Δέκα χρόνια μνημόνια: Από την χρεοκοπία του κράτους στην "αναστήλωση" ενός λαού

Μετά από δύο “+1” μνημόνια αν ήθελε κάποιος να ανατρέξει στον χρόνο, παίρνοντας μια βαθιά ανάσα και να κάνει μια παύση εντοπίζοντας τα σημεία αναφοράς της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, ώστε να σκιαγραφήσει την πορεία της οικονομίας μέσα στην δεκαετία που οσονούπω τελειώνει θα κοντοστεκόταν στο πρώτο και το τρίτο μνημόνιο.

Το πρώτο είχε το άλλοθι της πλήρους άγνοιας

Αντίθετα στο τρίτο μνημόνιο συνέβη το εξής παράδοξο: ότι και τα δύο μέρη ήξεραν. Η Ελλάδα με μια αριστερή Κυβέρνηση ρίσκαρε να αμφισβητήσει τους πυλώνες πάνω στους οποίους χτίστηκε το οικοδόμημα του Ευρώ: Ατσάλινη δημοσιονομική πειθαρχία, σκληρό νόμισμα πάσει θυσία, αυτοδιαχείριση του χρέους της κάθε χώρας. Η Ευρώπη από την άλλη είχε ξεφορτώσει από τις τράπεζες της από τα 75 δισ. ευρώ των τοξικών ελληνικών ομολόγων του δημοσίου, είχε δημιουργήσει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και το κυριότερο, είχε φτιαχτεί (όχι το 2015 όπως έχει γραφτεί αλλά από το 2012) ένα πρωτόκολλο ενεργειών για το ενδεχόμενο αποχώρησης από την Ευρωζώνη αλλά και την ενωμένη Ευρώπη ενός κράτους μέλους κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Ελλάδας.

Όπως είναι πια γνωστό το ρίσκο δεν έπιασε και η Ευρωζώνη επέβαλε το τρίτο μνημόνιο το οποίο περιελάμβανε όλα τα δύσκολα μέτρα τα οποία μεταφέρονταν από το πρώτο στο δεύτερο μνημόνιο.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι -περίπου - η ίδια Κυβέρνηση ολοκλήρωσε για πρώτη φορά ένα πρόγραμμα προσαρμογής της οικονομίας με τα μέτρα του ευρώ αλλά και νέες - μεγάλες θυσίες για την οικονομία και την κοινωνία.

Με βάση αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μέσα από τους δύο αυτούς σταθμούς φτάνουμε στο σήμερα σε μια οικονομία η οποία έχει αντιμετωπίσει το διπλό έλλειμμα, διανύει την τρίτη συνεχόμενη χρονιά πλεονασματικών προϋπολογισμών και θα κλείσει για πέμπτη χρονιά με πρωτογενές πλεόνασμα πάνω από τις δεσμεύσεις της προς τους δανειστές.

Στο μεταξύ η χώρα κατά την διάρκεια 2010 - 2015 έχει συνάψει δάνεια 288,7 δισ. ευρώ που αναλύονται ως εξής: Στο πρώτο δανειακό πακέτο δόθηκαν στην Ελλάδα συνολικά 73 δισ. ευρώ εκ των οποίων 52,9 δισ. ευρώ ήταν διμερή δάνεια από τις χώρες της Ευρωζώνης και 20,1 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ.

Με το δεύτερο δανειακό πακέτο χορηγήθηκαν πιστώσεις 141,8 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και 12 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ.

“Χρειαζόμαστε ένα μπαζούκα για να ησυχάσουν οι αγορές. Ανεξάρτητα από το αν το χρησιμοποιήσουμε πρέπει να ξέρουν όλοι ότι υπάρχει”. Τα λόγια ανήκουν στο πρώην υπουργό οικονομικών κ. Χάνκ Πόλσον πρώην CEO της Goldman Sachs και στην συνέχεια υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Τζώρτζ Μπους του νεώτερου τον Οκτώβριο του 2008 κατά την κρίση με την Lehman Brothers για τα 700 δισ. δολάρια που δανείστηκαν υποχρεωτικά οι μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ. Παρότι κατεξοχήν άνθρωπος της αγοράς ο Πόλσον έκανε λάθος. Η κρίση εξομαλύνθηκε πολύ αργότερα αφήνοντας πίσω της εκατομμύρια… «θύματα».

Παρόλα αυτά, δύο χρόνια αργότερα ο πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Γιώργος Παπανδρέου με συμβούλους εξέχοντες αμερικανούς οικονομολόγους αναφέρονταν με παρόμοιους όρους σε κάποιο «περίστροφο το οποίο είναι πλέον γεμάτο» όπως είπε σε συνέντευξή του στο Βήμα. Και αυτός έκανε ένα τεράστιο λάθος να υποτιμήσει την «στενωπό» που είχε μπει η ελληνική οικονομία.

Η άγνοια κινδύνου ακόμη και εντός της Κυβέρνησης φάνηκε άλλωστε και από την τηλεοπτική εκπομπή “Φακέλους” στον Σκαϊ τον Οκτώβριο του 2010. Ο τότε υπουργός οικονομικών κ Γιώργος Παπακωνσταντίνου προσπαθώντας μάλλον να καθησυχάσει - όσο αυτό ήταν δυνατό - ανέφερε τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ ότι η Ελλάδα μπορεί να επανέλθει στο δανεισμό από τις αγορές ως το 2012. Τον αντίλογο είχαν αναλάβει ο εκλιπόν κορυφαίος οικονομολόγος και σύμβουλος πέντε αμερικανών προέδρων κ. Μ . Feldstein.

Στην ερώτηση αν η Ελλάδα μπορεί να ανακάμψει στους χρόνους που ανέφερε ο κ. Παπακωνσταντίνου οι δύο ξένοι εμπειρογνώμονες σόκαραν όσους παρακολουθούσαν την εκπομπή δίνοντας την άποψη τους . Ο Feldstein είπε ότι η επιστροφή στις αγορές δεν είναι θέμα ενός ή δύο δύο ετών.

“Δεν νομίζω ότι αυτό θα συμβεί το 2011, 2012 ή το 2013. Θεωρώ ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες ως προς την έξοδό της στην αγορά ακριβώς γιατί έχει το τεράστιο χρέος και τις επιπτώσεις που γεννά. Και μέχρι να υπάρξουν αποτελέσματα θα είναι πολύ δύσκολο για την Ελλάδα να βγει στις αγορές. Για αυτό και θεωρώ ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρξει αναδιάρθρωση σε σημαντικό βαθμό” είπε και εκ των υστέρων μάλλον είχε δίκιο αφού η πρώτη απόπειρα εξόδου στις αγορές έγινε μετά το καθυστερημένο PSI κατά το οποίο διαγράφηκε συνολικό χρέος 105 δισ. ευρώ.

Λίγο μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού του 2010 υπήρξε νέα αρνητική εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+. Με την σειρά του ο οίκος Standard and Poor's προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές. Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτήν τη φορά από τον οίκο Moody’s.

Η Οδύσσεια ξεκινά στις 19 Οκτωβρίου 2009 όταν ο τότε υπουργός οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου ενημερώνει το Eurogroup ότι το 2009 το έλλειμμα θα φτάσει το 12,5% του ΑΕΠ αντί 6% που είχε ανακοινώσει τον Οκτώβριο η Ελλάδα . Ηταν πλέον φανερό ότι η Ελλάδα δεν θα τα έβγαζε πέρα χωρίς βοήθεια

Τον Φεβρουάριο η Ελλάδα κάνει μια αποτυχημένη προσπάθεια δανεισμού από τις αγορές με επιτόκιο περίπου 6,5 % και δεν συγκεντρώνει παρά μόνο τα μισά από τα 5 δισ. ευρώ που δημοπράτησε.

Τον Μάρτιο εγκρίνεται άρον άρον το πρώτο διμερές δάνειο ύψους 52,3 δισ. ευρώ προς την χώρα μας από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης εδραιώνοντας την εντύπωση ότι η Ελλάδα βρίσκεται εκτός αγορών.

Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spread που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010.

Στις 23 του μήνα οι αποφάσεις έχουν ληφθεί. Ο τότε Πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει από το Καστελόριζο την ένταξη της Ελλάδας στην εποχή των μνημονίων και του ΔΝΤ .

Στις 2 Μαΐου 2010: Το Eurogroup συμφωνεί, σε συνέχεια αιτήματος από τις ελληνικές αρχές, να παράσχει διμερή δάνεια ύψους μέχρι και 80 δισ. μέσω της Δανειακής Διευκόλυνσης για την Ελλάδα (Greek loan facility) προκειμένου να βοηθήσει την Ελλάδα να εκπληρώσει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες. Η ευρωπαϊκή χρηματοδοτική βοήθεια αποτελεί μέρος ενός κοινού πακέτου στήριξης με το ΔΝΤ, το οποίο συμβάλλει με επιπλέον 30 δισ.

Την επομένη στις 3 του μήνα η Ελλάδα κάνει τις επίσημες αιτήσεις προς την ΕΕ και το ΔΝΤ για δάνεια συνολικού ύψους 110 εκ ευρώ ( 80 δισ. ευρώ από την ΕΕ και 20 δισ. από το ΔΝΤ ) .

Στις 6 του μήνα το ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφιζε τα πρώτα μνημόνια και τις αντίστοιχες δανειακές συμβάσεις. Τα δάνεια διέπονται από το αγγλικό δίκαιο όπου ο δανειστής πληρώνεται σε κάθε περίπτωση.

Τον κόμπο στο στο στομάχι δεν κάνουν τα πρώτα μέτρα ύψους 12 δισ. που υιοθετούνται αλλά τα μη κατανεμημένα μέτρα ύψους 10,8 δισ. ευρώ που προαναγγέλλουν τα κείμενα για το 2011 .

Η συνέχεια είναι γνωστή. Στα μέσα του χρόνου διαπιστώνεται ότι το έλλειμμα του 2009 έφτασε στο 15,4% του ΑΕΠ, ενώ το δίδυμο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών είχε φτάσει το 16% του ΑΕΠ. Τα πακέτα σκληρών μέτρων διαδέχονταν το ένα το άλλο και οι αποκλίσεις από τους στόχους που έθεταν οι δανειστές μεγάλωναν. Όλα αυτά μας έφεραν στο 2 μνημόνιο.

Στις 23 Οκτωβρίου του 2011 συγκλήθηκε έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Η Σύνοδος κατέληξε σε συμφωνία που ανακοινώθηκε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και απέβλεπε σε μείωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα (το γνωστό PSI) και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δισ. ευρώ. Με βάση την συμφωνία οι ιδιώτες θα αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%. Η συμφωνία θα συνοδεύεται από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής με διάρκεια μέχρι το 2021 και δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας για την συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με ποσό ύψους 30 δισ. € και αύξηση κατά ένα τρισ. € των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής χαιρετίστηκαν θετικά από την κυβέρνηση ενώ αποδοκιμάστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία έκαναν λόγο για απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Έντονη ανησυχία εκφράστηκε στο εσωτερικό της χώρας για τις επιπτώσεις της συμφωνίας στην εισοδηματική πολιτική των επόμενων ετών, στο μέλλον των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων που είναι εκτεθειμένα σε ελληνικά ομόλογα.

Η πρώτη απόπειρα δημοψηφίσματος γίνεται με την επιστροφή του κ. Παπανδρέου στην Ελλάδα όπου οι κοινωνικές αντιδράσεις κορυφώνονταν . Τότε ανακοινώνει για πρώτη (και τελευταία) φορά την πρόθεση του να προχωρήσει σε δημοψήφισμα. Μέρκελ και Σαρκοζί καλούν τον Έλληνα πρωθυπουργό στις Κάννες.

Στις 2 Νοεμβρίου, μια ώρα πριν την συνάντηση με τον Παπανδρέου και τον Βενιζέλο, αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης και υπουργό των Οικονομικών, ο Σαρκοζί συνάντησε τη Μέρκελ, τον πρόεδρο του Eurogroup Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ, τη διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρόμπει και συμφώνησαν να τηρήσουν μία κοινή στάση έξι σημείων απέναντι στον Παπανδρέου που προέβλεπε ότι το δημοψήφισμα θα αφορούσε την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και ότι δε θα πραγματοποιούνταν η εκταμίευση της έκτης δόσης του πρώτου πακέτου διάσωσης μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Στη συνάντηση ο Σαρκοζί επιτέθηκε στον Παπανδρέου και τον κάλεσε να αποφασίσει τι θα κάνει όταν επιστρέψει στην Αθήνα. Μετά το τέλος της συνάντησης η Μέρκελ και ο Σαρκοζί έδωσαν κοινή συνέντευξη Τύπου στην οποία έκαναν δηλώσεις με αυτό το περιεχόμενο.

Ακολούθησε η Κυβέρνηση Παπαδήμου ως γέφυρα για νέες εθνικές εκλογές στις 6 Μαΐου του 2012.

Το PSI ολοκληρώθηκε στις 3 Μαρτίου και πέτυχε αλλά δεν χαλάρωσε σε τίποτα την πίεση για νέα ακόμη πιο σκληρά μέτρα. Το 2012 θεσπίζονται το χαράτσι της ΔΕΗ (με την επίσημη ονομασία ΕΕΤΗΔΕ) που ο τότε υπουργός Οικονομικών κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είχε ονομάσει για ένα ακατανόητο λόγο «ασφάλιστρο κινδύνου» ή ειδική εισφορά αλληλεγγύης, το τέλος επιτηδεύματος (και τα δύο ως έκτακτες επιβαρύνσεις που έγιναν μόνιμες) ενώ περικόπηκε η 13η και η 14η σύνταξη ακόμη και για τις προνοιακές συντάξεις του ΟΓΑ.

Το 2013 επι υπουργίας Γιάννη Στουρνάρα ξεκινά η Τρίτη αξιολόγηση του 2ου μνημονίου που μεταξύ άλλων έφερε τον ΕΝΦΙΑ στην θέση του ΕΕΤΗΔΕ.

Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου ξεκινά η περίφημη 4η αξιολόγηση την οποία μετά την μετακίνηση του κ. Στουρνάρα στην ΤτΕ αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης χωρίς επιτυχία. Μετά τις διαδοχικές προσπάθειες στο Παρίσι γίνεται μια τελευταία με το περίφημο “email Χαρδούβελη” που πρότεινε μέτρα ύψους 1,5 δισ ευρώ . Και αυτό επιστρέφεται από τους δανειστές ως απαράδεκτο.

Μετά από δύο αποτυχημένα μνημόνια ήταν έντονη η αίσθηση στους γνωρίζοντες ότι πάμε για τρίτο μνημόνιο όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου του 2015.

Αν κέρδιζε ξανά ο συντηρητικός Αντώνης Σαμαράς θα έπρεπε να δεχθεί και τις αλλαγές στο ασφαλιστικό αλλά και τις αλλαγές στο ΦΠΑ που ζητούσαν επιτακτικά οι δανειστές. Ακόμη και αν έκλεινε κανονικά στο τέλος Φεβρουαρίου του 2015, η Ελλάδα θα προχωρούσε σε ένα μνημόνιο με την μορφή μιας προληπτικής πιστωτικής γραμμής με ενισχυμένη εποπτεία.

Όμως επιβεβαιώθηκαν οι δημοσκοπήσεις και εκλέχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος συνασπίστηκε με τους ΑΝΕΛ με σύνθημα την κατάργηση των μνημονίων. Έτσι κινήθηκε η νέα Κυβέρνηση τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο του χρόνου με βασικό διαπραγματευτή τον πασίγνωστο πλέον Γιάνη Βαρουφάκη.

Η στάση και οι εντόνως αμφισβητούμενοι χειρισμοί του πρώτου υπουργού Οικονομικών εκτός από μια σωρεία αντιδράσεων που έφεραν την χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας έδωσε την εικόνα ότι η Ευρωζώνη γνωρίζει μόνο την οδό της λιτότητας και δεν δέχεται καν να ακούσει «εναλλακτικές». Οι πρώτες κινήσεις του νέου υπουργού Οικονομικών παρότι θέλει να αυτοαποκαλείται ειδήμων στην θεωρία των παιγνίων, θεωρώντας ότι μοναδικός του αντίπαλος είναι ο επίσης πασίγνωστός Βόλφγκανγκ Σοϊμπλε αναζήτησε προκλητικά συμμαχίες. Ανέβηκε σε ένα αεροπλάνο και επισκέφθηκε Παρίσι, Ρώμη και Λονδίνο αναζητώντας συμμάχους χωρίς όμως να το καταφέρει. Αντίθετα αγνοώντας τον Γερμανό ομόλογό του κατάφερε να στρέψει τους πάντες εναντίον του.

Αμέσως μετά είχαμε την πρόζα κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του προέδρου του Eurogroup Γερούν Νταϊσελμπλούμ, Ο κ. Βαρουφάκης απέρριψε δημόσια τον ρόλο και τη νομιμότητα της τρόικας ως ελεγκτικού μηχανισμού και στην συνέχεια προχώρησε στην ψυχαναγκαστική χειραψία με τον κ. Νταϊσελμπλούμ ο οποίος φέρεται να του λέει αλληγορικά «μόλις σκότωσες την τρόικα».

Ακολουθούν μια σωρεία κακών εξελίξεων: Η άρση του waiver για τα ελληνικά ομόλογα, το άδοξο τέλος του δεύτερου μνημονίου στο τέλος Φεβρουαρίου, 18 τακτικά και έκτακτα Eurogroup με τον έλληνα υπουργό οικονομικών να είναι στόχος των πάντων. Πιο «διάσημο» από αυτά είναι το Eurogroup της Ρίγας στις 24 Απριλίου του 2015 όταν πλέον ο Γιάννης Βρουφάκης γίνεται στόχος οργισμένων αντιδράσεων από τους ομολόγους του. Λιγότερο διάσημο είναι το Eurogroup του Μαΐου, όταν ο έλληνας υπουργός Οικονομικών αποβάλλεται από το Eurogroup πριν το τέλος της Συνόδου, με τους συναδέλφους του να συζητούν πλέον «εναλλακτικές λύσεις» για την Ελλάδα. Τον Ιούνιο η Ελλάδα λαμβάνει την… “take it or leave it” τελική πρόταση Γουνκέρ.

Στο μεταξύ η πραγματική οικονομία στέναζε, με τις τράπεζες να έχουν στεγνώσει από ρευστό και το δημόσιο να δανείζεται από τους δημόσιους οργανισμούς για να καλύψει τις ανάγκες του, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδας καταγράφει μετανάστευση καταθέσεων 45 δισ. ευρώ. Στις 26 Ιουνίου ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προκηρύσσει δημοψήφισμα στις 27 Ιουνίου με απόφαση του υπουργού Οικονομικών κλείνουν οι Τράπεζες και επιβάλλονται capital control με περιορισμό ημερήσιας ανάληψης τα 60 ευρώ. Παρά την επικράτηση του “Όχι” στις 5 Ιουλίου ο κ. Βαρουφάκης απομακρύνεται, αναλαμβάνει υπουργός Οικονομικών ο κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος και η Ελλάδα σύρεται στο τρίτο μνημόνιο.

Πίσω από την εξιστόρηση των γεγονότων, το διάστημα αυτό έγινε σαφές το ευρωπαϊκό «ταμπού» για τις αναδιαρθρώσεις χρέους ακόμη και αν είναι απαραίτητες και ότι η όλη η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ αναγκάζεται να ζει και να αναπνέει με βάση τους γερμανικούς κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας. Παράλληλα, έδωσε στον Γερμανό υπουργό Οικονομικών κ. Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε επισήμως το ρόλο του «κακού» που θέλει να απαλλάξει την Ευρωζώνη από μια απείθαρχη χώρα του νότου η οποία έχει δανειστεί μέχρι σήμερα περίπου 230 δισ. ευρώ και η οποία δεν μπορεί να ορθοποδήσει. Η πρόταση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών για συντεταγμένη έξοδο από το ευρώ στο Eurogroup του Μαρτίου του 2015 προς τον κ. Βαρουφάκη έχει γράψει ιστορία. Το παρασκήνιο αυτής της ιστορίας είναι το εγχειρίδιο οδηγιών για την έξοδο χώρας από την Ευρωζώνη που έχει ετοιμάσει από τότε το επιτελείο του πλέον φιλοευρωπαϊκού ηγέτη του εκλεγμένου ηγέτη της Commission κ. Ζαν Κλώντ Γιουνκέρ το οποίο φυλάσσεται σε ένα συρτάρι στο ρετιρέ του «τρίκογχου» κτιρίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η πολύωρη συνεδρίαση της 13ης Ιουλίου, οδηγεί σε μια συμφωνία που δείχνει ότι είναι συνέχεια του δεύτερου μνημονίου με κάποιες βελτιώσεις στους όρους. Η Ελλάδα παίρνει ένα δάνειο 86 δισ. ευρώ από τον ESM, αναλαμβάνει δεσμεύσεις για μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού του φορολογικού της συστήματος της δημόσιας διοίκησης ενώ έρχεται και το αναβαθμισμένο υπερταμείο αποκρατικοποιήσεων που θα περιλαμβάνει πλέον όλη την δημόσια περιουσία κινητή και ακίνητη.

Οι στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα χαμηλώνουν. Από το εξωπραγματικό 4,5% του ΑΕΠ του δεύτερου προγράμματος για τα έτη 2015-2017 πλέον η Ελλάδα αναλαμβάνει την υποχρέωση να περιορίσει το πρωτογενές έλλειμμα 0,25% το 2015 και πλεονάσματα 0,5% του ΑΕΠ το 2016, 1,75% του ΑΕΠ το 2017 και 3,5% το 2018. Η μείωση αυτή είναι επιβεβλημένη αφού η Ελλάδα στην κατάσταση που βρισκόταν ήταν αδύνατο να πετύχει τέτοιες επιδόσεις. Από την άλλη αν δεν υπήρχε η όλη αναστάτωση του προηγούμενου διαστήματος ο στόχος δεν θα είχε αλλάξει.

Στο κείμενο του νέου μνημονίου υπάρχει η ανανέωση της υπόσχεσης που δόθηκε πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2012 σε ένα ανάλογη έντασης σκηνικό για αναδιάρθρωση του χρέους.

Η Ελλάδα ψηφίζει το μνημόνιο με πρωτοφανή πλειοψηφία στην Βουλή παραμονή του Δεκαπενταύγουστου και παίρνει ως πρώτη δόση 13 δισ. ευρώ για να πληρώσει δύο δόσεις που χρωστάει στο ΔΝΤ, ένα ομόλογο 2,5 δισ. προς την ΕΚΤ και να καλύψει ένα μέρος από τα χρωστούμενα προς τους ιδιώτες.

Κοινοτικοί αξιωματούχοι έχουν ομολογήσει επίσης ότι μετά από δύο πολύ βαριά προγράμματα η Ελλάδα ανέλαβε ένα τρίτο πρωτοφανές σε απαιτήσεις πρόγραμμα το οποίο είναι δύσκολο να βγει.

Μέχρι και το τέλος του χρόνου επιτυγχάνεται ο στόχος της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και της αποφυγής ενός κουρέματος των καταθέσεων. Ο λογαριασμός είναι πολύ χαμηλότερος από τα 20 δισ. που έχουν υπολογιστεί στο πρόγραμμα και οι ανάγκες του δημοσίου στην συμμετοχή της διάσωσης των τραπεζών περιορίζεται στα 4,5 δισ. ευρώ από το δάνειο του ESM.

Παράλληλα η διαπραγμάτευση για τα κόκκινα δάνεια φέρνει το αναθεωρημένο νόμο Κατσέλη και δημιουργεί το θεσμικό πλαίσιο για την είσοδο στην ελληνική αγορά των distress Fund και των εκκαθαριστών κόκκινων δανείων.

Αρχίζουν επίσης οι αλλαγές στο ασφαλιστικό, στην φορολογία, στο δημόσιο ψηφίζεται νέο μισθολόγιο και μπαίνουν οι βάσεις για τις αλλαγές που θα έρθουν στις αρχές του 2016. Μεγάλη αλλαγή στο φορολογικό πεδίο χαρακτηρίζεται η αναμόρφωση των συντελεστών ΦΠΑ και η νομοθέτηση της κατάργησης της έκπτωσης του 30% των συντελεστών στα νησιά του Αιγαίου.

Η χρονιά κλείνει με την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 0,7% του ΑΕΠ έναντι πρόβλεψης για έλλειμμα 0,25% του ΑΕΠ για να αναθεωρηθεί τελικά σε πλεόνασμα 0,2% του ΑΕΠ σημαντικά υψηλότερα από αυτό που προέβλεπε το πρόγραμμα..

Το τρίτο τρίμηνο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ σε οικονομικό επίπεδο συμπίπτει με το ξεδίπλωμα και την υιοθέτηση μέτρων τα οποία θύμιζαν δεύτερο μνημόνιο και είχαν αποφύγει όλες οι προηγούμενες Κυβερνήσεις με συνολική δημοσιονομική επίπτωση 5,4 δισ. ευρώ.

Τον Μάιο ψηφίζεται το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο το οποίο μεταφέρει ουσιαστικά το βάρος στους νέους συνταξιούχους προστατεύοντας τις - κύριες - συντάξεις αφού επιβαρύνθηκαν με πρόσθετες εισφορές για την υγεία.

Μαζί έρχεται και το μεγάλο φορολογικό νομοσχέδιο που ενοποίησε την φορολογική κλίμακα μισθωτών και ελεύθερων επαγγελματιών και έκανε αναλογική την ειδική εισφορά αλληλεγγύης και παρά τις βολές που δέχθηκε είναι σαφώς δικαιότερο από το προϋπάρχον για τα εισοδήματα μέχρι και τα 20.000. Ωστόσο, ήρθε και η μείωση του αφορολόγητο στα 8636 ευρώ από τα 9505 για να φέρει τα πράγματα στα ίσια ειδικά για συντάξεις πάνω από 700 ευρώ και μισθούς του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα.

Το μέτρο της πρώτης μείωσης του αφορολόγητου ήρθε ως μια πρώτη χειρονομία προς το ΔΝΤ για να συμμετέχει χωρίς άλλες συνέπειες στο ελληνικό πρόγραμμα. Όπως φάνηκε αργότερα η μείωση δεν ήταν αρκετή αφού το ΔΝΤ ζητούσε από την αρχή μείωση του αφορολογήτου στα 6000 ευρώ, λίγο πάνω από το όριο της φτώχειας.

Θεσμοθετείται επίσης το υπερταμείο αποκρατικοποιήσεων το οποίο θα συμπεριλάβει το ΤΑΙΠΕΔ την ΕΤΑΔ, το ΤΧΣ και την υπό σύσταση εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών και Περιουσίας που όπως μάθαμε ανέλαβε να βελτιώσει τα οικονομικά αποτελέσματα εισηγμένων και μη ΔΕΚΟ. Το ταμείο θα έχει διάρκεια ζωής 99 ετών και πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου θα είναι άνθρωπος της εμπιστοσύνης των δανειστών.

Στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης γίνεται νέα αξιολόγηση των ΔΣ των τεσσάρων μεγάλων εμπορικών Τραπεζών με επιτροπή όπου συμμετέχουν κατά 50% στελέχη των θεσμών και βάσει νόμο που θέλει τα στελέχη που θα αναλάβουν να μην έχουν καμία σχέση με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα για τουλάχιστον 2 χρόνια.

Θεσμοθετείται επίσης για πρώτη φορά η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων η οποία πλέον δεν θα λογοδοτεί στον υπουργό Οικονομικών αλλά μόνο στην Βουλή και - φυσικά - τους δανειστές.

Παρά τις τεράστιες αυτές υποχωρήσεις στην εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ τον Απρίλιο η Ελληνική Κυβέρνηση αναγκάζεται να δεχθεί και άλλη μια: Το ευρωπαϊκής έμπνευσης δημοσιονομικό κόφτη με στόχο να καλύπτει δημοσιονομικές αποκλίσεις έως και 2% του ΑΕΠ με περικοπές μισθών και συντάξεων που δεν ικανοποιεί το ΔΝΤ.

Το αποτέλεσμα των υποχωρήσεων ήταν η συμφωνία τα ξημερώματα της 26ης Μαΐου από την σύνοδο των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης για το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης και μια λύσης- έστω προκαταρκτικής - για το θέμα του χρέους μέσω βραχυπροθέσμων μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης. Στην συνεδρίαση συμμετείχε και το ΔΝΤ και ο εκπρόσωπος του, ο σκληρός κ Πώλ Τόμσεν, ο οποίος δέχθηκε τα βραχυπρόθεσμα μέτρα να υιοθετηθούν μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και τα μεσοπρόθεσμα να συζητούνται με το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος. Ο ίδιος δεσμεύεται ότι το Ταμείο θα συζητήσει την ένταξη του στο ελληνικό πρόγραμμα πριν το τέλος του 2016.

Το τρίτο εξάμηνο κλείνει με το οικονομικό επιτελείο να τρέχει για να κλείσει το θέμα του ελληνικού και την έναρξη του διαγωνισμού για την παραχώρηση της διαχείρισης της Εγνατίας Οδού που είναι προαπαιτούμενα.

Η έναρξη της δεύτερης αξιολόγησης, η μάχη για το εργασιακό, οι απαιτήσεις του ΔΝΤ για νέα μέτρα που αφορούν περαιτέρω μείωση του αφορολόγητου και των συντάξεων είναι τα δύο σημεία αναφοράς και για το επόμενο εξάμηνο.

Ακολουθεί ένα ήρεμο καλοκαίρι με την Commission να διαμηνύει ότι δεν πρέπει να χαθεί χρόνος και η αξιολόγηση να κλείσει πριν το τέλος του χρόνου, ώστε να ξεκινήσει η συζήτηση και για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα,α αλλά και για το χρέος. Ωστόσο το εργασιακό παραπέμπεται από τον τότε υπουργό Εργασίας σε μια σειρά δικαστικών αποφάσεων που υποτίθεται ότι θα δικαίωνε τις ελληνικές.

Τον Σεπτέμβριο το ΔΝΤ σκάει την πρώτη βόμβα με την αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας με βάση το άρθρο IV του Οργανισμού. Μιλά ανοιχτά για την ανάγκη μείωσης του αφορολόγητου και των συντάξεων αφού περιθώρια για περικοπές σε άλλες δαπάνες δεν υπάρχουν.

Ακολουθεί ένα δίμηνο συναντήσεων τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο που δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα για τα θέματα της δεύτερης αξιολόγησης με εξαίρεση ίσως το εργασιακό όπου γίνεται πιο φανερή η διάσταση απόψεων μεταξύ του υπουργείο Εργασίας και των δανειστών για το τι και πως πρέπει να αλλάξει.

Ο Δεκέμβριος όμως ήταν μήνας εξελίξεων. Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ επαναφέρει με ανάρτηση του στο Blog του Οργανισμού το αίτημα για νέα μέτρα συνυπογράφοντας με τον επικεφαλής οικονομολόγο του Οργανισμού κ. Μωρίς Ομπσφέλντ. Μάλιστα κατηγορεί την Ελλάδα για τα νέα μέτρα λέγοντας ότι δέχθηκε τον μεσοπρόθεσμο στόχο για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ, ενώ το ΔΝΤ μπορεί να υποστηρίξει ένα πρόγραμμα με πλεονάσματα 1,5% του ΑΕΠ. Η Ελλάδα έχει ισχυρό σύμμαχο τον επίτροπο αρμόδιο για θέματα οικονομικής πολιτικής κ. Πιέρ Μοσχοβισί ο οποίο απαντά με άρθρο του στην επιχειρηματολογία Τόμσεν.

Το οικονομικό επιτελείο επίσημα και ανεπίσημα έχει παραδεχθεί ότι η ικανοποίηση των απαιτήσεων του ΔΝΤ απαιτεί νέα μέτρα 4,5 δις ευρώ.

Ακολουθεί το Eurogroup της 5ης του μήνα. Εκεί η Ελλάδα προσυπογράφει το μεσοπρόθεσμο στόχο για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ, αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρατείνει την διάρκεια ζωής του κόφτη και να προσθέσει τα απαιτούμενα μέτρα πολιτικής με τα οποία θα υποστηρίξει τον στόχο.

Η επίσκεψη των θεσμών που ολοκληρώνεται κοντά στα μέσα του μήνα ολοκληρώνεται χωρίς αποτέλεσμα.

Τελευταίο επεισόδιο του χρόνου ήταν το πάγωμα στα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος που εγκρίθηκαν επίσης στο Eurogroup του Δεκεμβρίου με παρέμβαση της Γερμανίας και αφορμή της παροχές του Πρωθυπουργού. Στο παρασκήνιο μαζί με τα μέτρα για το χρέος πάγωσε και η αξιολόγηση.

Δύο χρόνια και τρία κοινωνικά μερίσματα αργότερα ο ΣΥΡΙΖΑ ολοκληρώνει το πρόγραμμα το καλοκαίρι του 2018. Οι δανειστές προσφέρουν ένα καλό πακέτο ελάφρυνσης του χρέους ως το 2032 και 16 δισ. ευρώ ως μαξιλάρι για τα πρώτα δύσκολα χρόνια του δανεισμού από τις αγορές. Επίσης στα μέτρα υπο αίρεση εγκρίνουν και την – καθυστερημένη - επιστροφή των κερδών από τα ομόλογα που διακρατούν η ΕΚΤ και οι άλλες κεντρικές τράπεζες καθώς και το επιτοκιακό πέναλτι του 2% που πλήρωνε η Ελλάδα για δύο χρόνια σε δάνειο 11 δισ. που πήρε το 2012 για την αγορά ακριβών ομολόγων. Το πέναλτι έτρεχε από το τέλος του 2016 που θα έπρεπε να είχαμε αποπληρώσει το συγκεκριμένο δάνειο .

Ποιες όμως είναι οι μεταμνημονιακές προκλήσεις της νέας κυβέρνησης που αφορούν την επανεκκίνηση της οικονομίας.

Η πρώτη αφορά την εξυγίανση των τραπεζών και την εκκαθάριση των κόκκινων δανείων. Παράλληλα θα πρέπει σε σχετικά σύντομο διάστημα να αντικαταστήσει τον λειψό νόμο για την προστασία της πρώτης κατοικίας με ένα μόνιμο καθεστώς προσωπικής πτώχευσης. Χωρίς τις τράπεζες δεν υπάρχει χρηματοδότηση και οι αναγκαίες επενδύσεις. Η αναζωογονήσει, λοιπόν, των επενδύσεων και της πραγματικής παραγωγής πέρα από τις τουριστικές ή άλλες υπηρεσίες. Θα πρέπει το ΑΕΠ να έχει σε μεγαλύτερο βαθμό συντελεστές του, την βιομηχανική παραγωγή τις κατασκευές και το εμπόριο που είχαν συρρικνωθεί τα προηγούμενα χρόνια.

Η τρίτη πρόκληση είναι να προσελκύσει επενδύσεις που δεν είχε ποτέ η Ελλάδα δημιουργώντας ένα πλαίσιο απλό και σύγχρονο.

Η πρόκληση της μείωσης των δημοσιονομικων στόχων που προωθεί από την αρχή της θητείας της η νέα Κυβέρνηση είναι ένα σημαντικό στοίχημα για φύγει η χώρα από την ενισχυμένη εποπτεία.

Όλα τα παραπάνω έχουν ως απώτερο στόχο να δημιουργηθεί μια αγορά εργασίας που θα μπορεί να απορροφήσει – και να πληρώσει - εκτός από ανειδίκευτους εργάτες και επιστήμονες τεχνικούς και ειδικούς κάθε είδους που έχουν μεταναστεύσει τα προηγούμενα χρόνια από την Ελλάδα.

Και σε ένα μη ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον για την χώρα μας ο νέος υπουργός Χρήστος Σταϊκούρας έχει κληθεί να τρέξει την οικονομία σε σταθερές ράγες.

Άλλωστε όπως αναφέρει στο News 24/7 οι βασικοί πυλώνες για τον ίδιο είναι “η επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων, η περαιτέρω ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, η υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας”.

Αναλυτικά όσα απαντά στις ερωτήσεις του News 24/7:

Είχατε την τύχη και μαζί και την ατυχία να έχετε υπηρετήσει στην «ηλεκτρική καρέκλα» του ΓΛΚ κατά την διάρκεια της κρίσης. Σήμερα είστε ο πρώτος καθαρά μετα-μνημονιακός Υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας. Τι έχετε κρατήσει ως παρακαταθήκη από την τότε εμπειρία του Γενικού Λογιστηρίου στην σημερινή σας θητεία;

Η θητεία μου στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, υπό συνθήκες μνημονίων, αποτέλεσε πολύ μεγάλο σχολείο για μένα. Δοκίμασα και δοκιμάστηκα.

Εδώ και έξι μήνες υπηρετώ τη χώρα ως Υπουργός Οικονομικών υπό συνθήκες ενισχυμένης εποπτείας.

Πάντα πίστευα, και η πίστη μου ενισχύθηκε κατά τη θητεία μου στο ΓΛΚ, ότι η εντιμότητα, η ειλικρίνεια, η εργατικότητα, το όραμα, ο σχεδιασμός και προγραμματισμός, η οργάνωση, οι καλοί συνεργάτες και η εμπιστοσύνη σε δημόσιους λειτουργούς είναι προϋποθέσεις για να αφήσει κανείς θετικό αλγεβρικό άθροισμα για την πατρίδα και τους πολίτες.

Έτσι λειτουργώ και σήμερα.

Κατά κοινή ομολογία φίλων και αντιπάλων είχατε μια καλή αρχή στην άσκηση οικονομικής πολιτικής τους πρώτους μήνες της νέας κυβέρνησης. Με δεδομένο το αβέβαιο διεθνές περιβάλλον και την αδυναμία που έχει ακόμη η οικονομία, ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για το 2020;

Είναι γεγονός ότι το εξωτερικό περιβάλλον της χώρας, στενότερο και ευρύτερο, χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη αβεβαιότητα.

Η γειτονιά μας έχει ένα γείτονα ταραξία, η Ευρώπη διαπνέεται από γενικευμένη αμηχανία, σε παγκόσμια κλίμακα παρατηρείται κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων μεταξύ των μεγάλων οικονομιών. Επίσης, προβλέπονται αναιμικοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης.

Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να λειτουργήσουμε σε αυτό το μη ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον, για την ανοδική πορεία της οικονομία μας.

Από τις 7 Ιουλίου, η Κυβέρνηση της Ν.Δ. υπό τον κ. Μητσοτάκη και το οικονομικό επιτελείο της, με τους χειρισμούς μας, προσδώσαμε μια συνεχώς αυξανόμενη θετική δυναμική. Στοχεύουμε στην συνεχή διαρθρωτική και παραγωγική ισχυροποίηση της οικονομίας, ώστε να είναι πιο ανθεκτική έναντι πιθανής επιδείνωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Για το νέο έτος επικεντρωνόμαστε στην επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων, στην περαιτέρω ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, στην υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, στην ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας, στην προώθηση αποκρατικοποιήσεων, στην προσέλκυση νέων επενδύσεων, στη δημιουργία ενός πιο φιλικού προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλοντος και στην εισαγωγή ενός σύγχρονου και ενιαίου πλαισίου για την αφερεγγυότητα, όπου νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα μπορούν να διακανονίσουν όλα τα χρέη τους, με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Πως οραματίζεστε την Ελλάδα στο τέλος της θητείας της σημερινής κυβέρνησης το 2023; Σε ποιους τομείς φιλοδοξείτε να έχει βελτιωθεί η οικονομία;

Εκτιμώ ότι στο τέλος της τετραετίας, υπό σχετικά ομαλές συνθήκες, θα έχει διευρυνθεί η παραγωγική βάση της οικονομίας, θα έχει αυξηθεί η ποσότητα του εγχωρίου προϊόντος, θα έχει ενισχυθεί η παραγωγικότητα και βελτιωθεί η ποιότητά του και συνακόλουθα θα έχει προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα και η εξωστρέφεια, θα έχουν δημιουργηθεί νέες και καλές θέσεις απασχόλησης και θα έχει ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή. Η ελληνική οικονομία, με πειθαρχημένα δημόσια οικονομικά και ευσταθές τραπεζικό σύστημα, θα έχει καταστεί μια πλήρως κανονική, ευρωπαϊκή, δυτικού τύπου οικονομία.

Η συνεχής ισχυροποίηση της οικονομίας συμβάλλει στην ισχυροποίηση της χώρας, εσωτερικά, στη γειτονιά της και στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή.

Κατά τον πρώην υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο, όμως, "όπως φαίνεται από τα πρώτα δείγματα γραφής της ΝΔ, η δομή της οικονομίας δεν θα αλλάξει έτσι ώστε να υπάρξει αύξηση της παραγωγικότητας και των μισθών. Αντίθετα, θα υπάρξει ανάπτυξη για λίγους".

Εκτίμησε επίσης οτι επειδή πρόβλημα χρέους υπάρχει και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα του νότου, αυτό μπορεί να δημιουργήσει στο μέλλον παρόμοιες κρίσεις με αυτή που ζήσαμε.

Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος απαντά στις ερωτήσεις του News 24/7:

Μια ερώτηση για το παρελθόν : Με την γνώση σας ως οικονομολόγος πότε θα λέγατε ότι η Ελλάδα κινδύνεψε περισσότερο να πτωχεύσει να βγεί από το Ευρώ το 2010 , το 2012 ή το 2015 και γιατί ;

Και στις 3 περιόδους που αναφέρετε η περίπτωση της Ελλάδας έφερε στην επιφάνεια και ανέδειξε όλα τα προβλήματα της ελλιπούς οικονομικής και χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης. Η Ευρωζώνη παρότι είναι νομισματική ένωση, έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά των ζωνών σταθερής ισοτιμίας, οι οποίες αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα σε περιόδους κρίσεων, όπως ξέρουμε από την εποχή του χρυσού κανόνα.

Το 2015 η ΝΔ παρέδωσε την χώρα χωρίς ταμειακά διαθέσιμα με ένα χρέος που έπρεπε να πληρωθεί άμεσα, χωρίς πρόσβαση στις αγορές και χωρίς καμία συμφωνία με τους θεσμούς. Έτσι τo καλοκαίρι εκείνου του έτους συμπυκνώθηκαν όλα τα προβλήματα των προηγούμενων ετών εφαρμογής των μνημονίων.

Όμως τα προβλήματα που αντιμετώπισε η ελληνική οικονομία, οφείλουμε να τα δούμε μέσα στο πλαίσιο της γενικότερης ευρωπαϊκής νομισματικής κρίσης. Αν διαλυόταν η ευρωζώνη, θα βγαίναμε και εμείς από το ευρώ και αντίστροφα. Ο τότε υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πίστευε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να βγει «προσωρινά» από το ευρώ αλλά όλοι ξέρουμε ότι προσωρινή έξοδος δεν υπάρχει. Έκανε μάλιστα πρόταση και στον κ. Βενιζέλο και στον κ. Βαρουφάκη να σκεφτούν την “προσωρινή” έξοδο από την ευρωζώνη. Η πρότασή του αυτή ενσωματώνεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης άποψης για πολιτική και όχι μόνο νομισματική ενοποίηση που θα περιλαμβάνει λιγότερες χώρες. Μίας Ευρώπης για λίγους και ισχυρούς που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν τον ordino νεοφιλελευθερισμό της Γερμανίας.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, μετά τις εκλογές του 2015, έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια και συγχρόνως έθεσε τις βάσεις για μια βιώσιμη ανάπτυξη τα επόμενα 10-15 χρόνια. Δημιούργησε έναν καθαρό διάδρομο για το χρέος για πρώτη φορά, χωρίς όμως φυσικά να εξαλείψει το πρόβλημα. Ένα πρόβλημα όμως που υπάρχει και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα του νότου, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει στο μέλλον παρόμοιες κρίσεις με αυτή που ζήσαμε. Η Ευρωζώνη με τις υπάρχουσα χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι μπορεί να προλάβει και να αντιμετωπίσει παρόμοιες κρίσεις.

Συζητώντας το πρώτο προϋπολογισμό της Κυβέρνησης της ΝΔ τι πιθανότητα επιτυχίας δίνετε στην επίτευξη ενός ρυθμού ανάπτυξης 2,8% του ΑΕΠ το 2020 ; Αν η σημερινή Κυβέρνηση ολοκληρώσει την θητεία της ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας το 2023 ; Μπορεί έστω και με ασύμμετρη ανάπτυξη να επιτευχθεί ρυθμός ανάπτυξης 3,5% -4% του ΑΕΠ ;

Επιπλέον, συνεχίζετε να στηρίζετε την προσπάθεια της ΝΔ για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων ;

Για να μιλήσουμε για την ελληνική οικονομία πρέπει να δούμε το ευρύτερο πλαίσιο.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια και στην Ευρώπη και στην Αμερική έχουμε μία πτώση των επενδύσεων, την τελευταία εικοσαετία έχουμε πενιχρά αποτελέσματα στην ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία έχουμε στασιμότητα στους πραγματικούς μισθούς. Αυτά είναι προβλήματα που δημιούργησαν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις ακολουθώντας τις πολιτικές που τώρα προτείνει η κυβέρνηση της ΝΔ, τις οποίες μάλιστα τις παρουσιάζει και ως κάτι καινοτόμο. Στην συζήτηση του προϋπολογισμού ακούσαμε και το θεώρημα Σκυλακάκη: ότι οι αποτυχημένες συνταγές στις πλούσιες χώρες θα γίνουν πετυχημένες σε λιγότερο πλούσιες χώρες. Προφανώς αυτό δεν ισχύει. Όμως στην Ελλάδα πλέον υπάρχουν κάποιες βάσεις για ανάπτυξη, όπως φάνηκε και από τα αποτελέσματα του δευτέρου τριμήνου του , διάστημα κατά το οποίο η οικονομία κινήθηκε σε ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 3%. Το θέμα είναι αν αυτό μπορεί να συνοδευτεί από δομικές αλλαγές στην οικονομία. Δυστυχώς τα πρώτα δείγματα γραφής της ΝΔ δείχνουν ότι, ακόμα και αν στην καλύτερη περίπτωση έχουμε ανάπτυξη και πτώση της ανεργίας, η δομή της οικονομίας δεν θα αλλάξει έτσι ώστε να δούμε μια αύξηση της παραγωγικότητας, των μισθών, μια στροφή των επενδύσεων σε πιο καινοτόμες τεχνολογίες. Αντίθετα, θα δούμε μία ασύμμετρη όπως λέτε ανάπτυξη, μία ανάπτυξη για τους λίγους, που όπως έχει αποδειχθεί είναι και θνησιγενής.

Όσο για το τελευταίο ερώτημά σας θα ήταν πολύ ευχάριστο να βλέπαμε μια τέτοια προσπάθεια από την ΝΔ.

Έχουμε ακούσει τόσες πολλές εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις του Brexit που έχουμε μπερδευτεί . Εχετε ζήσει πολλά χρόνια στην Μεγάλη Βρετανία . Ποιά είναι η δική σας εκτίμηση για τις επιπτώσεις της πρώτης επίσημης διάσπασης της ΕΕ πρώτα για την Ευρώπη και ύστερα για την Ελλάδα ; Πιστεύετε ότι η Ευρώπη έχει πάρει τα σωστά μηνύματα από την προηγούμενη κρίση ή ετοιμάζεται να ζήσει μια καινούργια;

Το Brexit αποτελεί γνήσιο παιδί της Θάτσερ και του Μπλερ. Και οι δυο υποστήριξαν τη διεύρυνση αντί της της εμβάθυνσης της ΕΕ, συνειδητά, για να αποτρέψουν τον κοινωνικό πυλώνα - με τόσες χώρες αυτό που θα έμεινε θα ήταν η Ευρώπη ως μια μεγάλη αγορά του ανταγωνισμού και ως θεσμική θωράκιση του νεοφιλελευθερισμού. Έτσι και έγιν