Πόσο τοξικές είναι οι αποδείξεις; Η ουσία που μένει στα χέρια και προκαλεί μέχρι και στειρότητα

Ένα απλό άγγιγμα σε μια χάρτινη απόδειξη μπορεί να εκθέσει το σώμα σε χημικές ουσίες που μιμούνται τις ορμόνες και συνδέονται με προβλήματα υγείας όπως η στειρότητα, ο διαβήτης και η παχυσαρκία.

Σε βίντεο στο TikTok, η Dr. Tania Elliot, influencer με ιατρικό υπόβαθρο, κρατά μια απόδειξη του Whole Foods με μια μεγάλη ξύλινη λαβίδα. «Μην την αγγίζετε», λέει, εξηγώντας ότι οι περισσότερες χάρτινες αποδείξεις περιέχουν μια «τοξική» χημική ουσία, τη δισφαινόλη Α (BPA), η οποία απορροφάται εύκολα μέσω του δέρματος και συνδέεται με προβλήματα υγείας όπως η υπογονιμότητα, οι ορμονικές διαταραχές και ορισμένοι καρκίνοι.

{https://www.tiktok.com/@drtaniaelliott/video/7417209104000683306}

Τέτοιες δηλώσεις κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο. Και σύμφωνα με ειδικούς, πολλές από αυτές δεν είναι εντελώς λανθασμένες. Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότερες αποδείξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες περιείχαν όντως BPA, μια γνωστή διαταρακτική ουσία του ενδοκρινικού συστήματος, και η έκθεση μέσω του δέρματος έχει συνδεθεί με προβλήματα γονιμότητας, αντίσταση στην ινσουλίνη και άλλα.

Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, η BPA έχει σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από μια άλλη χημική ουσία, τη δισφαινόλη S (BPS).

Γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για τη BPS - πώς μπορεί να επηρεάζει τον οργανισμό και ποια επίπεδα έκθεσης είναι ασφαλή - αναφέρει η Nancy Hopf, τοξικολόγος περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης στην Ελβετία.

Ο κίνδυνος από την επαφή με χάρτινες αποδείξεις πιθανότατα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η συχνότητα και η διάρκεια της επαφής.

Οι New York Times συγκεντρώνουν όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής.

Οι περισσότερες χάρτινες αποδείξεις εκτυπώνονται σε ένα θερμικό χαρτί, το οποίο είναι επικαλυμμένο με χρωστικές και χημικά που αντιδρούν στη θερμότητα για να δημιουργήσουν την εκτυπωμένη εικόνα. «Κάποιες φορές, η θερμική επίστρωση μοιάζει με πούδρα στην πίσω πλευρά της απόδειξης», εξηγεί η Dr. Hopf. Αυτή η θερμική επίστρωση περιείχε παλαιότερα BPA.

Η ουσία BPA μιμείται τα οιστρογόνα, μια ορμόνη που αλληλεπιδρά με πολλά κύτταρα του σώματος, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του αναπαραγωγικού συστήματος και του εγκεφάλου, λέει η Andrea Gore, καθηγήτρια φαρμακολογίας και τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν.

«Μπορεί να ξεγελάσει το κύτταρο ώστε να πιστεύει ότι έχει δεσμευτεί με οιστρογόνο, ενώ στην πραγματικότητα έχει δεσμευτεί με αυτή την τεχνητή χημική ουσία», αναφέρει η Dr. Gore.

Αυτό θα μπορούσε, τουλάχιστον εν μέρει, να οδηγήσει σε μια σειρά από βλαβερές συνέπειες, όπως αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκία και υπογονιμότητα. Οι περισσότερες μεγάλες αλυσίδες λιανικής στις ΗΠΑ άρχισαν να αντικαθιστούν την BPA με BPS περίπου πριν από μία δεκαετία. Μια μελέτη του 2023 σε 571 χάρτινες αποδείξεις από 24 πολιτείες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μόλις το 1% αυτών περιείχε BPA - ενώ το 85% περιείχε BPS.

Δεν γνωρίζουμε αν η BPS είναι ασφαλέστερη από την BPA, αλλά υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία που συνηγορούν πως και η BPS μιμείται τα οιστρογόνα, με τρόπους που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παρόμοιες επιπτώσεις στην υγεία, ειδικά σε σχέση με την αναπαραγωγή.

Όταν σε έγκυες ποντικίνες χορηγείται BPS σε επίπεδα παρόμοια με την καθημερινή ανθρώπινη έκθεση, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα θηλυκά τους μικρά είχαν περισσότερες δυσκολίες να κυοφορήσουν, ενώ απέκτησαν λιγότερα μικρά σε σύγκριση με τις ποντικίνες που δεν είχαν εκτεθεί σε BPS.

Σε μελέτη του 2019 σε 1.841 έγκυες γυναίκες στην Κίνα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όσες είχαν υψηλότερα επίπεδα BPS στα ούρα τους είχαν 68% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν διαβήτη κύησης σε σύγκριση με εκείνες που είχαν χαμηλότερα επίπεδα. Οι υγειονομικές αρχές της Καλιφόρνια κατέταξαν πρόσφατα την BPS ως αναπαραγωγική τοξίνη τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες.

Άλλες μελέτες σε ποντίκια έχουν συνδέσει την κατάποση BPS με παχυσαρκία, ενώ μελέτες σε παιδιά έδειξαν ότι όσα είχαν περισσότερη BPS στα ούρα τους παρουσίαζαν υψηλότερους δείκτες αντίστασης στην ινσουλίνη και προβλήματα στα αιμοφόρα αγγεία τους.

«Υπάρχουν πολύ ισχυρές ενδείξεις και μεγάλη βεβαιότητα ότι και οι δύο αυτές χημικές ουσίες συμβάλλουν σε προβλήματα υγείας», τονίζει η Dr. Gore.

Γνωρίζουμε ότι τόσο η BPA όσο και η BPS απορροφoύνται μέσω του δέρματος και σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο προβλημάτων υγείας.

Και παρόλο που θα ήταν δύσκολο να αποδειχθεί ότι η επαφή με χάρτινες αποδείξεις προκαλεί άμεσα αυτά τα προβλήματα, υπάρχουν αρκετά στοιχεία ώστε να συνιστάται η αποφυγή τους, σημειώνει ο Jonathan Martin, τοξικολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης.

Ούτε η BPS ούτε η BPA απορροφώνται αμέσως, οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχείτε υπερβολικά αν αγγίξετε μια απόδειξη για λίγα δευτερόλεπτα ή και λίγα λεπτά. «Χρειάζονται αρκετές ώρες για να απορροφηθεί», είπε η Dr. Hopf.

Αν εργάζεστε στο λιανικό εμπόριο, η χρήση γαντιών από νιτρίλιο μπορεί να μειώσει την έκθεσή σας. Επίσης, όταν ψωνίζετε, να γνωρίζετε ότι η σκόνη από τις θερμικές αποδείξεις μπορεί να παραμείνει στα χέρια σας για ώρες, προσθέσει η Dr. Hopf, επομένως να τα πλένετε το συντομότερο δυνατό.

Όμως μην χρησιμοποιείτε απολυμαντικό χεριών, προειδοποιεί ο Dr. Martin — «αυτό θα ενισχύσει την απορρόφηση της BPA ή της BPS μέσω του δέρματος».

Γνωρίζουμε επίσης ότι το πόσο δέρμα εκίθεται στη συγκεκριμένη τοξίνη παίζει ρόλο, οπότε κρατήστε την απόδειξη με τις άκρες των δακτύλων σας και μην την αφήνετε πάνω στα ρούχα ή την τσάντα σας, ούτε σε σημεία όπου μπορεί να τη βρουν μικρά παιδιά. Πετάξτε την απόδειξη μόλις τελειώσετε μαζί της.

Εναλλακτικά, όπως προτείνει ο Dr. Gore, μπορείτε να επιλέξετε να λαμβάνετε την απόδειξη σε ηλεκτρονική μορφή.

«Υποθέτω ότι έτσι προστατεύω έγω τον εαυτό μου [...] αλλά σκέφτομαι και τον ταμία που έρχεται σε επαφή με χιλιάδες αποδείξεις κάθε μέρα».