Μια ωδή στο καλαμάκι

Straw σημαίνει άχυρο. Αυτή ήταν η μόνη ερμηνεία του όρου, έως ότου εμφανίστηκε το drinking straw ή αν προτιμάς το πλαστικό καλαμάκι πόσης. Σήμερα θα μιλήσουμε για αυτό που γνωρίσαμε από μικροί, αγαπήσαμε και τώρα πρέπει να μάθουμε να ζούμε μακριά του, για λόγους που είναι ζωτικής σημασίας.

Όχι γενικά. Ειδικότερα σε ό,τι έχει να κάνει με το πλαστικό, γιατί -εξυπακούεται πως- έχουν ήδη δημιουργηθεί οι διάδοχοι και είναι

από χαρτί. Tο Νews 24/7 σας έχει ενημερώσει ήδη για το κίνημα #meta_to_kalamaki_ti. Για την ιστορία, από χαρτί ήταν το πρώτο -μαζικής παραγωγής- καλαμάκι. Ας δούμε την ιστορία του.

Το καλαμάκι φίλοι μου, ανέλαβε να γυμνάσει τους μύες της γλώσσας και των μάγουλων. Εννοώ είχε και μυϊκή δράση. Αυτό σε ό,τι αφορά τα θετικά του πράγματος, πέραν του προφανούς: της εύκολης κατανάλωσης ποτού, αναψυκτικού, καφέ και ενίοτε (από κυρίες που δεν θέλουν να χαλάσουν το κραγιόν τους) νερού.

Ας δούμε όμως, ποιοι εμπνεύστηκαν το καλαμάκι. Κατ' αρχάς, κάποιοι βιολόγοι επισημαίνουν πως οι προβοσκίδες κάποιων, συγκεκριμένων, εντόμων όπως οι πεταλούδες λειτουργούσαν σαν καλαμάκια. Οπότε η φύση προηγήθηκε -και σε αυτήν την περίπτωση- της ανθρωπότητας. Πάμε τώρα και στον άνθρωπο.

Θα σε ταξιδέψω στο μέρος όπου τη σήμερον ημέρα βρίσκεται το Ιράκ, αλλά στο έτος 1928, όταν εκεί κατοικούσε η Βασίλισσα Puabi και ο λαός της. Στην πόλη των Σουμερίων με το όνομα Ur. Μια στάση εδώ: οι Σουμέριοι είναι ο πρώτος -γνωστός- λαός που εμφανίστηκε στην ιστορική περιοχή της βόρειας Μεσοποταμίας. Mεταξύ τους, αποκαλούνταν ως ùĝ saĝ gíg ga (οι άνθρωποι με το μαύρο κεφάλι -το χρώμα που έπαιρνε το δέρμα, έπειτα από τις ώρες στον ήλιο, προς χάριν των αγροτικών δουλειών), ενώ τη γη τους την είχαν ονομάσει “ki-en-gi” (το μέρος των ταπεινών λόρδων). Παρεμπιπτόντως, η γλώσσα τους λεγόταν Akkadians (ήταν η πρώτη αρχαία γλώσσα Σουμερίων της Μεσοποταμίας).

Σύμφωνα με το bbvaopenmind.com, αυτοί λοιπόν, ήταν οι πρώτοι που διαπιστωμένα χρησιμοποίησαν καλαμάκι, σύμφωνα με ανακάλυψη του Βρετανού αρχαιολόγου, Leonard Wooley. Σε επίσκεψη του στην περιοχή, βρήκε τον τάφο της Βασίλισσας Puabi, χρυσό, κοσμήματα και την πρώτη ιστορική παρουσίαση αυτού που σήμερα ξέρουμε ως καλαμάκι.

Κατά τον Wooley, οι Σουμέριοι και οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν ένα κούφιο καλάμι όχι ως trend της εποχής, αλλά για να πίνουν την μπύρα τους. Που ήταν ένα πυκνό υγρό και τα υπολείμματα ή τα κομμάτια από τη διαδικασία της ζύμωσης ήταν στον πάτο του βαρελιού. Έβαζαν λοιπόν, το απλό, κοίλο καλάμι του άχυρου και απέφευγαν τα κατακάθια. Αυτά σε ό,τι αφορά το λαό. Σε επίπεδο προσφορών στη Βασίλισσα, τα καλαμάκια ήταν πολυτελή, μικρότερα σε μέγεθος και από πολύτιμα μέταλλα.

Fast forward στη δεκαετία στο 1800

Στη Wikipedia θα διαβάσεις για τον Marvin Stone, αναζητώντας τον άνθρωπο που εκσυγχρόνισε το καλαμάκι κάπου στις αρχές του 1880. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν αναφορές μια δεκαετία νωρίτερα, για τον Eugene Chapin. O απόφοιτος του University of Michigan (με τιμές) στην ηλεκτρική μηχανική -το 1935-, με καριέρα στις μεγάλες μηχανές και τις γεννήτριες νερού, σχεδίασε τον πρώτο “ευέλικτο σωλήνα πόσης για ανάπηρους”, το οποίο τοποθετούνταν -με σφιγκτήρα- στο κύπελλο. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έχει ημερομηνία 24/5/1870.

Εννέα χρόνια μετά, ο William Henry Brown, ιδρυτής εταιρίας με είδη συσκευασίας, παρουσίασε στον κόσμο “ένα μαγειρικό σκεύος για την ανάμειξη και την κατανάλωση υγρών”. Είχε ένα διάτρητο σουρωτήρι στη βάση και μια προσθήκη που χρησιμοποιείτο ήδη για αιώνες, στη Νότιο Αμερική -στην κατανάλωση του mate, του γνωστού καφεϊνούχου ροφήματος της Ουρουγουάης και της Αργεντινής, από ξεραμένα φύλλα του φυτού Yerba. Ο Brown πήρε την πατέντα στις 22/4 του 1879.

Mετά... ήλθε ο Stone. Πάμε στην Portage County του Ohio και στο μακρινό 1842. Εκεί ζούσε ο Chester Stone, ο οποίος είχε εξασφαλίσει ουκ ολίγα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Εμπνεύστηκε και εκτέλεσε κάποιες από τις συσκευές που έχεις σπίτι σου -όπως τον τρίφτη τυριού και το πλυντήριο. Προφανώς και πέρασε κάτι από το DNA του, στο γιο του, Marvin, ο οποίος επίσης μεγάλωσε πειραματιζόμενος με διάφορες εφευρέσεις. Μετά τις σπουδές, πολέμησε στον Εμφύλιο. Ακολούθως ζήτησαν από εφημερίδα της Washington να γίνει ανταποκριτής και αποδέχθηκε την πρόκληση. Μεταγενέστερα μετακόμισε στην πρωτεύουσα. Σύμφωνα με το Lemelson Center for Studying Invention και το Smithsonian Institution εμπνεύστηκε τις μηχανές που έφτιαχναν χάρτινες πίπες τσιγάρων. Ιδού η πατέντα που εξασφάλισε το 1882.

Aυτό το εργαλείο του εξασφάλισε συμβόλαιο με την εταιρία Duke. Οι πωλήσεις πήγαν τόσο καλά, που έφτιαξε το δικό του εργοστάσιο, στην Ninth Street της Washington. Εκεί άρχισε να ασχολείται με την παραγωγή καλαμακίων. Σκέφτηκε το πρώτο τεχνητό άχυρο, μιας χρήσεως. Γιατί τεχνητό; Τα φυσικά, από σίκαλη, κριθάρι ή σιτάρι, προσέδιδαν μια λιπαρή γεύση στα ποτά, η οποία δεν του άρεσε όταν απολάμβανε τα κοκτέιλ του, με τους φίλους του μετά τη δουλειά. Γευόταν χλόη και ήθελε να απομακρύνει αυτό το στοιχείο. Πήρε ένα μολύβι, γύρισε γύρω του ένα κομμάτι χαρτί, μετά το έβγαλε και στερέωσε τη δομή που είχε δημιουργηθεί, με κόλλα.

Πήρε την πατέντα στις 3/1 του 1888, για τις ΗΠΑ. Η ευρεσιτεχνία του ονομάστηκε “τεχνητό καλαμάκι” και είχε ως στόχο “να παρέχει φθηνό, ανθεκτικό υποκατάστατο των φυσικών καλαμακιών που χρησιμοποιούνται για τη χορήγηση φαρμάκων, ποτών κλπ.”. Το καλαμάκι φτιάχτηκε από χαρτί Manila (ένα σχετικά φθηνό τύπο χαρτιού, κατασκευασμένο από ημι-λευκασμένες ίνες ξύλου, ορατές με γυμνό μάτι). To κάλυψε με παραφίνη, για να το κάνει αδιάβροχο. Επιπλέον, είχε δώσει την οδηγία “να είναι χρωματισμένο σε απομίμηση του φυσικού άχυρου”, ώστε να μη φαίνεται ξένο στο μάτι του καταναλωτή.

Το προϊόν έκανε θραύση. Έως το 1890 στο εργοστάσιο του παρήγαγε περισσότερα καλαμάκια από χάρτινες πίπες τσιγάρων. Σύμφωνα με την εταιρία που πια έχει το όνομα Stone Straw Limited, το 1906 μπήκαν τα μηχανήματα στη μέση και έτσι προέκυψε η πρώτη μηχανή που γύριζε το χαρτί. Πολλοί προσπάθησαν να αντιγράψουν το προϊόν, προτείνοντας βελτιώσεις. Μια ήταν το καλαμάκι με μια λεία άκρη, ώστε το υγρό να μην επιστρέφει στο ποτήρι, όταν ολοκληρώνεις την αναρρόφηση. Προέκυψε και το καλαμάκι με έναν μηχανισμό ανάσυρσις, ώστε να βγαίνει από το μπουκάλι, μόλις το ανοίξεις. Κάποιοι έφτιαξαν και εύκαμπτο βρώσιμο καλαμάκι (από τσίχλα, αλεύρι, ζάχαρη και άμυλο).

Καμία απομίμηση ή βελτίωση δεν είχε την επιτυχία της έμπνευσης του Stone, για τις τέσσερις επόμενες δεκαετίες. Έως ότου εμφανίστηκε το ελαστικό, ευλύγιστο καλαμάκι. Ώσπου μια μέρα, του 1937, ο Joseph Bernard Friedman είδε πώς η κόρη του πάλευε να βρει καλαμάκι, για το milkshake της. Έφτιαξε ένα σωλήνα από χαρτί, έβαλε μέσα μια βίδα, χάραξε με οδοντικό νήμα τις αυλακώσεις και μετά απέσυρε τη βίδα. Kατ' αρχάς, πούλησε τα καλαμάκια του στα νοσοκομεία.

Το χαρτί αντικαταστάθηκε από πλαστικό τη δεκαετία του '60. Το καλαμάκι ωστόσο, συνέχισε να εμπνέει. Έγινε τηλεσκοπικό, απέκτησε εξωφρενικά σχήματα, διαφορετικά χρώματα και γεύσεις. Ώσπου συνδυαστικά με πολλά άλλα μόλυνε τον πλανήτη σε επίπεδο που πια, πρέπει να το αποχωριστούμε. Και έτσι γνωρίσαμε τα καλαμάκια από βιοδιασπώμενα υλικά, τα οποία επίσης, βασίστηκαν στο σχέδιο του Stone.