Φράγμα του Μαραθώνα: 90 χρόνια από όταν άλλαξε η ιστορία

Το 1929 ολοκληρώθηκε ένα από τα έργα που σημάδεψαν μία ολόκληρη εποχή. Ο λόγος για το φράγμα του Μαραθώνα. Φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από τα επίσημα εγκαίνια της ανέγερσης ενός έργου διεθνούς σημασίας, που χαρακτηρίστηκε ως "θαύμα της εποχής" του, το Φράγμα του Μαραθώνα.

Με αφορμή την επέτειο, η ΕΥΔΑΠ διοργανώνει έκθεση με τίτλο «Η Μεγάλη Πρόκληση: 90 χρόνια Φράγμα Μαραθώνα", στο Κέντρο Πολιτισμού "Ελληνικός Κόσμος" (Πειραιώς

254, Ταύρος), εκθέτοντας για πρώτη φορά στο κοινό τεκμήρια του ιστορικού της αρχείου. Το News24/7 κάνει μία σύντομη αναδρομή στην πορεία του έργου που έλυσε το υδροδοτικό πρόβλημα που ταλάνιζε την Αθήνα και τον Πειραιά.

Με την ανάγκη γράφτηκε ιστορία

Για να πιάσουμε το νήμα της ιστορίας από την αρχή θα πρέπει να γυρίσουμε σχεδόν 100 χρόνια πίσω. Στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και στις αρχές της επόμενης η Αθήνα άρχισε να δέχεται καραβάνια προσφύγων. Με το πέρας του Α' Παγκοσμίου πολέμου και την Μικρασιατική καταστροφή αύξησε κατακόρυφα τον αριθμό του πληθυσμού. Συγκεκριμένα, κατά τη δεκαετία του 1920 υπολογίζεται ότι εισέρρευσαν περί το 1.300.000 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

Επόμενο ήταν λοιπόν με την άφιξη όλων αυτών των κυμάτων ανθρώπων οι ανάγκες για νερό να πολλαπλασιαστούν. Η ιδέα ενός φράγματος στον Μαραθώνα φάνταζε λοιπόν ιδανική λύση στο επικείμενο πρόβλημα, τα προβλήματα που έπρεπε όμως να επιλυθούν ήταν πολλά.

Οι προσπάθειες ξεκίνησαν από το 1918, όμως για να πέσουν οι τελικές υπογραφές χρειάστηκε να φτάσουμε μέχρι το 1924. Η πολιτική αστάθεια της εποχής έβαλε πολλά εμπόδια μέχρι να φτάσουμε στην έγκριση του σχεδίου το 1923 και τη υπογραφή της σύμβασης στις 22 Δεκεμβρίου του 1924 ανάμεσα στο ελληνικό δημόσιο, την Τράπεζα Αθηνών και την αμερικανική εταιρία Ούλεν που ανέλαβε την ολοκλήρωση του έργου.

Όχι απλά ένα φράγμα

Το πρώτο σκέλος των εργασιών αφορούσε τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης. Το φράγμα αποφασίστηκε να γίνει επί του ποταμού Χαράδρου, στο σημείο που διασταυρώνεται με τον ποταμό Βαρνάβα και απέχει 8 χλμ από την πόλη του Μαραθώνα.

Τα θεμέλια έπεσαν το 1926 και για την κατασκευή του χρειάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι να δουλεύουν νυχθημερόν. Στην περιοχή δημιουργήθηκε ένας πρόχειρος καταυλισμός στον οποίο και διέμεναν οι εργάτες.

Το φράγμα έχει ύψος 54 μ., μήκος 285 μ., πλάτος κορυφής 4,5 μ. και πλάτος βάσης 28 μ., ενώ κατατάσσεται στα φράγματα βαρύτητας. Πολλοί το θεωρούν ως ένα έργο τέχνης. Η πρόσοψη του φράγματος καθώς και άλλες εμφανείς κατασκευές επενδύθηκαν με πεντελικό μάρμαρο, το κατ' εξοχήν υλικό κατασκευής του Παρθενώνα κάτι που το καθιστά μοναδικό σε όλο τον κόσμο,ενώ εσωτερικά αποτελείται από σκυρόδεμα, το οποίο είναι φτιαγμένο με θραυσμένο μάρμαρο, τσιμέντο και ηφαιστειακή τέφρα!

Το φράγμα του Μαραθώνα θεωρήθηκε μείζον κατασκευαστικό έργο για την εποχή του, συμβολίζοντας τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Η τότε Κυβέρνηση έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην ολοκλήρωση της κατασκευής του αφού συμβόλιζε την νέα εποχή της Ελλάδας.

Η σήραγγα Μπογιατίου

Το δεύτερο μεγάλο στοίχημα αφορούσε τον τρόπο μεταφοράς του νερού από τον Μαραθώνα στην Αθήνα. Υπήρξαν πολλές προτεινόμενες διαδρομές, όμως τελικά προτιμήθηκε εκείνη που είχε σχεδιάσει η εταιρία “Ford, Bacon & Davis”.

Παρά τις αρχικές αντιδράσεις οι μηχανικοί της Ούλεν επιβεβαίωσαν ότι μπορούν να φέρουν εις πέρας το έργο το οποίο θεωρήθηκε πρωτοποριακό για την εποχή του. Η σήραγγα Μπογιατίου, όπως έμεινε γνωστή, ξεκίνησε ταυτόχρονα να ανοίγεται από τα δύο άκρα της. Το ένα ήταν στη λίμνη και το άλλο από τη Χελιδονού.

Η αρχική πρόβλεψη έκανε λόγο για ολοκλήρωση του έργου σε οκτώ χρόνια, όμως τελικά χρειάστηκε λιγότερος χρόνος. Περίπου 450 άνθρωποι εργάστηκαν σε βάρδιες για να δημιουργήσουν το τούνελ συνολικού μήκους 13.4 χιλιομέτρων και το ολοκλήρωσαν στις 9 Φεβρουαρίου του 1931, σχεδόν τέσσερα χρόνια νωρίτερα από την αρχική πρόβλεψη.

Ξεδίψασε την Αθήνα μέχρι το 1959

Από τον Ιούνιο του 1931 τέθηκε σε λειτουργία η σήραγγα η οποία από το 1932 αποτέλεσε την βασική πηγή νερού για την Αθήνα και τον Πειραιά.

Υπολογίζεται ότι η σήραγγα Μπογιατίου μετέφερε από τον Μαραθώνα στις υδρευτικές εγκαταστάσεις του Γαλατσίου 500 γαλόνια νερό ανά δευτερόλεπτο και το 1932 η Αθήνα και ο Πειραιάς “είχαν επάρκεια νερού”, με μέση ημερήσια κατανάλωση 31.350 κ.μ. από την οποία το 70% προερχόταν από τη λίμνη του Μαραθώνα.

Το φράγμα του Μαραθώνα συνέχισε να αποτελεί την κύρια πηγή νερού μέχρι το 1959, όταν και κρίθηκε σκόπιμη η άντληση νερού από τη λίμνη Υλίκη.

Μια έκθεση ταξίδι στον χρόνο

Με αφορμή την ολοκλήρωση των 90 χρόνων (1929-2019) από τα Εγκαίνια των σπουδαίων έργων κατασκευής του Φράγματος, καθώς και της τεχνητής Λίμνης του Μαραθώνα, η ΕΥΔΑΠ για πρώτη φορά εκθέτει τεκμήρια από το Ιστορικό της Αρχείο, προσφέροντας στο κοινό δίοδο γνώσης σε αδημοσίευτο υλικό.

Συγκεκριμένα, η εταιρεία διοργανώνει Έκθεση για την ιστορία του Φράγματος του Μαραθώνα, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254, Ταύρος), από τις 12 Νοεμβρίου 2019 έως 7 Φεβρουαρίου 2020, αποτελούμενη από στοιχεία του τεκμηριωμένου υλικού του Ιστορικού Αρχείου της ΕΥΔΑΠ.

Στην είσοδο της Έκθεσης, τους μικρούς μας φίλους περιμένει ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα/παιχνίδι. Μία διαδραστική κατασκεύη, 20 εργαλεία, 1 ήρωας, άπειρες ΦΡΑΓΜΑτικές ιστορίες για να φτάσει το νερό στο ποτήρι. Ένας εναλλακτικός τρόπος συμμετοχής των παιδιών στην Έκθεση, με τον οποίο τα παιδιά ανακαλύπτουν και συλλέγουν στοιχεία εστιάζοντας σε ό,τι τους κάνει εντύπωση, ώστε να αφηγηθούν στη συνέχεια τις δικές τους μοναδικές ΦΡΑΓΜΑτικές ιστορίες. Σχεδιασμός: KidA Workshop

Η έκθεση περιλαμβάνει:

Φωτογραφικό υλικό (σε έντυπη και ψηφιακή παρουσίαση).

Αρχιτεκτονικά Σχέδια και Χάρτες (σε έντυπη και ψηφιακή παρουσίαση).

Έγγραφα τεκμήρια (Συμβάσεις, επιστολές και άλλα επίσημα έγγραφα, βιβλία).

Αντικείμενα, όπως εργαλεία χρήσης της κατασκευής και της καθημερινής ζωής του Φράγματος του Μαραθώνα στα τέλη της δεκαετίας 1920.

Τρισδιάστατη αναπαράσταση της κατασκευής του Φράγματος του Μαραθώνα.

Κινηματογραφική ταινία μικρού μήκους της εποχής με πλάνα από τις φάσεις του εργοταξίου του Φράγματος του Μαραθώνα. Τα πλάνα είχαν γυριστεί με την τεχνική του βωβού κινηματογράφου, έχουν μονταριστεί για το σκοπό της έκθεσης και έχουν επενδυθεί ηχητικά.

Πληροφορίες για την έκθεση

Η είσοδος είναι ελεύθερη στο ευρύ κοινό. Ώρες και ημέρες λειτουργίας Έκθεσης: Δευτέρα Κλειστά Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη 9:00-13:30 Παρασκευή 9:00-20:00 Σάββατο 11:00-16:00 Κυριακή 10:00-18:00

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Πειραιώς 254, Ταύρος Λεωφορείο:

Λεωφορείο: 049 (Πειραιάς – Ομόνοια)

Στάση: Σχολή Καλών Τεχνών.

Περπατήστε 1 λεπτό μέχρι τον προορισμό.

Λεωφορείο: 914 (Ομόνοια – Λαχαναγορά – Παλαιά Κοκκινιά).

Στάση: Σχολή Καλών Τεχνών.

Περπατήστε 1 λεπτό μέχρι τον προορισμό.

ΗΣΑΠ: Γραμμή 1.

Σταθμός: Καλλιθέας.

Περπατήστε 10 λεπτά μέχρι τον προορισμό.

Για περισσότερες πληροφορίες ακολουθήστε την ΕΥΔΑΠ στα social media: Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn και YouTube και επισκεφτείτε την επίσημη ιστοσελίδα της στο www.eydap.gr