Ξενώνας Δήμου Αθηναίων: Ένα καταφύγιο για τα θύματα έμφυλης βίας

Μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί είτε σωματική είτε σεξουαλική βία, όπως δείχνουν τα στοιχεία του ΟΗΕ, ενώ, σε ορισμένες χώρες, ποσοστό που φτάνει το 70% έχει υπάρξει θύμα βίας από τον σύντροφό του.

Στην Ελλάδα, από το 2014 μέχρι και το 2017, η Ελληνική Αστυνομία κατέγραψε περισσότερα από 13.700 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Στο 70% των περιπτώσεων, τα θύματα ήταν γυναίκες. Για τις γυναίκες αυτές, το δίκτυο της Γενικής Γραμματείας Ισότητας

Φύλων προσφέρει ένα “ευήκοον ους”, ένα έρεισμα, στο οποίο μπορούν να καταφύγουν, προκειμένου να καταφέρουν να απεγκλωβιστούν από τον φαύλο κύκλο της βίας.

“Αν μια γυναίκα βρίσκεται σε κίνδυνο και πρέπει να προστατευτεί, εμείς ανταποκρινόμαστε όποτε έχει ανάγκη και ο Ξενώνας λειτουργεί ως καταφύγιο”, αναφέρει στο News 24/7 η κυρία Θεώνη Νικολέτου, παιδαγωγός, εργαζόμενη στον Ξενώνα του Δήμου Αθηναίων για γυναίκες που έχουν υπάρξει θύματα βίας.

“Οι Ξενώνες είναι το τρίτο “σκαλί” του δικτύου της Γ.Γ.Ι”, εξηγεί η κοινωνική λειτουργός, κυρία Τίνα Στρατηγάκη, επίσης του Ξενώνα της Αθήνας και προσθέτει: “Το πρώτο είναι η Γραμμή SOS 15900, και το δεύτερο, τα 45 Συμβουλευτικά Κέντρα που λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα”.

Στα 4 χρόνια λειτουργίας του, από το 2014 έως και σήμερα, ο Ξενώνας έχει υποδεχτεί 111 γυναίκες και τα 115 παιδιά τους. Από τις γυναίκες αυτές, οι 29 ήταν Ελληνίδες και οι 82 αλλοδαπές εκ των οποίων οι 37 πρόσφυγες.

Σε αυτές και στην αντιμετώπιση που έχαιραν από τον Ξενώνα, η έναρξη της λειτουργίας του οποίου σχεδόν συνέπεσε με την μεγάλη προσφυγική κρίση του 2015, στέκεται η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πρόνοιας και Ισότητας του Δήμου Αθηναίων, κυρία Μαρία Στρατηγάκη, η οποία διετέλεσε Γενική Γραμματέας Ισότητας την περίοδο 2009-2012 και επί των ημερών της δημιουργήθηκε το Δίκτυο της Γραμματείας. “Ήμασταν ο πρώτος Ξενώνας που δέχτηκε γυναίκες πρόσφυγες. Λόγω των συνθηκών ανοίξαμε για αυτές πριν έρθει η γενική εντολή από την Γραμματεία”, τονίζει στο News 24/7.

Οι γυναίκες που παραπέμπονται στον Ξενώνα(πολλές φορές με τα παιδιά τους), έχουν υποστεί βία είτε από σύντροφο, σύζυγο, ακόμη και από τους γονείς τους. Η φιλοξενία ξεκινά με ένα άτυπο συμβόλαιο τριών μηνών, με δυνατότητα παράτασης, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε γυναίκας. Μέσα στον ξενώνα, παρέχεται υποστήριξη από κοινωνική λειτουργό, παιδαγωγό και ψυχολόγο, ούτως ώστε να μπορέσει να προχωρήσει τις απαραίτητες νομικές διαδικασίες, επουλώνοντας παράλληλα το ψυχικό της τραύμα και εξασφαλίζοντας τις καλύτερες συνθήκες για τα παιδιά της.

Ο Ξενώνας της Αθήνας, είναι ο ένας από τους δύο σε σύνολο 19 πανελλαδικά, στον οποίο, πέραν της προγραμματισμένης, υπάρχει και η δυνατότητα της έκτακτης εισαγωγής. “Αυτό ήταν το μόνο που διαφοροποίησα”, λέει η αντιδήμαρχος στο News 24/7. “H δυνατότητα υποδοχής όλο το 24ωρο”. ‘Ετσι, ο Ξενώνας του δήμου Αθηναίων και εκείνος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, επίσης στην Αθήνα, έχουν έκτακτη υποδοχή, και είναι σε θέση να δεχτούν γυναίκες όλο το 24ωρο 365 ημέρες τον χρόνο.

Ενώ η έκτακτη εισαγωγή γίνεται με μία κλήση στο 15900, η προγραμματισμένη προϋποθέτει ότι μία γυναίκα “έχει περάσει από κάποιο συμβουλευτικό κέντρο, έχει εκθέσει το πρόβλημά της και έχει μπει στη διαδικασία των απαραίτητων ιατρικών εξετάσεων, προκειμένου να είμαστε σίγουροι για την σωματική και την ψυχική τους υγεία και να μην διακινδυνεύσει ούτε το προσωπικό, ούτε οι άλλες φιλοξενούμενες” εξηγεί η κ. Τίνα Στρατηγάκη.

Εικόνα από τον Ξενώνα "Νόστος" του Δήμου Αθηναίων

Η μεγάλη απόφαση

Πόσο εύκολο είναι, όμως για μία γυναίκα που υφίσταται βία να αναζητήσει διέξοδο και δη σε μία οργανωμένη κρατική δομή; “Συνήθως, ο σημαντικότερος λόγος που μία γυναίκα αποφασίζει να κάνει κάτι, είναι όταν η απειλή στρέφεται στα παιδιά”, αναφέρει η κ. Νικολέτου. “Της βγαίνει το ένστικτο ως μητέρα και η άσκηση βίας προς αυτά ή απειλή της, την κινητοποιεί να κάνει κάτι”.

Σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας, για την παιδαγωγό αποτελεί και η “μεγάλη πορεία”, που όπως λέει έχει μία κακοποιητική σχέση, με την σωματική βία να έρχεται τελευταία, ως απόδειξη της σχέσης αυτής. “Υπάρχει η ψυχολογική βία. Όταν ο άνδρας την υποτιμά και την ταπεινώνει, αυτό σταδιακά εσωτερικεύεται και αρχίζει να το πιστεύει για τον εαυτό της θεωρώντας ότι της αξίζει. Έχει θυματοποιηθεί τόσο πολύ που το δέχεται όλο και αυτό. Έχει γίνει πολύ “δουλειά” πριν, από τον θύτη προς εκείνη, ώστε να την κάνει θύμα, και το σωματικό έρχεται τελευταίο”.

Συχνά, όταν υπάρχουν παιδιά, αυτή η τελική απόφαση, έρχεται με την ενηλικίωσή τους και το τέλος της διαπαιδαγώγησής τους. Μία άλλη περίοδος κατά την οποία γυναίκες με παιδιά αποφασίζουν να κάνουν το μεγάλο βήμα προς την απεμπλοκή τους από μία κακοποιητική σχέση, είναι στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Έτσι, μπορούν να περάσουν σε ένα Ξενώνα το τρίμηνο του καλοκαιριού, προκειμένου να προετοιμαστούν για το μέλλον, χωρίς να διαταράξουν την καθημερινότητα των παιδιών τους. Αύξηση στα αιτήματα προς τους ξενώνες παρατηρείται επίσης τις ημέρες των γιορτών, όταν και η οικογένεια βρίσκεται συχνότερα με τις προστριβές και τους καβγάδες να αυξάνονται.

Επιστροφή

Για τους ανθρώπους που δουλεύουν στους Ξενώνες, το ενδεχόμενο μία γυναίκα να επιστρέψει στο προηγούμενο καθεστώς, δεν είναι απλώς ένα ρίσκο, αλλά μία πραγματικότητα που καλούνται να διαχειριστούν. “Είναι πολύ καλό να μπορείς να δέχεσαι εκτάκτως, αλλά αυτό έχει κι ένα “άτακτο” από μόνο του”, υπογραμμίζει χαρακτηριστικά η κ. Νικολέτου. Πολλές είναι οι γυναίκες που καταφεύγουν στον Ξενώνα, εν θερμώ, τη στιγμή του έντονου φόβου, σε μια διαμάχη μεταξύ συντρόφων και ενώ νιώθουν απειλούμενες.

“Νιώθει την απειλή, φεύγει και θα μπει στον ξενώνα και αυτό είναι καλό. Είναι καλό να ξέρει ότι υπάρχει αυτή η λύση και αυτή η δυνατότητα”, αναφέρει η παιδαγωγός και τονίζει πως παρά τα όποια πισωγυρίσματα, το γεγονός ότι μία ευάλωτη γυναίκα ετοιμάζει την αποχώρηση της είναι σημαντικό. “Είναι ο κύκλος της βίας. Και οι γυναίκες δυστυχώς περνούν από πολλούς κύκλους βίας μέχρι να πάρουν την τελική τους απόφαση, ότι δεν πάει άλλο και κάτι πρέπει να κάνουν”. Στον αντίποδα, στις περιπτώσεις προγραμματισμένης ένταξης, η διαδικασία περνά μέσα από τα Συμβουλευτικά Κέντρα, με τους συμβούλους να διερευνούν πόσο ώριμο είναι το αίτημα και να επεξεργάζονται μαζί της ένα “σχέδιο διαφυγής”. Έτσι, η μετάβαση γίνεται στρωτά, όμορφα και χωρίς να το καταλάβει ο θύτης.

Επανένταξη

Τι γίνεται όταν μία γυναίκα που έχει φιλοξενηθεί στον Ξενώνα έχει ολοκληρώσει τις απαραίτητες νομικές διαδικασίες, έχει δεχτεί την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη και είναι έτοιμη να επιστρέψει στην αγορά εργασίας; “Τότε, τη διασυνδέουμε με κάποιο από τα προγράμματα του δήμου της Αθήνας, όπως το πρόγραμμα της “Κοινωνικής Κατοικίας”, ούτως ώστε για ένα εύλογο χρονικό διάστημα να καλύψει το στεγαστικό της θέμα, νοικιάζοντάς της ένα διαμέρισμα, ώστε μέσω της εργασίας της να μπορεί να βιοπορίζεται και να καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών της”, αναφέρει η κ. Τίνα Στρατηγάκη.

Όπως εξηγεί η κοινωνική λειτουργός, υπάρχει επίσης το πρόγραμμα “Στέγαση και Εργασία” που επίσης καλύπτει τις γυναίκες του Ξενώνα, και βοηθώντας τους τόσο ως προς την επίλυση του στεγαστικού τους ζητήματος, όσο και στο κομμάτι της διασύνδεσης με φορείς στους οποίους μπορούν να βρουν εργασία “ως ευάλωτες και όχι ως κακοποιημένες γυναίκες”, υπογραμμίζει η κ. Τ. Στρατηγάκη.” Δεν θέλουμε να στιγματίσουμε τις γυναίκες. Θέλουμε να βγάλουμε το στίγμα της κακοποίησης, όχι να το βάζουμε μετά κι εμείς”.

Πρόσφυγες

Οι εργαζόμενες στον Ξενώνα της Αθήνας, αναφέρονται στο προσφυγικό με υπερηφάνεια για τον τρόπο που το διαχειρίστηκαν από το δικό τους μετερίζι αλλά στέκονται και στην μεγάλη πρόκληση που αποτέλεσε τόσο για την δομή όσο και προσωπικά, όπως λένε, η υποδοχή των γυναικών προσφύγων. “Μιλάμε για γυναίκες μιας άλλης κουλτούρας, ενός άλλου πολιτισμού με άλλο μαθησιακό και βιοτικό επίπεδο, γυναίκες που γεννηθηκαν και ζούσαν σε ένα βίαιο περιβάλλον, κακοποιητικό κατά εμάς, αλλά κατά αυτές, φυσιολογικό”, αναφέρει η Τίνα Στρατηγάκη.

“Η μεγάλη πρόκληση είναι να προσπαθήσεις να δείξεις σε αυτές τις γυναίκες ότι αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Υπάρχουν πολλές αντιστάσεις που δεν κάμπτονται εύκολα, υπάρχουνε νοοτροπίες οι οποίες έχουν “ταϊστεί” με τέτοιους τρόπους που δεν είναι εύκολο να αλλάξουν”. Έτσι, πολλές φορές, οι γυναίκες πρόσφυγες επιλέγουν να είναι μέσα στα κέντρα υποδοχής και να κινδυνεύουν, αρκεί να είναι με τους “δικούς τους” ανθρώπους, ανθρώπους της ίδιας γλώσσας της ίδιας κουλτούρας της ίδιας θρησκείας. “Μπορούν δηλαδή να επιζούν με αυτόν τον τρόπο”, προσθέτει η κοινωνική λειτουργός

“Τους φαίνεται πολύ δύσκολο να έρθουν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς και άλλες διαφορετικές κουλτούρες”. Προκειμένου να καταστεί ευκολότερη για αυτές τις γυναίκες η ένταξή τους στον Ξενώνα, υπάρχει συνεργασία με το δίκτυο διερμηνέων του ΚΕΘΙ και κατά κύριο λόγο με γυναίκες διερμηνείς, ώστε να καλυφθεί η ανάγκη της επικοινωνίας με τον προσφυγικό πληθυσμό.

Διαφορετικές ιστορίες-Κοινή εμπειρία

Οι γυναίκες που έχουν φιλοξενηθεί και φιλοξενούνται στον Ξενώνα, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με την κοινή τους εμπειρία να λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος “Τα θύματα έμφυλης βίας έχουν αυτό που από μόνο του λειτουργεί ως κοινός κρίκος μεταξύ τους, ότι κι αν είναι, Ελληνίδα, αλλοδαπή, οικονομική μετανάστρια, πρόσφυγας. Δεν είναι εύκολο όλο αυτό αλλά είναι διαχειρίσμο και όταν αρχίζουν και έρχονται σε επαφή, αντιλαμβάνονται ότι έχουν ένα κοινό πρόβλημα και αυτό τις ενώνει. Τις κάνει να συμβιώνουν και να βοηθά η μία την άλλη”.

Τo μέλλον του Ξενώνα

Μιλώντας για το μέλλον του δικτύου και του Ξενώνα της Αθήνας, οι δύο εργαζόμενες τονίζουν την ανάγκη να αναλάβει το κράτος την υποχρέωσή του απέναντί τους. “Αυτή τη στιγμή χρηματοδοτείται από πρόγραμμα ΕΣΠΑ, όπως και όλο το δίκτυο. Πιστεύουμε ότι θα παραμείνει ο ξενώνας ανοιχτός. Μοιραία κάποια στιγμή θα τελειώσει η χρηματοδότηση και ελπίζουμε να παραμείνει ως υπηρεσία στον δήμο και να χρηματοδοτείται πια από το κράτος”, αναφέρουν. Άλλωστε, όπως τονίζουν, η ύπαρξη όλου του δικτύου και τα στατιστικά που προκύπτουν από αυτό, δείχνουν ένα πρόβλημα υπαρκτό, που συμβαίνει σε πολλές γυναίκες όλων των κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων. Έτσι, υπαρκτή είναι και η ανάγκη για τις υπηρεσίες αυτές, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνουν και εθνική χρηματοδότηση, όπως προβλέπεται άλλωστε, από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που την περασμένη άνοιξη έγινε νόμος του κράτους.