Πώς θα απομακρύνουμε το blackout;

Ο Πρόεδρος και CEO του ΑΔΜΗΕ προτείνει τα αναγκαία μέτρα για την αποφυγή μπλακ άουτ στην Ελλάδα, μετά το συμβάν στην Ιβηρική Χερσόνησο

Ηδη από τον Απρίλιο του 2023, με την προειδοποίηση του ΑΔΜΗΕ εν όψει Πάσχα για πιθανό blackout

λόγω ανισορροπίας προσφοράς και ζήτησης ενέργειας, έγινε φανερή η ανάγκη επείγουσας αντιμετώπισης του ζητήματος της ενεργειακής ευστάθειας. Τότε μάλιστα έγιναν για πρώτη φορά εκτεταμένες περικοπές παραγωγής από ΑΠΕ, ώστε να αποφευχθεί η αλυσιδωτή κατάρρευση του συστήματος.

Εκείνη την περίοδο, στο ελληνικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας λειτουργούσαν περί τα 10,8 GW ΑΠΕ στο σύνολο, εκ των οποίων 4,1 GW στον ΑΔΜΗΕ και 6,7 GW στον ΔΕΔΔΗΕ. Σήμερα, 2 χρόνια μετά, στο ελληνικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας λειτουργούν συνολικά περί τα 15,8 GW ΑΠΕ, 7,4 GW στον ΑΔΜΗΕ και 8,4 GW στον ΔΕΔΔΗΕ.

Η λύση δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε τις ΑΠΕ, οι οποίες αποτελούν την πιο φθηνή και βιώσιμη πηγή ενέργειας που διαθέτει η χώρα μας και είναι η βάση για την ενεργειακή μας αυτονομία και τη μετατροπή της Ελλάδας σε εξαγωγέα ενέργειας

Από τα νούμερα αυτά γίνεται κατανοητό ότι η πρόκληση έχει διογκωθεί καθώς η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ αυξήθηκε σημαντικά, προκαλώντας σε συγκεκριμένες μέρες με ειδικές συνθήκες μεγάλο πλεόνασμα παραγωγής. Για παράδειγμα, την 1η Μαΐου 2025 στις μεσημβρινές ώρες, το πρόγραμμα της αγοράς προέβλεπε παραγωγή από ΑΠΕ της τάξης των 9,5 GW, ενώ η κατανάλωση φορτίου ήταν στα 5 GW. Συνεπώς, χρειάστηκαν περικοπές.

Ο ΑΔΜΗΕ διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία και διαδικασίες για να διαχειρίζεται τους σταθμούς ΑΠΕ που συνδέονται στο σύστημα υψηλής και υπερυψηλής τάσης

Ωστόσο η λύση δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε τις ΑΠΕ, οι οποίες αποτελούν την πιο φθηνή και βιώσιμη πηγή ενέργειας που διαθέτει η χώρα μας και είναι η βάση για την ενεργειακή μας αυτονομία και τη μετατροπή της Ελλάδας σε εξαγωγέα ενέργειας. Αντίθετα, ο τρόπος να απομακρύνουμε το blackout είναι να διαχειριζόμαστε σωστά την ενέργεια που παράγεται και να ενισχύουμε συνεχώς το σύστημα μεταφοράς έτσι ώστε όταν έχουμε συμβάντα απώλειας παραγωγής να μπορεί να αντεπεξέρχεται και να μην οδηγείται σε αλυσιδωτή κατάρρευση.

Ο ΑΔΜΗΕ έχει εισηγηθεί τη δημιουργία διαδικασίας που προβλέπει τη διακοπή έγχυσης ισχύος πολλών πάρκων του δικτύου διανομής από τους ίδιους τους παραγωγούς, οι οποίοι συνεργάζονται με συνέπεια ώστε το ηλεκτρικό σύστημα να αντιμετωπίσει για ένα μεταβατικό διάστημα τα προβλήματα της περίσσειας των μονάδων ΑΠΕ

Ο ΑΔΜΗΕ διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία και διαδικασίες για να διαχειρίζεται τους σταθμούς ΑΠΕ που συνδέονται στο σύστημα υψηλής και υπερυψηλής τάσης.

Επίσης, προκειμένου να διασφαλίσει τη διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής και κατανάλωσης στη χώρα συνεργάζεται με τον ΔΕΔΔΗΕ προκειμένου να περιορίζεται με διακοπτικά μέσα και η παραγωγή μονάδων ΑΠΕ που συνδέονται στο δίκτυο μέσης και χαμηλής τάσης.

Θα πρέπει να διατηρείται ένα περιβάλλον λειτουργίας που να ευνοεί και να προάγει την ανθεκτικότητα του συστήματος στην εμφάνιση βλαβών

Επιπλέον έχει εισηγηθεί τη δημιουργία διαδικασίας που προβλέπει τη διακοπή έγχυσης ισχύος πολλών πάρκων του δικτύου διανομής από τους ίδιους τους παραγωγούς, οι οποίοι συνεργάζονται με συνέπεια ώστε το ηλεκτρικό σύστημα να αντιμετωπίσει για ένα μεταβατικό διάστημα τα προβλήματα της περίσσειας των μονάδων ΑΠΕ.

Βέβαια, οι προκλήσεις που σχετίζονται με την υψηλή διείσδυση της πράσινης ενέργειας δεν περιορίζονται μόνο στη διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής και κατανάλωσης και στην ανάγκη αποφυγής της υπερφόρτισης των γραμμών μεταφοράς.

Ο ΑΔΜΗΕ εισηγήθηκε πριν από 18 μήνες τον έλεγχο και την υποχρεωτική αλλαγή ρυθμίσεων των παραμέτρων του εξοπλισμού προστασίας, όπου ήταν απαραίτητο, ώστε να αποφεύγεται η μαζική αποσύνδεση ΑΠΕ από την εμφάνιση ενός και μόνο βραχυκυκλώματος που μπορεί να οδηγήσει σε blackou

Θα πρέπει να διατηρείται ένα περιβάλλον λειτουργίας που να ευνοεί και να προάγει την ανθεκτικότητα του συστήματος στην εμφάνιση βλαβών. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ρυθμίζονται σωστά και συντονισμένα οι μηχανισμοί προστασίας των πολυάριθμων σταθμών ΑΠΕ ώστε να αντέχουν στην εμφάνιση υψηλών ή χαμηλών τιμών τάσης και συχνότητας, οι μεταβολές των οποίων εμφανίζονται ως επιπτώσεις της εμφάνισης διαφορετικών τύπων βλαβών.

Στο πλαίσιο αυτό, ο ΑΔΜΗΕ εισηγήθηκε πριν από 18 μήνες τον έλεγχο και την υποχρεωτική αλλαγή ρυθμίσεων των παραμέτρων του εξοπλισμού προστασίας, όπου ήταν απαραίτητο, ώστε να αποφεύγεται η μαζική αποσύνδεση ΑΠΕ από την εμφάνιση ενός και μόνο βραχυκυκλώματος που μπορεί να οδηγήσει σε blackout.

Από εδώ και πέρα, οι σταθμοί ΑΠΕ θα συνδέονται σε Κέντρα Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) ή Υποσταθμούς που υποδεικνύει ο ΑΔΜΗΕ ώστε να μπορεί να ελέγχεται η κάθε μονάδα και να μην προκαλεί απώλεια μεγάλης παραγωγής τυχόν σφάλμα σε μία γραμμή, κάτι που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που οδηγεί σε blackout

Τα παραπάνω μέτρα έχουν αποδειχθεί επαρκή στην πράξη. Ομως, καθώς η συμμετοχή των ΑΠΕ στο σύστημα τα επόμενα χρόνια οδεύει από το 60% προς το 80%, σύμφωνα με τους στόχους της χώρας, απαιτούνται πιο αποφασιστικές κινήσεις. Είναι απαραίτητο να επιταχυνθεί ο έλεγχος όλων των μονάδων ΑΠΕ στο δίκτυο διανομής, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα πως οι διαχειριστές δεν θα αντιμετωπίζουν κυρώσεις για τις περικοπές που αναγκάζονται να εφαρμόζουν με στόχο την ομαλή ηλεκτροδότηση.

Βασικά έργα για την ασφάλεια του συστήματος πρέπει να γίνονται έγκαιρα και να μη σταματούν από τοπικά συμφέροντα, όπως έγινε στο παρελθόν με τη γραμμή μεταφοράς 400 kV Μεγαλόπολης-Πάτρας. Η ματαίωση του ΚΥΤ Αργυρούπολης εγείρει σοβαρούς κινδύνους για την Αττική, ειδικά με την αύξηση της ζήτησης φορτίου που θα επιφέρει η ανάπτυξη του Ελληνικού και το cold ironing στα λιμάνια

Από εδώ και πέρα, οι σταθμοί ΑΠΕ θα συνδέονται σε Κέντρα Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) ή Υποσταθμούς που υποδεικνύει ο ΑΔΜΗΕ ώστε να μπορεί να ελέγχεται η κάθε μονάδα και να μην προκαλεί απώλεια μεγάλης παραγωγής τυχόν σφάλμα σε μία γραμμή, κάτι που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που οδηγεί σε blackout.

Η καθυστέρηση αυτών των έργων θα αυξήσει τις πιθανότητες τοπικών διακοπών ή, ανάλογα και με τις συνθήκες, ολικού blackout

Επιπλέον, βασικά έργα για την ασφάλεια του συστήματος πρέπει να γίνονται έγκαιρα και να μη σταματούν από τοπικά συμφέροντα, όπως έγινε στο παρελθόν με τη γραμμή μεταφοράς 400 kV Μεγαλόπολης-Πάτρας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν και οι διασυνδέσεις Κορίνθου – Αττικής, Χανίων – Δαμάστας Ηρακλείου και Λάρυμνας – Αλιβερίου, αλλά και το ΚΥΤ Αργυρούπολης, η ματαίωση του οποίου εγείρει σοβαρούς κινδύνους για την Αττική, ειδικά με την αύξηση της ζήτησης φορτίου που θα επιφέρει η ανάπτυξη του Ελληνικού και το cold ironing στα λιμάνια. Η καθυστέρηση αυτών των έργων θα αυξήσει τις πιθανότητες τοπικών διακοπών ή, ανάλογα και με τις συνθήκες, ολικού blackout.

Για να προστατευθεί όχι μόνο το ελληνικό αλλά και το ευρωπαϊκό σύστημα, είναι απαραίτητο να γίνουν οι μεγάλοι κάθετοι και οριζόντιοι ηλεκτρικοί διάδρομοι που θα διασφαλίζουν απρόσκοπτη ροή ενέργειας

Σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο οι διασυνδετικές γραμμές της Ελλάδας με τις γειτονικές χώρες πρέπει να ενισχυθούν. Για να προστατευθεί όχι μόνο το ελληνικό αλλά και το ευρωπαϊκό σύστημα, είναι απαραίτητο να γίνουν οι μεγάλοι κάθετοι και οριζόντιοι ηλεκτρικοί διάδρομοι που θα διασφαλίζουν απρόσκοπτη ροή ενέργειας, όχι μόνο για λόγους ενεργειακής ευστάθειας αλλά και για πιο αποδοτική λειτουργία της αγοράς, ένα ζήτημα που έχει τεθεί και από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας σε επίπεδο Συνόδου Κορυφής.

Το θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να γίνει πιο ευέλικτο και φιλικό προς τα δίκτυα προκειμένου να διευκολυνθούν οι απαραίτητες επενδύσεις. Η εμπειρία από την πρόσφατη κατάρρευση στην Ιβηρική Χερσόνησο αποτελεί αφορμή αναστοχασμού για τη σημασία της αδιάλειπτης ηλεκτροδότησης

Η μεγάλη συμμετοχή μονάδων ΑΠΕ στο μείγμα παραγωγής καθιστά απαραίτητο να επιταχυνθεί η εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης στο ηλεκτρικό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις και για την εγκατάσταση ειδικού εξοπλισμού, κατάλληλου για την παροχή σύγχρονης στρεφόμενης αδράνειας και ρεύματος βραχυκύκλωσης για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συστήματος σε βλάβες.

Τέλος, το θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να γίνει πιο ευέλικτο και φιλικό προς τα δίκτυα προκειμένου να διευκολυνθούν οι απαραίτητες επενδύσεις. Η εμπειρία από την πρόσφατη κατάρρευση στην Ιβηρική Χερσόνησο αποτελεί αφορμή αναστοχασμού για τη σημασία της αδιάλειπτης ηλεκτροδότησης. Η διατήρησή της απαιτεί συνεχή εγρήγορση, ξεκάθαρη στρατηγική και ουσιαστικές επενδύσεις, καθώς πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα εθνικά και ευρωπαϊκά ζητήματα της εποχής μας.

(Ο Μάνος Μανουσάκης είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από τον "Οικονομικό Ταχυδρόμο")

#ΑΔΜΗΕ #ΜΑΝΟΥΣΟΣ_ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ