Τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα μπορούν να βλάψουν ακόμη και τα ψάρια

Οι πλημμύρες είναι μια σημαντική διαταραχή που επηρεάζει αρνητικά τα υδατικά οικοσυστήματα-όπως τις θάλασσες-και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν.

Για πολλούς επιστήμονες το μέγεθος της καταστροφής από τις πρόσφατες πλημμύρες δεν αποτέλεσε έκπληξη.

«Βιώνουμε ήδη τις προβλέψεις των προηγούμενων ετών για αύξηση του παγκόσμιου κινδύνου από πλημμύρες λόγω της αλλαγής της χρήσης γης, της εντατικοποίησης του κύκλου του νερού και της γενικότερης κλιματικής αστάθειας.

Οι πλημμύρες είναι μια

σημαντική διαταραχή που επηρεάζει αρνητικά τα υδατικά οικοσυστήματα και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες (λειτουργίες ενός οικοσυστήματος που αφορούν άμεσα τον άνθρωπο)που παρέχουν», αναφέρει ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Κωνσταντίνος Κορμάς, του οποίου το γνωστικό αντικείμενο είναι η Μικροβιακή οικολογία υδάτινου περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με τον Έλληνα επιστήμονα, οι επιπτώσεις των ακραίων πλημμυρικών φαινομένων στο άμεσο οικοσύστημα του ανθρώπου αναγνωρίζονται εύκολα και απασχολούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά εκτός από αυτές υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις μέσω των υπηρεσιών των υδατικών οικοσυστημάτων (θαλάσσιων και εσωτερικών υδάτων), οι οποίες είναι λιγότερο εμφανείς και ως εκ τούτου είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθούν άμεσα. Για αυτό και συνήθως αποτυπώνονται σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου.

«Θα πρέπει, λοιπόν να αξιολογούμε τις επιπτώσεις από ακραίες πλημμύρες σε επίπεδο οικοσυστημικών λειτουργιών και όχι σε μεμονωμένες ομάδες οργανισμών», προσθέτει ο ίδιος.

Οι πλημμύρες είναι αναπόφευκτες

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι πλημμύρες είναι αναπόφευκτες γιατί είναι ένα φυσικό φαινόμενο και μέρος του υδρολογικού κύκλου, αλλά μπορούμε να περιορίσουμε τις συνέπειές τους.

Οι πλημμύρες, μέσα στον φυσικό τους κύκλο μπορούν να προσφέρουν οφέλη, όπως είναι ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδάτων, η αύξηση της παραγωγής ψαριών, η δημιουργία ενδιαιτημάτων άγριας ζωής, ο εμπλουτισμός υγροτόπων, η κατασκευή πλημμυρικών πεδίων και η αναζωογόνηση της γονιμότητας του εδάφους. «Τα ποτάμια για παράδειγμα, χρειάζονται κάποιου είδους «πλημμύρα» για να δημιουργήσουν μοναδικούς βιότοπους και να υποστηρίξουν τη βιολογική παραγωγικότητα και τη βιοποικιλότητα.

Οι εποχικές πλημμύρες ευνοούν τα συστήματα των ποταμών, καθώς μπορούν να επηρεάσουν τη σύνθεση των βιοκοινοτήτων, τη μεταφορά θρεπτικών ουσιών και την κατανομή των ιζημάτων», εξηγεί ο καθηγητής Κορμάς.

Τα απρόβλεπτα και ακραία όμως πλημμυρικά φαινόμενα, όπως τα πρόσφατα στη Θεσσαλία, θεωρούνται αποδιοργανωτικά για τις βιοκοινότητες των υδρόβιων οργανισμών.

«Πολλά υδατικά οικοσυστήματα έχουν μειωμένη ανθεκτικότητα και ελαστικότητα, δηλαδή δεν επανέρχονται εύκολα στην πρότερη κατάστασή τους μετά από μια περιβαλλοντική διαταραχή εξαιτίας ακραίων πλημμυρικών φαινομένων, που συνήθως οφείλονται σε ανθρώπινες δραστηριότητες (όπως αστική ανάπτυξη και γεωργία σε πλημμυρικές εκτάσεις, αλλαγές της χρήσης γης, διαταραχές της ροής των ποταμών και ρύπανση)», συμπληρώνει ο καθηγητής.

Η οικολογική απόκριση είναι πολύπλοκη

Σύμφωνα με τον Έλληνα ερευνητή, η απόκριση πολλών οικολογικών λειτουργιών σε ακραίες πλημμύρες είναι πολύπλοκη και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ή να οδηγήσει ακόμη και στην απώλεια οικοσυστημικών υπηρεσιών.

Με άλλα λόγια οι ακραίες πλημμύρες μπορούν να διαταράξουν τις συγκεντρώσεις και τη διαθεσιμότητα ανόργανων θρεπτικών αλάτων για τους πρωτογενείς παραγωγούς (φυτοπλαγκτό, μικρό-, μακροφύκη, μακρόφυτα), που είναι η βάση κάθε τροφικής αλυσίδας.

Για παράδειγμα, εάν μια ακραία πλημμύρα συμβεί στους θερμούς μήνες, ο κίνδυνος εμφάνισης τοξικής άνθισης φυτοπλαγκτού είναι μεγαλύτερος απ’ ότι εάν είχε συμβεί την ψυχρή περίοδο του έτους.

Μπορεί επίσης, να συμβεί και βίαιη μεταφορά σωματιδιακών και διαλυμένων εδαφικών συστατικών, που σε αυξημένες συγκεντρώσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα επηρεάζουν αρνητικά την αύξηση της πρωτογενούς παραγωγής και επιπλέον απειλούν πολλές βιοκοινότητες φυτών και ζώων που ζουν στον πυθμένα των παράκτιων συστημάτων σε θάλασσα και εσωτερικά νερά.

Στα παραπάνω προστίθεται και η ποσοτική και ποιοτική διαταραχή του διαθέσιμου πόσιμου και αρδεύσιμου νερού, κάτι που αφορά σχεδόν αποκλειστικά οικοσυστήματα εσωτερικών νερών και κυρίως τα υπόγεια νερά, αλλά και η βίαιη και ανεξέλεγκτη μεταφορά μικροοργανισμών (παθογόνων και μη). Η διεθνής βιβλιογραφία έχει καταγράψει εξάρσεις χολέρας σε πλημμυρικά πεδία μεγάλων ποταμών μετά από ακραία πλημμυρικά φαινόμενα.

Τέλος επηρεάζεται και ο τουρισμός των παράκτιων κυρίως οικοσυστημάτων. Ο καθηγητής Κορμάς εφιστά την προσοχή στον διαχωρισμό των μικρών από τις ακραίες πλημύρες που είναι σημαντικός για τον τρόπο αντιμετώπισής τους:

«Αν οι υπηρεσίες οικοσυστημάτων ανταποκρίνονται διαφορετικά στις πλημμύρες, τότε οι τρέχουσες στρατηγικές μετριασμού των πλημμυρών μπορεί να είναι επιζήμιες για αυτές (π.χ. ένα φράγμα που εμποδίζει τις μικρές εποχικές πλημύρες μπορεί να είναι καταστροφικό για το υδατικό οικοσύστημα που θα δεχόταν αυτήν την πλημμύρα).

Από την άλλη τέτοια φράγματα δεν προσφέρουν κανενός είδους προστασίας σε περιοχές που κινδυνεύουν από ακραίες πλημμύρες».

Η ανάκαμψη των οικοσυστημάτων μετά από ακραίες πλημμύρες είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη μεταβλητή και μπορεί να διαρκέσει μήνες έως και χρόνια, ανάλογα με το εξεταζόμενο φαινόμενο.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο ακριβής χρόνος αποκατάστασης των οικοσυστημικών υπηρεσιών μετά από πλημμύρες, ιδιαίτερα στα υδατικά οικοσυστήματα, καθώς η παρακολούθηση σπανίως εκτείνεται πέρα από μετρήσεις ενός έτους μετά την πλημμύρα.

«Στο σημείο αυτό, οι ειδικοί επιστήμονες θα μπορούσαν να συνδράμουν καταλυτικά αξιολογώντας τις επιπτώσεις των ακραίων πλημμυρών ολιστικά σε επίπεδο οικοσυστήματος», καταλήγει ο καθηγητής.

#ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ #ΨΑΡΙΑ