Τι είναι η Ε3 που συναντά σήμερα αντιπροσωπεία του Ιράν

Το τελεσίγραφο Τραμπ δίνει την ευκαιρία στη Δύση να αναδειχθεί σε ρυθμιστή των εξελίξεων στη σύγκρουση Ισραήλ - Ιράν: Πώς και γιατί εμφανίστηκε το σχήμα Ε3.

Λίγο μετά την «παράταση» δύο εβδομάδων που έδωσε ο Ντόναλντ Τραμπ στο αμερικανικό χτύπημα στο Ιράν, οι υπουργοί Εξωτερικών της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας συναντώνται σήμερα με τον Ιρανό ομόλογό τους στη Γενεύση - σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης

Εφόσον εξελιχθούν σύμφωνα με τον προγραμματισμό, αυτές θα είναι οι πρώτες δια ζώσης συνομιλίες μεταξύ Τεχεράνης και Δύσης μετά την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν την περασμένη εβδομάδα. Θα σηματοδοτούν παράλληλα την πιο σημαντική μέχρι σήμερα ευρωπαϊκή εμπλοκή στον πόλεμο.

Πριν ξεσπάσει αυτή η σύγκρουση, οι ΗΠΑ συνέχιζαν τις δικές τους (διμερείς) συνομιλίες με το Ιράν για μια νέα πυρηνική συμφωνία, παραγκωνίζοντας την Ευρώπη, η οποία είχε διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στη συμφωνία του 2015 - από την οποία αποσύρθηκε ο Τραμπ κατά την πρώτη του θητεία.

Οι Ευρωπαίοι υπουργοί αναμένεται να παροτρύνουν σήμερα το Ιράν να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων - η Τεχεράνη λέει ότι το θέλει, αλλά όχι όσο δέχεται επίθεση.

Σημειώνεται πως το ταξίδι στην Ελβετία ακολουθεί την επίσκεψη του Βρετανού ΥΠΕΞ στην Ουάσιγκτον την Πέμπτη, όπου συζήτησε με τον Αμερικανό ομόλογό του και τον ειδικό απεσταλμένο του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή Στιβ Γουίτκοφ «πώς μια συμφωνία θα μπορούσε να αποφύγει την εμβάθυνση της σύγκρουσης».

«Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή παραμένει επικίνδυνη. Είναι ξεκάθαρο πως το Ιράν δεν πρέπει ποτέ να αποκτήσει πυρηνικό όπλο», δήλωσε ο Ντέιβιντ Λάμι.

Αξιωματούχος του Λευκού Οίκου διατήρησε την Πέμπτη «ανοιχτή» την πόρτα για πρόοδο στις συνομιλίες της Γενεύης: «Πρόκειται για μια συνάντηση μεταξύ Ευρωπαίων ηγετών και του Ιράν. Ο πρόεδρος υποστηρίζει τις διπλωματικές προσπάθειες των συμμάχων μας που θα μπορούσαν να φέρουν το Ιράν πιο κοντά στη συμφωνία».

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι προσδοκίες είναι μάλλον χαμηλές.

Η Ε3 σχηματίστηκε το 2003, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ακόμη μέλος της ΕΕ. Αποτελεί μια άτυπη συμφωνία συνεργασίας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της ασφάλειας μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της Γαλλίας και είναι περισσότερο ένα σχήμα εργασίας πάρα κάποιος επίσημος θεσμός.

Η Ε3 συνεδρίασε για πρώτη φορά μετά την επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 προκειμένου να καθορίσει μια τριμερή στρατηγική έναντι της Βαγδάτης και να διαχειριστεί τους πυρηνικούς κινδύνους που προέρχονται από το Ιράν. Σύντομα η κύρια αρμοδιότητά της έγινε η πυρηνική διαπραγμάτευση με το Ιράν.

Υπενθυμίζεται πως το 2003 ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) εξέδωσε δήλωση σύμφωνα με την οποία το Ιράν είχε παραλείψει να υποβάλει εκθέσεις σχετικά με ορισμένες πυρηνικές δραστηριότητες, ενώ υπήρχε η υποψία ότι εμπλέκεται σε δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου. Στο πλαίσιο αυτό, η Ε3 δημιουργήθηκε ως αντίδραση στην εξελισσόμενη πυρηνική διπλωματία, διαδραματίζοντας κοβικό ρόλο - μεταξύ 2003 και 2015 - στις συλλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ, Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και Ιράν.

Το 2006 ο πυρηνικός διάλογος επεκτάθηκε σε μορφή Ε3/ΕΕ, ώστε να συμμετέχει και ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας. Στη συνέχεια, οι διαπραγματεύσεις διευρύνθηκαν περαιτέρω στο σχήμα Ε3/ΕΕ+3, ώστε να συμπεριληφθούν η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Ρωσία (μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ).

Σημειώνεται πως το 2015 το Ιράν υπέγραψε το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (επίσης γνωστό ως JCPOA ή πυρηνική συμφωνία με το Ιράν) με την Ε3/ΕΕ+3. Η συμφωνία προέβλεπε την παρακολούθηση των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και ένα σχέδιο για την άρση των κυρώσεων του ΟΗΕ. Το 2018 ήταν ο πρόεδρος Τραμπ που απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συνθήκη επιβάλλοντας εκ νέου κυρώσεις στην Τεχεράνη.