Σύνοδος Κορυφής: Τι επιδίωξε η ελληνική κυβέρνηση και τι εκπληρώνεται με τη συμφωνία

Η συμφωνία στην οποία κατέληξε η Σύνοδος Κορυφής των 27, για το Ταμείο Ανάκαμψης από την πανδημία του Covid 19 αποτελεί προϊόν μιας πολυήμερης σκληρής διαπραγμάτευσης. Με κομβικές διαφωνίες και αντίστοιχα σημαντικούς συμβιβασμούς, που κωδικοποιήθηκαν στην πρόταση που κατέθεσε την Δευτέρα το το απόγευμα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σάρλ Μισέλ. Αντικειμενικά αυτό αντανακλάται και σε όσα αποκομίζει η Ελλάδα από αυτήν, τουλάχιστον συγκριτικά με την αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που είχε την στήριξη της κυβέρνησης και των περισσότερων ελληνικών κομμάτων. Το περιεχόμενό της θα αποτιμηθεί αναλυτικά τις επόμενες μέρες. Η πρώτη εικόνα πάντως θέλει στην Ελλάδα να επιμερίζεται το ίδιο περίπου ποσό κονδυλίων, περί τα 32 δις. Όμως οι όροι και οι προϋποθέσεις διαφοροποιούνται.

Η ελληνική κυβέρνηση εξαρχής τάχθηκε υπέρ της ανάγκης να υπάρξει συμφωνία. Επιπρόσθετα όμως να έχει σαφή χαρακτηριστικά: Να προσομοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο στην αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που προέκυψε μετά την συμφωνία Μέρκελ – Μακρόν για το ύψος των δαπανών του Ταμείο Ανάκαμψης. Επίσης να μην υπάρχουν επιπλέον όροι για την χορήγηση της οικονομικής στήριξης που να ξεπερνούν τις προβλέψεις του Συμφώνου Σταθερότητας.

Όπως είχε δηλώσει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην παρέμβασή του στην Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη Παρασκευή τα ζητούμενα από την Σύνοδο Κορυφής είναι: «Πρώτον, να διατηρηθεί το ύψος των ενισχύσεων που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δεύτερον, να διατηρηθεί η προτεινόμενη από την Επιτροπή αναλογία επιχορηγήσεων και δανείων, ώστε κεντρικός κορμός των ενισχύσεων να είναι επιχορηγήσεις και όχι ο δανεισμός, και τρίτον, να μην υπάρξουν πρόσθετες ειδικές προϋποθέσεις για την ενίσχυση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, παρά μόνο όσες ήδη προβλέπονται στις συνθήκες και στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης».

Έτσι λοιπόν με βάση τα κριτήρια τα οποία η ίδια είχε θέσει, στα θετικά της απόφασης περιλαμβάνεται προφανώς η επίτευξη της συμφωνίας. Όπως πολλάκις έχει επισημανθεί από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη το καθεστώς αβεβαιότητας θα έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με την προεξόφληση που έχουν κάνει οι αγορές με αρνητικές συνέπειες για όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Ιδίως αυτές που αναζητούν ισορροπία στην δανειοληπτική τους ικανότητα όπως η Ελλάδα.

Το δεύτερο θετικό στοιχείο είναι η διατήρηση του ύψους των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης στα 750 δις ευρώ. Το ποσό δηλαδή που συμφωνήθηκε μεταξύ Μέρκελ και Μακρόν και αντανακλά την απόφαση της Ε.Ε για εκταμίευση πόρων και στήριξη της ανάκαμψης από την κρίση του Covid 19 σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από τα συνήθη. Αυτό μεταφράζεται και σε διατήρηση του ποσού που είχε αρχικά υπολογιστεί πως θα δοθεί στην Ελλάδα, δηλαδή τα 32 δις. Μάλιστα κάποιες πληροφορίες ανέφεραν ότι το τελικό ποσό που προκύπτει συνολικά ίσως πλησιάσει τα 33 δις, με αλλοιωμένη όμως την σχέση επιχορηγήσεων και δανεισμού. Κομβικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η διατήρηση των κριτηρίων κατανομής που σχετίζονται με το ύψος της ύφεσης, την επίπτωσης στο ΑΕΠ του Covid 19 αλλά και του ύψους της ανεργίας. Αντίστοιχα σταθερός παραμένει και ο προϋπολογισμός της Ε.Ε για την περίοδο 2021 – 2027 στα 1.074,3 δισεκατομμύρια ευρώ.

Το τρίτο ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ο σχετικά εμπροσθοβαρής χαρακτήρας των χρηματοδοτήσεων ανεξάρτητα από την ποσόστωση δανείων και επιχορηγήσεων. Το ότι το 70% των ενισχύσεων και των δεσμεύσεων πόρων ξεκινά από το 2021 έως το 2023 προφανώς απαντά στις άμεσες ανάγκες που υπάρχουν στην ελληνική οικονομία. Μάλιστα δράσεις που έχουν δρομολογηθεί από την αρχή του 2020 φέρεται ότι μπορούν να χρηματοδοτηθούν αναδρομικά τόσο από το Ταμείο Ανάκαμψης όσο και από τα προγράμματα που αφορούν την ευρωπαϊκή συνοχή (React EU) .

Από εκεί και πέρα όμως αρχίζουν οι «εκπτώσεις»., σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες.

Η μεταστροφή της ποσόστωσης μεταξύ επιχορηγήσεων και δανείων με τον διπλασιασμό του σκέλους που αφορά τον δανεισμό από το 33,4% στο 48% προφανώς λειτουργεί επιβαρυντικά για οικονομίες όπως η ελληνική, που έχουν υψηλό δημόσιο χρέος. Ειδικά μάλιστα για την Ελλάδα σύμφωνα την καταρχήν πληροφόρηση επιμερίζεται σε επιχορηγήσεις 20 δις ευρώ και 12 δις δάνεια. Η αρχική ποσόστωση ήταν 22,6 δις επιχορηγήσεις και 9,4 δις δάνεια.

Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με τις προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής ένα ομαλό σενάριο ύφεσης για το 2020 της τάξης του 4,7% θα οδηγούσε στην διαμόρφωση του δημόσιου χρέους στο 188, 8% του ΑΕΠ. Μάλιστα σημείωνε ότι «το αυξημένο δημόσιο χρέος δεν θα εξαλειφθεί αυτόματα με την επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα» κι έτσι «δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί ο χρόνος που θα χρειαστεί αυτή η επαναφορά του λόγου χρέους προς ΑΕΠ στα προ κορωνοϊού επίπεδα, στο μεσοδιάστημα της οποίας η χώρα θα βρεθεί εκτεθειμένη στις αβεβαιότητες των διεθνών αγορών». Το Γραφείο Προϋπολογισμού τόνισε ότι «για αυτόν τον λόγο θα πρέπει να διασφαλιστεί, κυρίως από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η δυνατότητα χρηματοδοτικής στήριξης των πιο ευάλωτων χωρών και να δοθεί επαρκής χρόνος ώστε να αποκαταστήσουν τη δημοσιονομική τους ισορροπία με ομαλό τρόπο».

Επίσης φαίνονται να επαληθεύονται κάποιοι από τους φόβους που είχαν εκφραστεί από την κυβέρνηση πριν την έναρξη της Συνόδου Κορυφής. Θυμίζουμε πως ο Στέλιος Πέτσας είχε αναφέρει πως δεν πρέπει να υπάρξουν περικοπές στους θεματικούς προϋπολογισμούς της Ε.Ε σημειώνοντας ιδιαίτερα πως «όταν η κλιματική αλλαγή είναι παγκόσμια πρόκληση και χρειάζεται άμεσες απαντήσεις τόσο για τον μετριασμό, όσο και για την προσαρμογή σε αυτήν, τότε οι πόροι που διατίθενται για αυτό τον σκοπό πρέπει, επίσης, να είναι επαρκείς». Η μείωση σχεδόν κατά 70% των κονδυλίων που προβλέπονται για τις «πράσινες επενδύσεις» καθώς και οι περιορισμοί που επιβάλλονται στις δαπάνες για τις περιφέρειες αλλά και τις «πολιτικές γειτονίας» προφανώς κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση.

Περικοπές υπάρχουν επίσης στα κονδύλια για την έρευνα και την υγεία. Μάλιστα αυτή η τελευταία περικοπή είναι εμφανώς παράταιρη στο πλαίσιο μία απόφαση που αφορά την ανάκαμψη της Ε.Ε μετά την πανδημία.

Η απόφαση που βασίζεται στην συμβιβαστική πρόταση του Σαρλ Μισέλ, φαίνεται να δημιουργεί νέα δεδομένα στο πεδίο των εσωτερικών ισορροπιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι λεγόμενοι «φειδωλοί» (Αυστρία, Σουηδία, Δανία και Ολλανδία) εκτός από σημαντική αύξηση των μελλοντικών επιστροφών τους από το Ταμείο Ανάκαμψης ουσιαστικά θα μπορούν να αξιοποιήσουν και ένα προνόμιο, που κινείται στα όρια του «βέτο».

Δίνεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη να μπλοκάρουν την εκταμίευση των ποσών για σημαντικό χρονικό διάστημα, έως και 3 μηνών, εφόσον διαφωνούν με κάποιο εθνικό πρόγραμμα άλλης χώρας. Οι τελικές αποφάσεις βεβαίως θα λαμβάνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με την Κομισιόν να έχει τον εποπτικό ρόλο. Μάλιστα με ειδική πλειοψηφία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρεται ότι θα έχει την δυνατότητα να προτείνει κυρώσεις στην περίπτωση παραβάσεων, στοιχείο που κάνει πιο αυστηρούς τους ευρωπαϊκούς κανόνες.

Το δικαίωμα της ένστασης δεν παρέχεται φυσικά μόνον στις 4 «φειδωλές» χώρες αλλά σε όλες, πλην όμως ουσιαστικά είναι δυνατόν να πλήξει τις πιο ευάλωτες οικονομίες. Αποτελεί μάλιστα ένα ερώτημα του πόσο η δυνατότητα αυτή θα αξιοποιηθεί και από ποιους και αν θα οδηγήσει σε μια συνθήκη συνεχών ενστάσεων χωρών του λεγόμενου «βορρά» απέναντι στις χώρες του «νότου».

Ουσιαστικά η πρόβλεψη αυτή συνιστά μία έμμεση παρέμβαση στην διακυβέρνηση, χωρίς όμως τα μακροχρόνια χαρακτηριστικά ενός προγράμματος προσαρμογής. Όπως χαρακτηριστικά μετέδωσε το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, «τα εθνικά σχέδια διάθεσης των χρημάτων θα πρέπει να λάβουν την έγκριση της ενισχυμένης πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων».

Από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας τεκμαίρεται στην Σύνοδο Κορυφής η «ανάκτηση της αξιοπιστίας της Ελλάδας» αλλά και «το αυξημένο κύρος του Πρωθυπουργού, διαδραματίζει ενεργό και ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση των εξελίξεων». Έχει επισημάνει ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετείχε τόσο σε συναντήσεις με στόχο των συντονισμό των χωρών του ευρωπαϊκού νότου, αλλά συμμετείχε «και σε πολλές συσκέψεις στο περιθώριο της Συνόδου όχι μόνο με τις χώρες του Νότου αλλά και στις ευρύτερες διαβουλεύσεις με τους λεγόμενους φειδωλούς».