Κάνναβη. Τι ισχύει στην Ελλάδα και τι σε άλλες χώρες

Τριγύρω ξαφνικά μύρισε κάνναβη! Έναν περίπου αιώνα μετά την οριστική απαγόρευση της καλλιέργειας της «φούντας» στην Ελλάδα, η χώρα μας ανακαλύπτει ξανά τη χρησιμότητα της βιομηχανικής – κλωστικής κάνναβης και ετοιμάζεται να επιτρέψει την αξιοποίηση του απαγορευμένου φυτού για ιατρικούς και θεραπευτικούς λόγους.

Μέσα σε αυτό το θολό σκηνικό, κάποιοι πολιτευτές, όπως ο οικολόγος υπουργός κ. Τσιρώνης, βρίσκουν την ευκαιρία να φυτέψουν στη γενικότερη συζήτηση τον σπόρο για την απελευθέρωση της καλλιέργειας

Αν και είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται να παρακολουθεί από θέση ουραγού τις διεθνείς εξελίξεις στην καλλιέργεια και χρήση της κλωστικής και της φαρμακευτικής κάνναβης -η οποία επιτρέπεται πλέον στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης- δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά η χρονική συγκυρία την οποία επιλέγει η κυβέρνηση για να ανοίξει αυτή τη σοβαρή συζήτηση, σαν να θέλει να στρέψει την προσοχή και τις εντυπώσεις μακριά από τα μείζονα θέματα της κοινωνίας.

Εξηγούν οι:δρ Ελένη Μαλούπα, διευθύντρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων «ΕΛΓΟ Δήμητρα», και ηδρ Ελένη Τσαλίκη, εντεταλμένη ερευνήτρια στον ίδιο φορέα, που είναι υπεύθυνος για την έρευνα και τον έλεγχο των καλλιεργειών.

Δυστυχώς, ο δικός μας ΕΦΕΤ δεν έχει πεισθεί ακόμη για το κατά πόσο η κάνναβη είναι τρόφιμο ή όχι κι αυτό είναι πρόβλημα. Σε οικολογικές γιορτές, έχω βρει προϊόντα κάνναβης διαφόρων ΚΟΙΝΣΕΠ (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις), τσάι, έλαιο και βάμμα, τα οποία απ’ ό,τι ξέρω, ακόμη δεν μπορούν να τα διακινήσουν επίσημα. Θεωρώ ότι θα πρέπει λοιπόν να εστιάσουμε στην παραγωγή συμπληρωμάτων διατροφής που μπορούν να εμπορεύονται παίρνοντας από τον ΕΟΦ αριθμό κυκλοφορίας.

Η καλλιέργεια της κάνναβης από την αρχαιότητα μέχρι λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, γινόταν πρώτα για την παραγωγή ίνας και στην συνέχεια, για τον σπόρο (καναβούρι) που χρησιμοποιόταν στην διατροφή των πουλιών. Τα τελευταία χρόνια μετά την επαναεισαγωγή της καλλιέργειας στην Ευρώπη ο σπόρος, ο οποίος έχει υψηλή θρεπτική αξία άρχισε να χρησιμοποιείται και για ανθρώπινη κατανάλωση ενώ επίσης το στέλεχος της κάνναβης χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα βιομηχανικών προϊόντων από υλικά δόμησης, έως εξαρτήματα αυτοκινήτων.

Ενα άλλο προϊόν με μεγάλη προστιθέμενη αξία είναι τα κανναβινοειδή της, το THC (τετραϋδροκανναβινόλη) και το CBD (κανναβιδιόλη) και ίσως στο μέλλον να βρεθεί κάποιο ακόμη από τα πολλά κανναβινοειδή που έχει, με κάποιες ιδιαίτερες ιδιότητες άρα και χρήσεις.

Στην Ελλάδα αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν μονάδες μεταποίησης της ίνας, όμως γίνονται κάποιες μελέτες προκειμένου να πραγματοποιηθεί μια τέτοια επένδυση, αλλά έχει αρκετά υψηλό κόστος. Τέτοιες μονάδες υπάρχουν στην Ρουμανία και σε άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης.

• Μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις ήδη υπάρχουσες καλλιέργειες για την παραγωγή προϊόντων διατροφής;

Μα εκεί στοχεύουμε, στη διπλή χρήση των καλλιεργειών και στη δημιουργία τελικών προϊόντων με αυξημένη προστιθέμενη αξία. Η κλωστική κάνναβη (Cannabis sativa L.) μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του εισοδήματος του Ελληνα παραγωγού λόγω των πολλαπλών χρήσεών της. Είναι ένα φυτό που προσαρμόζεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες της χώρας μας και πλέον (σύμφωνα με το ΦΕΚ αρ. 929Β/6-4-2016), επιτράπηκε η καλλιέργειά της στην Ελλάδα.

• Τι προϊόντα διατροφής μπορούμε να παράγουμε;

Ο σπόρος, είτε ανεπεξέργαστος είτε τεμαχισμένος, μπορεί να καταναλωθεί μέσω κάποιων τροφίμων, όπως π.χ. σε παστέλια, σοκολάτες, νιφάδες δημητριακών.

Από τον σπόρο ακόμη, παίρνουμε το λάδι, που πάλι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε τρόφιμα και άλλα σκευάσματα, αλλά να χρησιμοποιηθεί και σε απευθείας χρήση, όπως π.χ. σε σαλάτες.

Μπορούμε να παράγουμε αλεύρι για χρήση στην αρτοποιία ή ακόμη πρωτεϊνικά υπερσυμπυκνώματα. Επίσης τα φύλλα της κάνναβης μπορούν να χρησιμοποιηθούν (σε εκχύλισμα) για την παρασκευή ροφημάτων.

Ακριβώς όμως επειδή η χρήση της κάνναβης είναι ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό ζήτημα, η συζήτηση δεν μπορεί να εξαντλείται ως τμήμα μιας επιφανειακής «αριστερής ατζέντας» ή να αντιμετωπίζεται υπό το πρίσμα μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων με στόχο την ψηφοθηρία σε συγκεκριμένες κοινωνικές δεξαμενές (νεολαία).

Το πόσο επιφανειακά στρώνεται το έδαφος για να γίνει η κουβέντα αποδεικνύεται από το γεγονός πως ενώ το επίμαχο νομοσχέδιο αφορά αποκλειστικά και μόνο στη φαρμακευτική χρήση, δημιουργούνται εντυπώσεις πως η συζήτηση θα συμπεριλάβει και την αποποινικοποίηση της καλλιέργειας και χρήσης της ινδικής κάνναβης. Ενόψει του νέου αλαλούμ, στο οποίο όπως φαίνεται θα γίνουμε μάρτυρες, το Liberal επιχειρεί να αποσαφηνίσει εν είδει μικρού οδηγού την ιστορική αλλά και σημερινή πραγματικότητα γύρω από τη χρήση της κάνναβης στην Ελλάδα.

Σχεδόν παντού στην Ευρώπη επιτρέπεται η φαρμακευτική χρήση

Επιτρέπονται σήμερα στην Ελλάδα οι επενδύσεις σε μονάδες παραγωγής, επεξεργασίας και εμπορίας προϊόντων κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς;

Ακόμη όχι. Επιχειρείται όμως να επιτραπεί σύντομα μέσα από το νομοσχέδιο για τη φαρμακευτική κάνναβη που έχει ετοιμάσει και πρόκειται να φέρει στη Βουλή ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός. Η επεξεργασία, όπως δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός, έχει προχωρήσει, και το νομοσχέδιο θα συμπληρώνει το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο (4139/2013), προβλέποντας τις διαδικασίες κάτω από τις οποίες ένας επενδυτής μπορεί να δημιουργήσει καθετοποιημένη μονάδα παραγωγής, επεξεργασίας και τελικής διάθεσης φαρμακευτικών προϊόντων είτε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό, με πρώτη ύλη κάνναβη.

Εδώ και μήνες άλλωστε έχει ανοίξει ο δρόμος για την εισαγωγή εγκεκριμένων φαρμακευτικών σκευασμάτων και προϊόντων κάνναβης για νόσους με αποδεδειγμένο κλινικό όφελος, όπως ο χρόνιος πόνος, ο νευροπαθητικός πόνος, η ναυτία και οι εμετοί λόγω χημειοθεραπείας, η καχεξία, η ανορεξία λόγω HIV, κ.ο.κ.

Σήμερα η κυκλοφορία τέτοιων σκευασμάτων στην Ελλάδα είναι νόμιμη για ασθενείς που τα χρειάζονται, και εφόσον έχουν σχετική ιατρική ένδειξη. Αν το ζητήσει ένας ασθενής από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, μπορεί να γίνει η εισαγωγή του φαρμάκου από το εξωτερικό. Είχε προηγηθεί στις αρχές του έτους πόρισμα ειδικής επιστημονικής επιτροπής που συστήθηκε με πρωτοβουλία του κ. Ξανθού, προκειμένου να αποτιμηθεί η εμπειρία και η νομοθεσία σε άλλες χώρες σχετικά με την ιατρική χρήση της κάνναβης. Τα ερωτήματα φυσικά είναι ακόμη πολλά, όπως για παράδειγμα ποια θα είναι η ασφαλιστική κάλυψη για τη χρήση σκευασμάτων ιατρικής κάνναβης, ώστε η τιμή τους να είναι προσιτή σε όλους τους ασθενείς ή πως διασφαλίζεται για τους ασθενείς ένα πρακτικό καθεστώς συνταγογράφησης.

Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες χώρες της ΕΕ που αποφάσισε να εκσυγχρονίσει τη νομοθεσία της για την ιατρική χρήση της κάνναβης. Στην Ε.Ε. απουσιάζει ένα ενιαίο πλαίσιο, εφαρμόζεται ένα μωσαϊκό από διαφορετικές πολιτικές, ωστόσο η ιατρική της χρήση αναγνωρίζεται σε περισσότερες από 14 χώρες.

Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις, ήταν η αποποινικοποίηση της ευφορικής χρήσης της κάνναβης που άνοιξε τον δρόμο για την ιατρική.

Στην Ισπανία, για παράδειγμα, προβλέπεται η συνταγογράφηση ιατρικής κάνναβης και η καλλιέργεια από ασθενείς, ενώ στην Καταλονία από το 2005 υπάρχει κρατικό πρόγραμμα χορήγησης εισπνεόμενης μορφής ιατρικής κάνναβης.

Στην Ιταλία, την αποποινικοποίηση της κατοχής και χρήσης κάνναβης για προσωπική χρήση ακολούθησε το 2007 και η ιατρική χρήση της κάνναβης. Από το 2014 συνταγογραφείται από γενικούς ιατρούς, το κόστος μπορεί να καλύπτει το Περιφερειακό Σύστημα Υγείας, ενώ από το 2015 αποφασίστηκε η καλλιέργεια ιατρικής κάνναβης από τον στρατό για έναν συγκεκριμένο αριθμό εγγεγραμμένων ασθενών, ώστε να μειωθεί η δαπάνη εισαγωγής των κανναβοφαρμάκων.

Στη Γερμανία, οι ασθενείς μπορούν από το 2005 να προμηθεύονται νόμιμα φαρμακευτικό σκεύασμα κάνναβης από την Ολλανδία, ενώ από το 2016 επετράπη να την καλλιεργούν και για προσωπική ιατρική χρήση.

Στην Ολλανδία, ήδη από 2005 υπάρχει εταιρεία που παράγει κάνναβη για ιατρική χρήση με ειδική άδεια από το κράτος, προμηθεύοντας χιλιάδες ασθενείς τόσο στη χώρα, όσο και σε Γερμανία, Φινλανδία, Ιταλία, Νορβηγία, Τσεχία και Καναδά.

Στην Αγγλία κυκλοφορεί νόμιμα συνθετικό σκεύασμα κάνναβης που παράγεται εκεί, καλύπτοντας 10.000-15.000 ασθενείς.