Να είσαι Θάνος Μικρούτσικος ως το τέλος

Ήμασταν δύο μικρά παιδιά στο πίσω κάθισμα ενός Lada Niva. Διακοπές στη Σκύρο, στη Μάνη, στη Μήλο. Μπροστά οι γονείς, επέλεγαν τις κασέτες της διαδρομής, σε κάθε καλοκαιρινές διακοπές.

Ο πατέρας μας, τρέλα με τον Καλδάρα και τα παλιά ρεμπέτικα. Βαμβακάρης, Περπινιάδης, Ανέστος Δελιάς, Μπέλλου, αλλά και Τσιτσάνης, Χιώτης, Παπαϊωάννου.

Κι ύστερα "η αγάπη είναι ζάλη", το "ερωτικό" και ολόκληρο το "Κρατάει Χρόνια Αυτή Η Κολώνια", επιλογές της μητέρας. Γράψαμε χιλιόμετρα με τα τραγούδια που όρισαν την ελληνική μουσική. Δεν καταλάβαινα

Μεγαλώνοντας, "γνωρίστηκα" πλέον συνειδητά με τον Θάνο Μικρούτσικο. Μέχρι μια ηλικία, υπήρχε στο υποσυνείδητό μου, και ίσως όλα τα παραπάνω μαζί, να όρισαν και τα μετέπειτα ακούσματά μου. Από τις κασέτες του Niva μέχρι τα πρώτα άλμπουμ που αγόρασα με δικά μου “χαρτζιλίκια”.

Για τον Μικρούτσικο, τρεις ήταν οι συνθέτες που προσδιόρισαν με το έργο τους το ελληνικό τραγούδι. Ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης και ο Τσιτσάνης. Ο τέταρτος, ήταν ξεκάθαρα ο ίδιος.

Στα δικά μου τα αυτιά, οι μελωδίες του λειτουργούσαν πάντοτε με έναν τρόπο υπερβατικό ενώνοντας όλα τα στοιχεία, τις παραδόσεις, τις τάσεις της ελληνικής μουσικής, κάνοντας τα ποιήματα, τραγούδια και τα τραγούδια, ποιήματα.

Πόσοι δεν ανατρέξαμε άλλωστε στα κείμενα του Καββαδία μέσα από τις μελοποιήσεις του Θάνου;

Η γλώσσα του Μικρούτσικου ξεπερνούσε επίσης οποιαδήποτε προδιαγεγραμμένη δομή, οποιαδήποτε φόρμα. Στο έργο του συνυπάρχει το δημοτικό τραγούδι, το ρεμπέτικο, η κλασική μουσική, η ατονική μουσική το ροκ, το φολκ. Το λαϊκό, αλλά και το "δύσκολο".

Ήταν ίσως ο μόνος που κατάφερε να κάνει τόσο μεγάλες εμπορικές επιτυχίες με "αντιεμπορικούς" δίσκους, όπως ο Σταυρός του Νότου ή το Εμπάργκο.

Στο έργο του ενυπάρχει μια συνύπαρξη τεχνών και αυτό τον έκανε τόσο μοναδικό.

Γιατί όμως "μίλησε" στην καρδιά τόσων ανθρώπων; Μα ακριβώς γιατί μας σύστησε τα πιο ανθρώπινα ποιήματα που μιλούσαν αλληγορικά για τα πιο ουσιώδη. Την αγάπη, τη χαρά της ζωής, την αξιοπρέπεια.

Ναζίμ Χικμέτ, Βολφ Μπήρμαν, Μάνος Ελευθερίου, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Κωνσταντίνος Καβάφης, Κική Δημουλά, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, Γιάννης Ρίτσος, Γιώργος Σεφέρης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Άλκης Αλκαίος, Οδυσσέας Ιωάννου, Γιώργος Κακουλίδης, Φώντας Λάδης και φυσικά, Νίκος Καββαδίας.

Μέσα από τα τραγούδια του Μικρούτσικου μπορεί να σκιαγραφηθεί κάθε πτυχή της σύγχρονης Ελλάδας. Είναι ο απόηχος της δικτατορίας, είναι οι αγώνες της εργατιάς, η ανάγκη για ισότητα, η αγωνία για περισσότερο ανθρωπισμό. Αλλά και η αντίσταση μπροστά σε ένα σύστημα αδηφάγο, όλα αυτά ειπωμένα μέσα από τα "χείλη" των ποιητών.

Οι ρυθμοί του ταυτίζονταν με την εποχή. Όπως τότε, που στο τέλος της χούντας μελοποιούσε Ναζίμ Χικμέτ στα Πολιτικά Τραγούδια του 1975 τον οποίο και επικαλέστηκε λίγο πριν πεθάνει. "Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος. Το να μην παραδίνεσαι αυτό είναι" έγραφε σε ένα από τα τελευταία του μηνύματα.

Και δεν παραδόθηκε ποτέ έναντι των αξιών του κάτι που τον όρισε ως ακόμη πιο σπουδαίο. Ακέραιο. Γνήσιο. Επαναστάτη.

Υπήρξε άλλωστε υπόδειγμα αγωνιστικού ήθους μέχρι το τέλος με τη στάση του. Ο Θάνος φρόντισε να μας στείλει τα πανανθρώπινα μηνύματά του από το κρεβάτι του πόνου, εκεί που έδινε τη δική του μάχη.

"Αυτές τις μέρες στο νοσοκομείο χρειάστηκε πολλές φορές να κάνω μετάγγιση αίματος. Το ίδιο και οι άνθρωποι στους διπλανούς θαλάμους. Σκεφτόμουνα αντί για δώρο φέτος να δώσετε αίμα. Για τον Θ.Μ. Για κάποιον που το έχει ανάγκη. Αυτές τις γιορτές σκεφτείτε τους άλλους και γίνετε αιμοδότες" έγραφε ακριβώς μια βδομάδα πριν τον θάνατό του.

Το τελευταίο του έργο, η παιδική παράσταση "Ως την άκρη του κόσμου" ήταν για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα. Και η τελευταία του επιθυμία ήταν για αυτά τα παιδιά, όπως ανακοίνωσε η οικογένειά του.

"Αντί για στεφάνια, η οικογένεια παρακαλεί να διατεθούν τα χρήματα για τα ασυνόδευτα προσφυγοπούλα της Μόριας".

Ακέραιος μέχρι το τέλος. Χωρίς καμία παρέκκλιση παρά την αδυσώπητη μάχη για ζωή, κόντρα στον πιο ύπουλο εχθρό, τον χρόνο.

Το κρίμα είναι μεγάλο γιατί έφυγε ένας άνθρωπος που είχε ακόμα να μας δώσει πολλά. Και σε επίπεδο δημιουργίας, αλλά και ως ένα ζωντανό μάθημα ζωής.

Την εποχή που ψάχνουμε με το σταγονόμετρο τις εμβληματικές μορφές που μπορούν να εμπνεύσουν και να ενώσουν τον λαό μέσα στην ίδια συναυλία, μέσα στον ίδιο χώρο, η απώλεια του Μικρούτσικου γίνεται ακόμη μεγαλύτερη.

Εκείνος θα ζει μέσα από τα τραγούδια του και μαζί του θα μεγαλώσουν κι άλλες γενιές, σαν τη δική μου.

Και εγώ προσωπικά θα εύχομαι κάθε μέρα μεγαλώνοντας, να του μοιάσω έστω και λίγο, ως προς την ακεραιότητά του και την πίστη στις αξίες και τα ιδανικά του, μέχρι την τελευταία στιγμή.

ΥΓ. Το υπερωκεάνιο ss Cyrenia των "7 Νάνων" ταξίδευε προς την Αυστραλία μεταφέροντας κυρίως μετανάστες από την Ευρώπη. Ο Καββαδίας ζούσε από κοντά το ανθρώπινο δράμα και έγραφε για τις υπερβάσεις, για την ουτοπία και για το ακατόρθωτο. Ο Μικρούτσικος έκανε τις δικές του υπερβάσεις, μπορούσε να αιωρείται πάνω από τη σκηνή με το πιάνο του, και όπως έλεγε ο ίδιος, να επιστρέφει για το χειροκρότημα.

Παραμένοντας πάντοτε, άνθρωπος.