Τι θα πάθουμε αν φάμε δακρυγόνα και σφαίρες από καουτσούκ;

Τα λεγόμενα «λιγότερο θανατηφόρα» όπλα, όπως αυτά που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον διαδηλωτών στο Λος Άντζελες, μπορούν να προκαλέσουν, μεταξύ άλλων, σοβαρή, εγκεφαλική βλάβη ή τύφλωση, αλλά ακόμη και θάνατο.

Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων συγκρούσεων διαδηλωτών στο Λος Άντζελες με τις αρχές επιβολής του νόμου η Λόρεν Τομάσι, δημοσιογράφος του αυστραλιανού 9News, πυροβολήθηκε on air

Οι πλαστικές σφαίρες ανήκουν στα αποκαλούμενα «less-lethal» (λιγότερο θανατηφόρα) όπλα, τα οποία αν και δεν έχουν σχεδιαστεί για να σκοτώνουν, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στην υγεία, που, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι μόνιμες. Η χρήση αυτών των όπλων μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικά προβλήματα, τραύματα στο κεφάλι, ακόμη και σε θάνατο.

Στις ΗΠΑ, η χρήση τους από την αστυνομία επιφέρει σε ετήσια βάση 75.000 μη θανατηφόρους τραυματισμούς που απαιτούν νοσοκομειακή περίθαλψη και 600 έως 1.100 θανάτους, σύμφωνα με το Law Enforcement Epidemiology Project στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο.

Η εκάστοτε βλάβη εξαρτάται από το όπλο που χρησιμοποιείται. Τα δακρυγόνα, κυρίως τα 2-χλωροβενζαλμαλονονιτρίλιο και χλωροακετοφαινόνη, αλλά και τα σπρέι πιπεριού μπορούν να προκαλέσουν δακρύρροια, πόνο και κάψιμο στα μάτια, ερεθισμό του δέρματος, πονόλαιμο, φτέρνισμα, βήχα και εμετό.Το σπρέι πιπεριού είναι ένα εξαιρετικά συμπυκνωμένο έλαιο πιπεριού, η ελαιορητίνη Capsicum, η οποία προκαλεί μια ισχυρή αίσθηση καψίματος.

«Οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις είναι άμεσες και σοβαρές», λέει στο WIRED η Diane Calello, διευθύντρια του Κέντρου Δηλητηριάσεων του Νιου Τζέρσεϊ και καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή Rutgers. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν αναπνευστική δυσχέρεια και συμπτώματα που μοιάζουν με άσθμα. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι λιγότερο συχνές, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν άσθμα, συριγμό, απώλεια όρασης, ακόμη και νευρική ή εγκεφαλική βλάβη, προσθέτει η ίδια. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να προκύψουν εάν οι άνθρωποι εκτεθούν σε μεγάλη ποσότητα αυτών των χημικών ουσιών ή εάν ψεκαστούν σε κλειστό χώρο.

Τα άτομα που καπνίζουν ή υποφέρουν από άσθμα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν προβλήματα υγείας μετά από έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες, όπως και τα παιδιά. Επειδή αυτές οι ουσίες είναι βαρύτερες από τον αέρα, παραμένουν κοντά στο έδαφος, πράγμα που σημαίνει ότι τα παιδιά μπορούν να εκτεθούν σε υψηλότερα επίπεδα.

Μια μελέτη του 2014 από τον αμερικανικό στρατό διαπίστωσε επίσης ότι η έκθεση σε δακρυγόνα και σπρέι πιπεριού καθιστά τους ανθρώπους ευάλωτους σε αναπνευστικές λοιμώξεις. Οι νεοσύλλεκτοι που εκτέθηκαν σε δακρυγόνα, κυρίως σε 2-χλωροβενζαλμαλονονιτρίλιο, έστω και μία φορά κατά τη διάρκεια της βασικής εκπαίδευσης είχαν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν προβλήματα στο αναπνευστικό, όπως γρίπη, πνευμονία ή βρογχίτιδα. Αυτή και άλλες μελέτες οδήγησαν την Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία το 2020 να ζητήσει μορατόριουμ στη χρήση δακρυγόνων και άλλων χημικών παραγόντων κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών για τη φυλετική δικαιοσύνη. Μια ανησυχία ήταν ότι η χρήση τους θα μπορούσε να αυξήσει τις πιθανότητες να αρρωστήσει κανείς από Covid-19.

Μεγάλο μέρος της έρευνας σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση σε δακρυγόνα και σε άλλους χημικούς παράγοντες βασίζεται σε στρατιωτικές μελέτες που διεξήχθησαν τις δεκαετίες του 1950, του 1960 και του 1970 σε νέους, υγιείς άνδρες. Όμως αυτές οι μελέτες δεν εξετάζουν τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία σε έναν ευρύτερο άμαχο πληθυσμό. Επίσης, δεν λαμβάνουν υπόψη τις πιο προηγμένες τεχνολογίες εκτόξευσης που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια και επιτρέπουν το ψέκασμα πολύ μεγαλύτερων ποσοτήτων δακρυγόνων σε μεγαλύτερες αποστάσεις.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επιπτώσεις αυτών των παραγόντων δεν οφείλονται στις ίδιες τις χημικές ουσίες. Οι άνθρωποι μπορούν να τραυματιστούν όταν έρθουν σε επαφή με τα δοχεία που χρησιμοποιούνται για τη διασπορά του αερίου, και αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αμβλύ τραύμα ή εγκαύματα.

Στο Λος Άντζελες, ομοσπονδιακοί πράκτορες φέρεται να πυροβόλησαν το πλήθος με σκληρές πλαστικές μπάλες πιπεριού. Τραυματισμοί μπορούν επίσης να προκληθούν από σφαίρες καουτσούκ με αμβλεία άκρη. Το όνομά τους είναι λίγο παραπλανητικό, λέει η Rohini Haar, καθηγήτρια επιδημιολογίας στο UC Berkeley και ακτιβίστρια ανθρώπινων δικαιωμάτων δεδομένου ότι πολλές σφαίρες από καουτσούκ είναι στην πραγματικότητα κατασκευασμένες από σκληρό πλαστικό ή αφρό και μερικές έχουν ακόμη και μεταλλικό πυρήνα.

«Δεν είναι λιγότερο θανατηφόρες αν χρησιμοποιηθούν με θανατηφόρο τρόπο», λέει η Haar. «Υπάρχουν πολλές, πολλές περιπτώσεις που προκαλούν θάνατο, αλλά και μεγάλο τραύμα, ακόμη και αν δεν διαπερνούν το δέρμα». Η μεγαλύτερη ανησυχία προκύπτει εάν αυτά τα βλήματα χτυπήσουν τον λαιμό ή το πρόσωπο, ειδικά τα μάτια. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις πλαστικών σφαιρών που προκάλεσαν τύφλωση, τραυματική εγκεφαλική βλάβη και παραμόρφωση, και λιγότερο σοβαρά, κατάγματα οστών σε άλλες περιοχές του σώματος.

Μια μελέτη του 2017 της Haar και των συναδέλφων της έδειξε ότι περίπου το 3% από 1984 άτομα που χτυπήθηκαν από σφαίρες καουτσούκ πέθαναν από τον τραυματισμό που τους προκάλεσαν, ενώ το 15% αυτών υπέστησαν μόνιμη βλάβη. Μια ανάλυση του 2020 που δημοσιεύθηκε από τους Γιατρούς για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και σε συνεργασία με την Haar διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 115 άνθρωποι τραυματίστηκαν στο κεφάλι όταν οι αστυνομικοί τους πυροβόλησαν με σφαίρες καουτσούκ και με πλαστικές σφαίρες κατά τους δύο πρώτους μήνες των διαδηλώσεων στις ΗΠΑ ως απάντηση στη δολοφονία του George Floyd από την αστυνομία.

Όπως και να’ χει, σε περίπτωση που κάποιο άτομο εκτεθεί σε δακρυγόνα ή σπρέι πιπεριού, οι ειδικοί συνιστούν να φύγει το συντομότερο δυνατό, να καταφύγει στο υψηλότερο επίπεδο και να καλύψει το στόμα και τη μύτη του. Όταν γίνει εφικτό, να αφαιρέσει τα μολυσμένα ρούχα και να πλυθεί με άφθονο σαπούνι και νερό. Εάν εμφανίσει σοβαρά συμπτώματα, να ζητήσει αμέσως ιατρική βοήθεια. Σε περίπτωση που σκοπεύει κάποιος να συμμετάσχει σε μια διαμαρτυρία, καλύτερα να φορέσει κλειστά παπούτσια και μακριά μανίκια. Η προστασία των ματιών και οι μάσκες προσώπου N95 μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη μείωση της έκθεσης σε χημικά.