ο σχεδιασμός των χαρακτήρων (δηλαδή η ψυχολογία) και η ίδια η έκφραση (το ύφος, η γραφή) είναι δευτερεύοντα. Είναι εύκολο επομένως να θεωρήσουμε ότι υπάρχει η οντότητα «πλοκή» που υπεισέρχεται χωρίς διάκριση τόσο στις δραματικές όσο και στις αφηγηματικές επιτελέσεις. Η αριστοτελική συνταγή είναι απλή: πάρτε έναν ήρωα με τον οποίο ο αναγνώστης μπορεί να ταυτιστεί, όχι απόλυτα κακό ούτε υπερβολικά άψογο, και βάλτε να του συμβούν τέτοιες ιστορίες που να περνά από την ευτυχία στη δυστυχία, και αντίστροφα, μέσα από περιπέτειες και αναγνωρίσεις. Τεντώστε το τόξο της αφήγησης πέρα από κάθε δυνατό όριο, έτσι ώστε ο αναγνώστης και ο θεατής να νιώθουν ταυτόχρονα έλεος και τρόμο. Και όταν η ένταση έχει φτάσει στο αποκορύφωμα, βάλτε να παρεμβληθεί ένα στοιχείο που θα λύσει τον περίπλοκο κόμπο των γεγονότων και των συνεπομένων παθών. Θα είναι κάποιο θαύμα, μια θεϊκή παρέμβαση, μια αποκάλυψη και μια απρόβλεπτη τιμωρία: όπως κι αν είναι, θα επέλθει η κάθαρση – που στον Αριστοτέλη δεν είναι σαφές αν πρόκειται για κάθαρση του κοινού, το οποίο ξαλαφρώνει από το βάρος που του επέβαλε η αστήρικτη πλοκή, ή για κάθαρση της ίδιας της πλοκής, η οποία βρίσκει τελικά μια αποδεκτή λύση που να συμβαδίζει με τις απόψεις μας σχετικά με τη λογική ή την (μοιραία) τάξη των ανθρώπινων πραγμάτων. Η ιστορία τελείωσε. Προσφέροντας αυτή τη συνταγή ο Αριστοτέλης (δημιουργός όχι μόνο της Ποιητικής αλλά και της Ρητορικής) ήξερε καλά ότι η παράμετρος του αποδεκτού ή μη μιας πλοκής δεν έγκειται στην ίδια την πλοκή, αλλά στο σύστημα των απόψεων που διέπουν την κοινωνική ζωή. Επομένως, για να είναι αποδεκτή η πλοκή, πρέπει να είναι αληθοφανής, και το αληθοφανές δεν είναι παρά η προσκόλληση σε ένα σύστημα προσδοκιών τις οποίες συνήθως συμμερίζεται το κοινό. Οσο για το έλεος και τον τρόμο, το περίεργο είναι ότι δεν τα ορίζει στην Ποιητική (που ασχολείται με τη δομή της πλοκής), αλλά στη Ρητορική που ασχολείται με τις απόψεις του κοινού και τον τρόπο χειραγώγησής του με σκοπό τη συναίνεση.
Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ
Keywords
εκο, εκο, ουμπερτο εκο, για μας, μετάφραση, love, συμμετοχή, φιλμ, οφείλεται, μίμηση, λύση, απε-μπε, οφειλετες δημοσιου, μιλα, μετάφραση, μιλανο, ταινιες, φλωρεντια, χημεια, ελεος, απε, αποκαλυψη, αριστοτελης, γεγονος, γελιο, δακρυα, διδακτορικο, δοκιμιο, δομη, ευκολο, ευτυχια, ειπε, υπαρχει, εκφραση, επιτυχια, ετων, ζωη, ιδια, ηλικια, υφος, θαυμα, θεωριες, θεωρια, ιδεολογια, φιλμ, εκδοσεις, λαθος, λύση, λογοτεχνια, λογο, μίμηση, μπορεις, μυθιστορημα, ονομα, οφείλεται, πεθανε, πετρα, πηγη, ρητορικη, συμμετοχή, συνταγη, τιμωρια, τοξο, χαρα, ελληνικα, love, γελια, για μας, κλαμα, καρδια, μπροστα, υπεροχη, θωμα
Τυχαία Θέματα
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Οικονομία
- Κτηματολόγιο: Νέες παρατάσεις για δηλώσεις
- Το «πλαστικό χρήμα» έκαψε χιλιάδες φορολογούμενους
- Πρωθυπουργός Νέας Ζηλανδίας: Δεν αρκεί η απόφαση του Facebook να απαγορεύσει το ρατσιστικό περιεχόμενο
- McDonald’s: Βάζουν την τεχνητή νοημοσύνη στο μενού τους
- Απώλειες 2,5% για την τουρκική λίρα- Πέμπτη μέρα πτώσης
- Μπαγκλαντές: Γέννησε πρόωρα και 26 μέρες μετά και δίδυμα
- Brexit: Η Μέι παίζει το τελευταίο της χαρτί, το κοινοβούλιο τι κάνει;
- Η ένταξη της Ιταλίας στην πρωτοβουλία Belt and Road δημιουργεί εκνευρισμό στις ΗΠΑ
- Όσο ανοίγει η ψαλίδα, τόσο ταράζεται ο ΣΥΡΙΖΑ
- Τηλεφώνημα για βόμβα στο μετρό του Αιγάλεω
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Dimoprasion
- Τελευταία Νέα Dimoprasion
- Ουμπέρτο Εκο: «Ο υπεράνθρωπος των μαζών»
- Ταινίες Πρώτης Προβολής: Καταιγισμός ταινιών και η επιστροφή του «Ντάμπο»
- Unesco για Αγία Σοφία: Οι μετονομασίες λαμβάνονται από την επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς
- Ευκολότερα θα αλλάζουν χέρα τα «κόκκινα» δάνεια
- Στο ύψος του 1,9% η ανάπτυξη μετά από έντεκα χρόνια
- ELA = 0 για τις ελληνικές τράπεζες
- ΕΚΤ: Οι απειλές της ευρωπαϊκής οικονομίας φρένο στην αύξηση επιτοκίων
- Δρόμος με εμπόδια η συνεργασία Κύπρου – Τουρκίας στην ενέργεια
- Τα «μανιτάρια» που μπορεί να λύσουν το μυστήριο για την ύπαρξη ζωής στον Αρη
- Κακουργηματική δίωξη κατά στελέχους της ΤτΕ για δάνειο 800 χιλιάδων ευρώ το 2007
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Οικονομία
- Το νέο Volkswagen T-Cross: “I am practical”
- Το ΕΚ οριστικοποιεί την απαγόρευση των πλαστικών μίας χρήσης 2021
- Η άνοιξη στην Προβηγκία είναι μαγική
- Εκτοξεύονται τα κέρδη της κινεζικής αυτοκινητοβιομηχανίας BYD
- Μοιραράκη: Συσσωρεύονται ζημιές και χρέη για τη «Βασίλισσα των χαλιών»
- Η Βενεζουέλα παραμένει στο σκοτάδι - Σε νέες διαδηλώσεις καλέι ο Γκουαϊδό το Σάββατο
- Π. Παυλόπουλος: Οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση μπορούν να οδηγήσουν σε δραστική μείωση του κόστους
- Κλειστή η ακτοπλοϊκή γραμμή Ζακύνθου - Κυλλήνης
- Π. Ρήγας: Κίνδυνος «ατυχήματος» στο Αιγαίο με την Τουρκία
- Μυτιληναίος: Δυναμικές επιδόσεις και αύξηση μερίσματος το 2018