Τζάκι: Τι σημαίνει η λέξη

Αυτοί που είναι από μεγάλο τζάκι, οι καταγόμενοι δηλαδή από αριστοκρατικές ή/και πλούσιες οικογένειες, μάλλον δεν θα χαρούν να μάθουν πως η λέξη “τζάκι” δεν είναι ακριβώς ελληνική, μιας και κατάγεται από το τουρκικό “ocak”, απ’ όπου προήλθε το μεσαιωνικό “οτζάκιν”. Αυτό λοιπόν, το τζάκι, είναι ο κτιστός χώρος μέσα στο σπίτι για το άναμμα της φωτιάς, σύμφωνα με το Μείζον Ελληνικό Λεξικό. Συνώνυμα: εστία, παραγώνι και παραστιά.

Το τζάκι με τη θαλπωρή του ασφαλώς συμβολίζει το σπιτικό – έτσι το παιδί από σπίτι, ή/και από τζάκι,

είναι το παιδί που έχει λάβει καλή ανατροφή, σε αντιδιαστολή με το παιδί του δρόμου. Υπέρ βωμών και εστιών, πολεμούσαν οι αρχαίοι, με τις “εστίες”, τα «τζάκια”, να συμβολίζουν την πατρίδα. Ας θυμηθούμε τη λαχτάρα του πολύπαθου Οδυσσέα για τον “αναθρώσκοντα καπνό” από τα τζάκια της Ιθάκης.

Με την έννοια αυτή, του οίκου, το τζάκι σηματοδότησε και την ευγενική καταγωγή. Στα σπίτια των παλιών οικογενειών, το τζάκι τους έχει πιάσει στάχτη, που λένε, δηλαδή δεν έχει σβήσει για πολλά χρόνια καθώς η πορεία του σογιού στον χρόνο δεν έχει διακοπεί. Έτσι λοιπόν, κατ’ επέκταση, τα μεγάλα “τζάκια” είναι οι προύχοντες, οι ευγενείς, οι οικονομικά και κοινωνικά ισχυρές οικογένειες που διαχειρίζονται την εξουσία, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Βέβαια, ακόμα και τα μεγάλα και παλιά τζάκια σβήνουν κάποτε, αφήνοντας χώρο για τα καινούρια.

Πάντως, γενικά για τα τζάκια, παλιά και νέα, θέλω να κλείσω με την ιστορική ρήση του Γιώργου Κατσιφάρα: “ο Αντρέας Παπανδρέου”, είχε πει, “είναι σαν το τζάκι: πολύ κοντά του καίγεσαι, και πολύ μακριά του παγώνεις. Πρέπει πάντα να έχεις τη σωστή απόσταση”.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.