Ο Ai Weiwei μιλά στη LIFO: «Ο ΠΟΥ και η Κίνα διέπραξαν έγκλημα»

Είχαμε συναντηθεί στην Αθήνα το '16, στα εγκαίνια της έκθεσης «Weiwei at Cycladic». Πολιτικός πρόσφυγας ο ίδιος, είχε παρουσιάσει τότε μια σειρά έργων πάνω στην προσφυγική κρίση. Η πανδημία ακύρωσε ή ανέβαλε όλα τα τρέχοντα πρότζεκτ του, αναποδογυρίζοντας και τη δική του ζωή, όμως δεν τον κατέβαλε δημιουργικά: η ομάδα του κάνει ήδη γυρίσματα στη Γουχάν και άλλες μεγάλες πόλεις του κόσμου, εστιάζοντας ακριβώς στην εμφάνιση και τις συνέπειες του Covid-19.Ακούραστος επικριτής του κινεζικού καθεστώτος, το οποίο τον είχε καταδιώξει και φυλακίσει, ο διάσημος καλλιτέχνης, που συνηθίζει γενικότερα τις ευθείες πολιτικές αιχμές τόσο στον λόγο όσο και στα έργα του, στηλίτευσε από τον πρώτο καιρό της πανδημίας τις ευθύνες όχι μόνο της Κίνας αλλά και άλλων μεγάλων δυτικών χωρών, καθώς επίσης και του ΠΟΥ, ο οποίος θεωρεί ότι «διέπραξε έγκλημα».«Εκ του μακρόθεν», τη φορά αυτή, μου μίλησε για όλα αυτά, όπως και για την εμπειρία του από την επιδημία του SARS που ξέσπασε όταν ακόμα ζούσε στο Πεκίνο (2003), για την παγκόσμια «άνιση συνθήκη» που επικρατεί, για το πόσο το «δόγμα» της άνευ όρων ανάπτυξης και της ατομικής επιτυχίας ως κοινωνικής υποχρέωσης ευνοεί τον κοινωνικό δαρβινισμό και την προβληματική σχέση μας με τη φύση: «Μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, βλέπουμε όμως ότι στα δύσκολα κάθε έθνος ενεργεί για ίδιον όφελος... Χρειάζεται να εκλέγουμε κυβερνήσεις που να μπορούν να προστατεύσουν τα ατομικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων της ιατρικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης, ακόμα και το δικαίωμα να είσαι φτωχός... Ο κορωνοϊός μονοπωλεί σχεδόν την επικαιρότητα, υπάρχουν όμως πολλά μέρη στον πλανήτη όπου εξακολουθούν να μαίνονται πόλεμοι, λοιμοί και λιμοί. Επίσης, σήμερα υπάρχουν παντού πρόσφυγες. Εάν κάποιος θέλει στ' αλήθεια να βρει λύσεις, θα πρέπει να ξεκινήσει από τα πολύ βασικά, αναλογιζόμενος ποιο ακριβώς είναι το νόημα της ζωής τελικά» καταλήγει.Η Κίνα απέδειξε πως, χάρη και στις εξελιγμένες σε εφιαλτικό βαθμό μεθόδους αστυνόμευσης του πληθυσμού της, έχει τη δύναμη να ελέγξει αποτελεσματικά την πανδημία. Το αποτέλεσμα ήταν πράγματι εκπληκτικό. Η χώρα στην οποία παρουσιάστηκε η ασθένεια και από την οποία ξεκίνησε να διαδίδεται έχει σήμερα πολύ λιγότερα θύματα από τα μεγάλα δυτικά έθνη.— Κατηγορήσατε πρόσφατα την «εκστρατεία ευγνωμοσύνης» της κινεζικής κυβέρνησης για υποκρισία και προπαγάνδα. Γιατί αυτό; Πιστεύετε ότι το καθεστώς είναι ένοχο για την εξάπλωση της πανδημίας, ότι εξακολουθεί να κρύβει στοιχεία;Ναι. Και, βέβαια, αυτό που κάνει η κινεζική κυβέρνηση δεν είναι κάτι απροσδόκητο. Αντέδρασαν στην πανδημία με τον ίδιο, πανομοιότυπο τρόπο που αντιδρούν πάντοτε μετά από φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές. Το παιχνίδι είναι απαράλλαχτο: ελέγξτε τη ροή της πληροφορίας και απελευθερώστε την όταν αυτή καταστεί ευνοϊκή για το Κόμμα. Αυτό στην Κίνα το ονομάζουμε «προπαγάνδα».Στην περίπτωση του κορωνοϊού, υποτίμησαν την κλίμακα και τη συνολική επίδραση αυτής της νόσου, το πολιτικοκοινωνικό και κοινωνικό της αντίκτυπο. Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Παρότι η Κίνα είναι ένα αυταρχικό κράτος, δεν υπήρξε μεγάλη διαφορά από τις λεγόμενες δημοκρατικές κοινωνίες, αν παρατηρήσει κανείς τις πρώτες αντιδράσεις τους απέναντι στην πανδημία. Επιστρέφοντας στο ξεκίνημα της πανδημίας, θα δούμε ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος ήταν ο άνθρωπος που υπερασπιζόταν με το μεγαλύτερο πάθος τις προσπάθειες της Κίνας, δίνοντάς της τα εύσημα για τους χειρισμούς της – άσχετα με το ότι τώρα «τα γυρίζει». Το ίδιο ισχύει και για το Ηνωμένο Βασίλειο και για τη Γερμανία. Κανείς δεν ήθελε αυτή η πανδημία να ανατρέψει το οικονομικό και πολιτικό status quo, κάτι που ήταν εντελώς ξεκάθαρο, από τη στιγμή που βλέπαμε την Κίνα και τη Δύση σε πλήρη σύμπλευση απέναντι σε αυτήν τη μεγάλη υγειονομική κρίση.Η ρήξη επήλθε όταν η κατάσταση τέθηκε εκτός ελέγχου, έτσι όπως κανείς δεν περίμενε, και η νόσος άρχισε να εξαπλώνεται ραγδαία σε ολόκληρο τον πλανήτη. Από εκείνη τη στιγμή αρχίσαμε να ακούμε του κόσμου τις κατηγορίες εναντίον της Κίνας. Αυτό είναι προφανές και είναι πια ιστορικά καταγεγραμμένο. Η Κίνα, ούσα ένα αυταρχικό κράτος, λογόκρινε τη διάδοση των πληροφοριών για τον νέο κορωνοϊό και καθυστέρησε έτσι την πιθανότητα να ελεγχθεί η κατάσταση εξαρχής. Αυτό προκάλεσε την εξάπλωσή του σε παγκόσμια κλίμακα. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα απέδειξε πως, χάρη και στις εξελιγμένες σε εφιαλτικό βαθμό μεθόδους αστυνόμευσης του πληθυσμού της, έχει τη δύναμη να ελέγξει αποτελεσματικά την πανδημία. Το αποτέλεσμα ήταν πράγματι εκπληκτικό. Η χώρα στην οποία παρουσιάστηκε η ασθένεια και από την οποία ξεκίνησε να διαδίδεται έχει σήμερα πολύ λιγότερα θύματα από τα μεγάλα δυτικά έθνη.— Είπατε επίσης ότι ο ΠΟΥ προσπάθησε να καλύψει τις ευθύνες της Κίνας. Γιατί όμως να το κάνει;Είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο κατέληξα ως παρατηρητής. Από την αρχή ένιωθα ότι ο ΠΟΥ δεν ενεργούσε ανεξάρτητα και ότι δεν κατέληξε σε ένα αντικειμενικό συμπέρασμα για την προέλευση και τον χειρισμό της πανδημίας. Είναι κρίμα που η κορυφαία παγκόσμια αρχή υγείας, από την οποία εξαρτώνται τόσο πολλά έθνη, δείχνει να έχει χάσει την ακεραιότητά της. Ο ΠΟΥ θα έπρεπε εξαρχής να παρακολουθεί το ξέσπασμα με ανεξάρτητους παρατηρητές για να προσπαθήσει να εκμαιεύσει ένα αξιόπιστο επιστημονικό συμπέρασμα. Αντ' αυτού, θυσιάζοντας τις αρχές του, σιγόνταρε την Κίνα στην προσπάθεια κάλυψής της. Για μένα, κάτι τέτοιο συνιστά έγκλημα που οφείλει να διερευνηθεί.— Ζούσατε στο Πεκίνο κατά τη διάρκεια της πρώτης επιδημίας του SARS (2003). Βρίσκετε ομοιότητες με την παρούσα κατάσταση;Στην αρχή ναι, ήταν σχεδόν το ίδιο. Επιχειρήθηκε συγκάλυψη της πραγματικότητας με τη συνδρομή των κρατικών μέσων ενημέρωσης. Οι διαθέσιμες πληροφορίες ήταν πολύ περιορισμένες. Απέφυγαν να πουν την αλήθεια στον κόσμο έως ότου ο Jiang Yanyong, ανώτερος γιατρός στο Νοσοκομείο 301 του Πεκίνου, ανακοίνωσε στον ξένο Τύπο ότι η νοσοκομειακή του μονάδα είχε δεχτεί πολλούς ασθενείς και ότι πολλοί πέθαναν. Αποκάλυψε έτσι ολόκληρη εκείνη την απόπειρα συγκάλυψης, κάτι που παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με ό,τι συνέβη αυτήν τη φορά. Σήμερα ο γιατρός αυτός παραμένει υπό την αυστηρή επιτήρηση των Αρχών. Ο Covid-19 αποδείχτηκε πολύ πιο μεταδοτικός, πολύ πιο απρόβλεπτος. Αφήνει, πλέον, ένα πολύ μεγαλύτερο, ένα παγκόσμιο αποτύπωμα.— Τόσο ο Σι Τζινπίνγκ όσο και ο Ντόναλντ Τραμπ με τον Μπόρις Τζόνσον απέτυχαν να εκτιμήσουν έγκαιρα τη σοβαρότητα της κατάστασης και να λάβουν άμεσα μέτρα, ώστε να προλάβουν την εξέλιξη της νόσου σε πανδημία. Είναι, άραγε, αυτό άλλη μία απόδειξη ότι ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι ισχυροί ηγέτες αποδεικνύονται πολύ λίγοι;Θα έλεγα ότι είναι άλλη μία απόδειξη ότι δεν υπάρχουν μεγάλοι παγκόσμιοι ηγέτες, επειδή ακριβώς δεν υπάρχουν παγκόσμια συμφέροντα. Μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, βλέπουμε όμως ότι στα δύσκολα κάθε έθνος ενεργεί για ίδιον όφελος. Οι ΗΠΑ λένε: «Η Αμερική πρώτα». Η Κίνα ζει τη δική της εκδοχή του αμερικανικού ονείρου. Όλος ο κόσμος βρίσκεται σε μια τέτοια άνιση συνθήκη – πώς θα μπορούσαν να υπάρχουν παγκόσμια οράματα και παγκόσμιοι ηγέτες; Γι' αυτό και ετούτη η καταστροφή δεν είναι μόνο φυσική αλλά και ανθρωπιστική. Η αντίδραση στην υγειονομική κρίση που βιώνουμε δείχνει πόσο αδύνατη είναι η ρεαλιστική κατανόηση της ανθρώπινης κατάστασης. Δείχνει επίσης πόσο προβληματική έχει γίνει η σχέση μας με τη φύση.— Είναι γνωστή η αυταρχική φύση του κινεζικού καθεστώτος, όμως το πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε μια τέτοια συνθήκη έκτακτης ανάγκης, χωρίς να θυσιάσουμε θεμελιώδεις δημοκρατικές αξίες και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, αποτελεί σήμερα ένα παγκόσμιο διακύβευμα. Εσείς τι πιστεύετε;Η ζωή ανήκει στα ανεξάρτητα άτομα. Καθένας μας έχει ή πρέπει να έχει το δικαίωμα να αποφασίζει πώς θα ζήσει τη ζωή του. Για να μπορέσει, όμως, ένα άτομο να κάνει τέτοιες επιλογές πρέπει να διαθέτει καλή εκπαίδευση, δικαίωμα ψήφου, δικαίωμα λόγου και έκφρασης, ελεύθερη πληροφόρηση. Χωρίς αυτά, δεν έχει κυριολεκτική υπόσταση, καθίσταται λειψό. Έτσι, όλη η εξουσία καταλήγει στους πολιτικούς και τις εταιρείες που επιδιώκουν να εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα. Όλες οι λεγόμενες «ανθρώπινες αξίες» πρέπει να εκπηγάζουν από τα ανεξάρτητα αυτά άτομα και να λειτουργούν υπέρ τους. Χρειάζεται να εκλέγουμε κυβερνήσεις που να μπορούν να προστατεύσουν τα ατομικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης, ακόμα και το δικαίωμα να είσαι φτωχός – αλίμονο αν φτάσεις να νιώθεις ένοχος γι' αυτό. Αν παρατηρήσετε την εξέλιξη της Δύσης τον 21ο αιώνα, δύο ιδέες κυριαρχούν στο προσκήνιο: οι χώρες ωθούνται στην ταχύτερη δυνατή ανάπτυξη και τα άτομα, δηλαδή οι πολίτες, στην άνευ όρων επιτυχία. Όλο αυτό μοιάζει πολύ με τη δαρβινική θεωρία ότι μόνο ο ισχυρότερος επιβιώνει. Αυτό μπορεί να ισχύει στη φύση, όταν όμως ο λόγος έρχεται στους ανθρώπους, η άποψη αυτή είναι πραγματικά προβληματική. Η σημερινή μας παιδεία βασίζεται στη σιγουριά και στην ασφάλεια και η νόησή μας είναι προσανατολισμένη στην αποκαλούμενη «σωστή συμπεριφορά». Είμαστε τόσο, μα τόσο προστατευμένοι! Όπως όμως ο πλούτος δεν δικαιολογεί την αλαζονεία, έτσι και η φτώχεια δεν μπορεί να συνεπάγεται απώλεια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.— Λέγεται ότι η πανδημία πιθανόν να μας κάνει πιο σοφούς. Αν, όμως, μας κάνει πιο ατομιστές, πιο φοβικούς, πιο συντηρητικούς, πιο καχύποπτους; Πρόσφατα ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, μίλησε για επερχόμενο «τσουνάμι μίσους και ξενοφοβίας».Αυτές που αναφέρετε είναι περισσότερο συμπεριφορές μάζας παρά ατομικές. Όσο δεν εκλαμβάνουμε την ανθρωπότητα ως ένα ενιαίο σύνολο, που σημαίνει ότι η ζωή και η αξιοπρέπεια του καθενός μας οφείλουν να εκτιμώνται και να προστατεύονται εξίσου, τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ χειρότερα. Ο κορωνοϊός μονοπωλεί σχεδόν την επικαιρότητα, υπάρχουν όμως πολλά μέρη στον πλανήτη όπου εξακολουθούν να μαίνονται πόλεμοι και λιμοί. Επίσης, σήμερα υπάρχουν παντού πρόσφυγες. Εάν κάποιος θέλει στ' αλήθεια να βρει λύσεις, θα πρέπει να ξεκινήσει από τα πολύ βασικά, αναλογιζόμενος ποιο ακριβώς είναι τελικά το νόημα της ζωής. Όποια άλλη θεωρία ή προσέγγιση είναι περισσότερο μια ευκαιριακή αντιμετώπιση παρά μια πραγματική κατανόηση του ζητήματος.— Πώς αντιμετωπίζετε εσείς την κατάσταση; Ποια σχέδιά σας ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν εξαιτίας των περιορισμών και με τι καταπιάνεστε αυτόν τον καιρό;Είναι προφανές ότι πολλά σχέδιά μου ακυρώθηκαν, ιδίως αυτά που σχετίζονται ή εξαρτώνται από άλλα καλλιτεχνικά ιδρύματα. Εντούτοις, αρκετά πρότζεκτ μου είναι ήδη καλά αναπτυγμένα και ανοιχτά σε περαιτέρω εξέλιξη. Δουλειές και έργα που βασίζονται αποκλειστικά στις δικές μου προσπάθειες δεν πρόκειται ποτέ να σταματήσουν όσο ζω!To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFOΠηγή: lifo.gr