Αποποίηση της κληρονομιάς: Τα κρίσιμα σημεία (μέρος πρώτο)

Ορέστης Σεϊμένης - Αλεξάνδρα Γεράγγελου

ΜΕΡΟΣ 1ο

Τι είναι αποποίηση της κληρονομιάς

ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ είναι η μονομερής δήλωση του κληρονόμου ότι δεν θέλει την κληρονομιά και την αποκρούει. Είναι δικαίωμά του να αποποιηθεί την κληρονομιά εάν θεωρήσει πως δεν τον συμφέρει να την αποδεχθεί. (Κ.Πολ.Δ. 812)

Που υποβάλλεται η δήλωση της αποποίησης

Η δήλωση της αποποίησης γίνεται στον Γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς δηλαδή στο Ειρηνοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την

κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία ούτε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της Πρωτεύουσας του Κράτους.
ΑΚ. 1848.

Αν η αποποίηση έγινε ενώπιον αναρμοδίου δικαστηρίου, τότε είναι άκυρη.

Άρθρο 1851 Α.Κ

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης χωρίς διαθήκη

Η προθεσμία αποποίησης είναι 4 μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου (η προθεσμία αυτή μπορεί να αρχίσει να «μετράει» από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής της κληρονομίας σε αυτόν) (επαγωγή της κληρονομίας: δείτε παρακάτω).

Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος πλέον, δηλαδή έχει σιωπηρώς αποδεχθεί την κληρονομία, όταν έχει παρέλθει άπρακτη η παραπάνω προθεσμία των 4 μηνών για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται και πλασματική αποδοχή).

(Η «επαγωγή» της κληρονομιαίας περιουσίας στον κληρονόμο:)

Επαγωγή είναι η μεταβίβαση (η κτήση του δικαιώματος) της κληρονομιαίας περιουσίας στον κληρονόμο ή στον κληροδόχο της περιουσίας που κληρονομείται από τον νόμο ή από την διαθήκη, 1710 Α.Κ.

Δηλαδή:
Α. Μεταβίβαση του δικαιώματος στην περιουσία εκ του νόμου στους εγγύτερους-πλησιέστερους συγγενείς
Β. Μεταβίβαση του δικαιώματος στην περιουσία εκ τής διαθήκης στου εγγύτερους συγγενείς ή και άλλα μη συγγενικά πρόσωπα
Ως προς τη γνώση της επαγωγής στον αποποιούμενο επισημαίνεται ότι, για την παραδοχή της ως αφετηρίας της προθεσμίας, δεν αρκεί η γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου, αλλά επιπροσθέτως και των περιστατικών εκείνων που συνιστούν τους αναγκαίους νομικούς όρους για την κλήση του κληρονόμου στην κληρονομιά του αποβιώσαντος, όπως, π.χ., είναι η ανυπαρξία διαθήκης και η εγγύτερη συγγενική σχέση με τον κληρονομούμενο.

(Χρόνος επαγωγής στην κληρονομία)

Είναι ο χρόνος θανάτου του κληρονομουμένου

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν υπάρχει διαθήκη

Η προθεσμία αποποίησης είναι 4 μήνες από τη δημοσίευση της διαθήκης
(η προθεσμία αυτή μπορεί να αρχίσει να «μετράει» από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής της κληρονομίας σε αυτόν με διαθήκη)
Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος πλέον, δηλαδή έχει σιωπηρώς αποδεχθεί την κληρονομία, όταν έχει παρέλθει άπρακτη η παραπάνω προθεσμία των 4 μηνών για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται και πλασματική αποδοχή)

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν ο κληρονομούμενος ήταν κάτοικος εξωτερικού (τελευταία κατοικία)

Η προθεσμία αποποίησης είναι 12 μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου (ή: από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής κληρονομίας σε αυτόν)

Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος πλέον, όταν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται πλασματική αποδοχή)

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν ο κληρονόμος έμαθε «τα νέα» ενώ διέμενε στο εξωτερικό

Η προθεσμία αποποίησης είναι 12 μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου (ή: από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής κληρονομίας σε αυτόν)

Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι (οριστικός) κληρονόμος πλέον, όταν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται πλασματική αποδοχή)

Άρθρο 1847 Α.Κ

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν ο κληρονόμος είναι ανήλικος

Τις ίδιες παραπάνω προθεσμίες έχουν και οι ανήλικοι κληρονόμοι, με ένα επί πλέον πλεονέκτημα σε σχέση με τους ενήλικες: είναι κληρονόμοι με το ευεργέτημα της απογραφής.

(Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο για τις «ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΑΙΤΙΑ»)

Η αποποίηση μπορεί να γίνει με αντιπρόσωπο του κληρονόμου. Ο ρόλος του Έλληνα Προξένου στο εξωτερικό

Η αποποίηση μπορεί να γίνει με αντιπρόσωπο του κληρονόμου. Απαιτείται όμως ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο.

Η πληρεξουσιότητα αυτή μπορεί να γίνει ενώπιον του Έλληνα Προξένου όταν πρόκειται για κληρονόμο που μένει στην αλλοδαπή (ο Πρόξενος στην περίπτωση αυτή ασκεί τα καθήκοντα του Συμβολαιογράφου). Η αποποίηση όμως θα γίνει μετά, ενώπιον του δικαστηρίου της κληρονομιάς, που όπως είπαμε είναι το μόνο αρμόδιο όργανο. Α.Κ. 1848

Η αποποίηση είναι άκυρη στις παρακάτω περιπτώσεις:

Α. Αν ο κληρονόμος δηλώσει αρχικά ότι αποδέχεται ρητά ή σιωπηρά την κληρονομιά, και μετά κάνει και αποποίηση, τότε η αποποίηση αυτή θεωρείται άκυρη. Άρθρο 1849 Α.Κ.

Β. Αν γίνει μετά την πάροδο της προθεσμίας για αποποίηση. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομιά θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή σιωπηρώς. Άρθρο 1850 Α.Κ.

Γ. Αν έγινε πριν από την επαγωγή της περιουσίας ή από πλάνη ως προς το λόγο της επαγωγής. Επίσης είναι άκυρη, αν έγινε υπό αίρεση ή προθεσμία ή για μέρος της κληρονομιάς. Άρθρο 1851

Δ. Αν έγινε ενώπιον αναρμοδίου δικαστηρίου. Άρθρο 1851 Α.Κ

Η αποποίηση για ένα μέρος της κληρονομίας

Εάν η αποποίηση γίνει για μέρος της κληρονομιαίας περιουσίας τότε είναι επίσης άκυρη. Άρθρο 1851 Α.Κ

Σημείωση: Mπορεί να γίνει μερική αποποίηση της κληρονομιάς, όταν ο κληρονόμος καλείται να κληρονομήσει περισσότερες μερίδες από τον ίδιο λόγο ή από διάφορετικούς λόγους και εφ' όσον δεν ορίζει κάτι άλλο η διαθήκη
Ίδιος λόγος=κλήση του κληρονόμου σε περισσότερες μερίδες από διάφορες διαθήκες
Διαφορετικοί λόγοι=κλήση του κληρονόμου εν μέρει από διαθήκη και εν μέρει από τον νόμο. Άρση του δικαιώματος της αποποίησης κάθε μερίδος εάν ο διαθέτης όρισε με την διαθήκη του διαφορετικά. Άρθρο 1853 Α.Κ.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Ο κληρονόμος μπορεί να αποδεχθεί ή να αποποιηθεί κάθε μερίδα χωριστά. Μπορεί, π.χ. ο εξ αδιαθέτου κληρονόμος να αποδεχθεί την δική του κληρονομική μερίδα και να αποποιηθεί την επαχθείσα σε αυτόν λόγο αποποίησης από συγκληρονόμο.

Αν ο κληρονόμος δεν δήλωσε ότι αποποιείται μόνο την αρχική μερίδα ή μόνο την κατά προσαύξηση μερίδα ή και τις δύο, είναι θέμα ερμηνείας για το ποιά μερίδα αποποιείται. Αν δεν προκύπτει κάτι άλλο, εγγύτερο προς την βούληση του αποποιημένου, τότε η αποποίηση αφορά και τις δύο μερίδες.

Συμβολαιογραφικό έγγραφο - Υποθηκοφυλακείο - Πράξη Αποδοχής

Ρητή αποδοχή κληρονομιάς υπάρχει όταν γίνεται με σκοπό την μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί του ακινήτου της κληρονομιάς. Στη ρητή αποδοχή θα πρέπει να συνταχθεί συμβολαιογραφικό έγγραφο (είναι η λεγόμενη πράξη αποδοχής).

Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς υπάρχει όταν η θέληση προσωρινού κληρονόμου να γίνει οριστικός κληρονόμος συνάγεται από πράξεις του όπως π.χ. η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου, η αγωγή για τη διεκδίκησή της ή ακόμα και η χρήση πράγματος της κληρονομιάς.

Εάν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιαία περιουσία, ποιoς δικαιούται να την αποκτήσει στη συνέχεια

Αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά, η επαγωγή που αποποιήθηκε θεωρείται ότι δεν του έγινε ποτέ. Η κληρονομιά επάγεται σ' εκείνον που θα είχε κληθεί, αν κληρονόμος που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά το θάνατο του κληρονομουμένου.

(Η αποποιηθείσα περιουσία θα αποκτηθεί από τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους του αποποιηθέντος κληρονόμου την περιουσία αυτή). Η επαγωγή θεωρείται ότι έγινε κατά το θάνατο του κληρονομουμένου για τον νέο-επόμενο κληρονόμο. Άρθρα 1854 και 1856 Α.Κ.

Μετά την αποποίηση της κληρονομιαίας περιουσίας, ποιες ημερομηνίες έχει ο επόμενος δικαιούχος – κληρονόμος για να αποποιηθεί και αυτός την περιουσία. Από πότε αρχίζουν οι σχετικές ημερομηνίες.

Στην περίπτωση αυτή υπάρχει μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης για τον χρόνο αποποίησης της κληρονομιάς.
Εδώ η φορολογική υποχρέωση γεννιέται κατά το χρόνο της αποποίησης της κληρονομιάς ή κληροδοσίας, γι' αυτόν που έγινε δικαιούχος εξαιτίας αυτής της αποποίησης. N.2961/2001 άρθρο 7 η

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: O A΄ πεθαίνει την 20η /8/2017. Ο Β΄ είναι μοναδικός κληρονόμος του Α΄. Ο Β΄αποφασίζει να ασκήσει το δικαίωμα της αποποίησης και κάνει την αποποίηση στο Ειρηνοδικείο την 15η/9/2017. Ο επόμενος εγγύτερος συγγενής του Β,΄ δηλαδή ο Γ΄, αρνείται με την σειρά του την επαγωγή σε αυτόν της κληρονομιαίας περιουσίας και θα κάνει αποποίηση και αυτός. Η προθεσμία των 4 μηνών αρχίζει γι αυτόν από την 15/9/2017 (δηλαδή από την ημέρα που ο Β΄έκανε την αποποίηση)