Ξέρεις το “mobbing”; Ηθική παρενόχληση στον χώρο εργασίας - πώς αντιμετωπίζεται

Ο Γιάννης Καρούζος απαντά στα ερωτήματά σας γιά ένα συγκεκριμένο θέμα κάθε φορά. Στείλτε mail στο [email protected] γιά προβλήματα στον χώρο εργασίας και ο διακεκριμένος εργατολόγος θα απαντήσει σε λίγες μέρες

ΗΘΙΚΗ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ

Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου

Η ηθική και ψυχολογική παρενόχληση των εργαζομένων, η οποία έχει επικρατήσει με τον αγγλικό όρο “mobbing”

, συνίσταται καταρχήν στην επιθετική συμπεριφορά από ένα ή περισσότερα άτομα, η οποία στρέφεται κατά ενός ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων και αποτελείται από ενέργειες στρατηγικά συνδεόμενες μεταξύ τους, που αποσκοπούν στην αποδυνάμωση ενός συγκεκριμένου στόχου. Πρόκειται δηλαδή για μία αλληλουχία πράξεων με αντιδεοντολογικό χαρακτήρα, οι οποίες εμφανίζονται συστηματικά και επί μακρύ χρονικό διάστημα και τείνουν να οδηγήσουν τον εργαζόμενο σε πλήρη περιθωριοποίηση και απομόνωση εντός του περιβάλλοντος εργασίας.

Εν αντιθέσει με το “bullying” που επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στη σωματική βία, το “mobbing” απευθύνεται κυρίως στην προσωπικότητα του ατόμου με τη μορφή της ψυχολογικής ταπείνωσης, της ηθικής αποδυνάμωσης και του εκφοβισμού του εργαζομένου στο χώρο εργασίας, αυξάνοντας το εργασιακό στρες και έχοντας πολλαπλά αποτελέσματα σε προσωπικό επίπεδο αλλά και στην παραγωγικότητα και αποδοτικότητα του εργαζομένου. Η εν λόγω παρενόχληση διακρίνεται και από τη σεξουαλική, η οποία συνίσταται σε λεκτική ή μη ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης που προσβάλλει την αξιοπρέπεια ενός ατόμου και υφίσταται και χωρίς το στοιχείο της διάρκειας, αποτελούμενη δηλαδή από ένα και μοναδικό γεγονός.

Το mobbing, ως εσκεμμένη ηθική παρενόχληση στους χώρους εργασίας, προκαλεί την εκδήλωση ψυχικών και σωματικών νοσημάτων και φθάνει ως την πρόκληση διαταραχών ύπνου, κατάθλιψης, επιθετικότητας, σωματικής κόπωσης ή ακόμα και τάσεων αυτοκτονίας. Οι επιπτώσεις στην επιχείρηση περιλαμβάνουν πρώτα απ' όλα τη μείωση του επιπέδου απόδοσης των εργαζομένων, αλλά και τη διαταραχή των σχέσεων μεταξύ των συναδέλφων.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, για να χαρακτηρισθεί μία συμπεριφορά ως ηθική παρενόχληση πρέπει να θεωρηθεί αδικαιολόγητη με βάση λογικά κριτήρια, ενώ υπογραμμίζεται το στοιχείο της δυσμενούς μεταχείρισης του εργαζομένου και το ενδεχόμενο να αποτελεί αθέμιτη χρήση ή κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους ενός ή περισσότερων ατόμων.

Έτσι δημιουργείται μία εργασιακή σχέση βασιζόμενη στον εκφοβισμό, που μπορεί να λάβει καταστροφικές διαστάσεις για την υγεία του εργαζομένου-θύματος, ο οποίος περιέρχεται σε μία κατάσταση μόνιμης αβεβαιότητας και φόβου. Η ηθική παρενόχληση, απαιτεί συνεχείς και επαναλαμβανόμενες πράξεις που δημιουργούν δυσμενές κλίμα στο χώρο εργασίας και προσβάλλουν την προσωπικότητα και την ηθική υπόσταση του εργαζομένου. Ο εργαζόμενος-θύμα του mobbing, βιώνει κλίμα τρομοκρατίας στο χώρο

εργασίας, ενώ η παρουσία του εκεί μετατρέπεται σε μία εξοντωτική διαδικασία, χαρακτηριζόμενη από το αίσθημα του φόβου για την επόμενη επίθεση. Το άτομο εκτίθεται στο εργασιακό του περιβάλλον, με αποτέλεσμα να εντείνεται ακόμα περισσότερο το άγχος και τα αρνητικά συναισθήματα ως προς το χώρο εργασίας.

Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένες εκφάνσεις της ηθικής παρενόχλησης του εργαζομένου στο εργασιακό περιβάλλον:

Α) Συμπεριφορές που βλάπτουν την υπόληψη του και αποσκοπούν στη δημιουργία αρνητικής εικόνας εις βάρος του, όπως για παράδειγμα κακόβουλα σχόλια ως προς την προσωπικότητα του εργαζομένου, κοινοποίηση προσωπικών και ευαίσθητων στοιχείων, διάδοση ψευδών φημών για το πρόσωπό του, περιφρονητική αντιμετώπιση, λεκτική επίθεση, προσβολές, ακόμα και πρόκληση αντίδρασης με σκοπό την έκθεση στο εργασιακό περιβάλλον.

Β) Συμπεριφορές που βλάπτουν την αποδοτικότητά του και την επαγγελματική του ταυτότητα, όπως η μη ανάθεση έργου ή αφαίρεση βασικών αρμοδιοτήτων, η ανάθεση υπερβολικού όγκου εργασίας, η σκόπιμη ανάθεση καθηκόντων πέραν των γνώσεών του και γενικά οποιαδήποτε ενέργεια αποσκοπεί στην δημιουργία αρνητικού κλίματος, αύξηση του άγχους και της ψυχολογικής πίεσης και κυρίως στέρησης όλων εκείνων των παραγόντων που συντελούν στην αποδοτικότητα του εργαζομένου.

Γ) Συμπεριφορές που επηρεάζουν τις κοινωνικές επαφές εντός του εργασιακού περιβάλλοντος, με σκοπό να καταστεί ευάλωτος και να αισθανθεί ανίκανος, αναγκαζόμενος έτσι να παραμένει στο περιθώριο και στην απομόνωση.

Δ) Συμπεριφορές που στοχεύουν στον εκφοβισμό του, όπως η άρνηση χορήγησης αδειών βάσει των αναγκών του και οι απειλές για επιβολή κυρώσεων.

Στη χώρα μας το φαινόμενο της ψυχολογικής κακοποίησης των εργαζομένων δεν αναγνωρίζεται σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκής νομοθετική πρόβλεψη και προστασία. Ο νόμος 4443/2016, αναφέρει ότι ως διάκριση νοείται και η παρενόχληση, η οποία εκδηλώνεται με ανεπιθύμητη συμπεριφορά και έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας του προσώπου και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού κλίματος. Ο νόμος απαγορεύει επίσης τις διακρίσεις βάσει φύλου, εθνικότητας και γενετήσιου προσανατολισμού. Έτσι γίνεται κατανοητό, ότι ο εργαζόμενος που υφίσταται ηθική παρενόχληση δεν προστατεύεται με βάση την εργατική νομοθεσία αλλά από τις γενικότερες διατάξεις περί προστασίας της ανθρώπινης

προσωπικότητας και αξιοπρέπειας, όπως είναι το άρθρο 2, παράγραφος 1 του Συντάγματος.

Κάθε ηθική παρενόχληση αποτελεί προσβολή της προσωπικότητας του εργαζομένου και επομένως στοιχειοθετεί ηθική βλάβη σε βάρος του. Δεν αποκλείεται μάλιστα το mobbing, όταν εισχωρεί στα καθήκοντα εργασίας σε μεγάλο βαθμό, να θεωρηθεί ως μονομερής βλαπτική μεταβολή, οπότε και ο εργαζόμενος να θεωρήσει ότι καταγγέλλεται η σύμβαση εργασίας αξιώνοντας παράλληλα τη νόμιμη αποζημίωση.

Τέλος, ο εργαζόμενος που υφίσταται ηθική παρενόχληση διαθέτει ενδεικτικά τις εξής νομικές διεξόδους:

· Υποβολή μήνυσης για παραβίαση της αρχής ίσης μεταχείρισης καθώς και για επιμέρους στοιχειοθετούμενα αδικήματα του ποινικού κώδικα, όπως η εξύβριση (361 ΠΚ), η συκοφαντική δυσφήμιση (363 ΠΚ), η εκβίαση (385 ΠΚ) κλπ.· Άσκηση αγωγής καταβολής αποζημίωσης για την πρόκληση ηθικής και υλικής βλάβης σε βάρος του εργαζομένου.· Άσκηση αγωγής καταβολής αποζημίωσης απόλυσης λόγω μονομερούς βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας και εξαναγκασμού σε παραίτηση.· Αγωγή για την ακύρωση της καταγγελίας της σύμβασης για λόγους εμπάθειας, εκδίκησης ή και καταχρηστικότητας στο πρόσωπο του εργαζομένου.· Αναφορές στο Σ.ΕΠ.Ε. και στο Συνήγορο του Πολίτη για επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος του εργοδότη.· Αγωγή κατά του εργοδότη για αποζημίωση εργαζομένου σε περίπτωση πρόκλησης εργατικού ατυχήματος ή επέλευσης επαγγελματικής νόσου.