«Πόλεμος» μεταξύ εταιριών για 15 εκατομμύρια δείγματα DNA

Σχεδόν 15 εκατομμύρια άτομα έχουν παραδώσει το DNA τους στην εταιρεία «23andMe» που πτώχευσε. Τώρα αυτά τα δεδομένα, όχι μόνο βγαίνουν σε δημοπρασία, αλλά εξελίσσονται σε «λάφυρο» ενός πολέμου μεταξύ εταιρειών που «καίγονται» να τα αποκτήσουν.

Εάν έχετε χρησιμοποιήσει την διαδικτυακή υπηρεσία «23andMe» για να ανακαλύψετε την καταγωγή σας μέσω του DNA σας, οι εξαιρετικά ευαίσθητες

Σχεδόν 15 εκατομμύρια άτομα έχουν παραδώσει δείγμα του DNA τους στην εταιρεία, το οποίο συνέλεξαν οι ίδιοι μέσω κιτ δοκιμών σάλιου απευθείας στον καταναλωτή της «23andMe». Τώρα αυτά τα δεδομένα, όχι μόνο βγαίνουν σε δημοπρασία, αλλά εξελίσσονται σε «λάφυρο» ενός πολέμου μεταξύ εταιρειών που «καίγονται» να τα αποκτήσουν.

«Δεν νομίζω ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει στον κόσμο άλλη συλλογή 15 εκατομμυρίων δεδομένων ανθρώπινου γενετικού υλικού. Και αυτό από μόνο του αποτελεί το μεγαλύτερο κίνητρο για την εξαγορά τους», σχολιάζει στο Dnews ο Καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ και πρώην διευθυντής ενός εκ των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (ΝΙΗ) των ΗΠΑ, Κωνσταντίνος Στρατάκης.

Η εταιρεία δοκιμών DNA «23andMe» δήλωσε πτώχευση τον περασμένο Μάρτιο μετά από μήνες ανησυχίας για την οικονομική της ευρωστία και την ικανότητά της να διατηρεί πλέον ασφαλείς τις γενετικές πληροφορίες των χρηστών. Το διοικητικό της συμβούλιο συμφώνησε να πουλήσει την εταιρεία και τα περιουσιακά της στοιχεία στον αμερικανικό βιοτεχνολογικό κολοσσό Regeneron για 256 εκατομμύρια δολάρια, μετά από δημοπρασία τον περασμένο Απρίλιο.

Στις 15 Μαΐου η Regeneron ανακοίνωσε τη συμφωνία εξαγοράς της ‘23andMe’, τονίζοντας ότι σχεδιάζει να συνεχίσει να προσφέρει υπηρεσίες διερεύνησης του γονιδιώματος στους καταναλωτές, χωρίς διακοπή. «Με την επιφύλαξη της έγκρισης της πτώχευσης από το δικαστήριο και από τις ρυθμιστικές αρχές και με τους συνήθεις όρους, η συναλλαγή αναμένεται να ολοκληρωθεί το τρίτο τρίμηνο του 2025», έγραψε η ανακοίνωση.

«Βέβαια δεν ρωτήθηκαν για την εξαγορά τα άτομα που παρέδωσαν, κυρίως από περιέργεια, δείγμα του γενετικού τους υλικού στη εταιρεία, μόνο και μόνο για να μάθουν από πού “κρατάει η σκούφια τους”. Δεν γνωρίζω ακριβώς τι έγραφε η φόρμα της συναίνεσης που υπέγραψαν, αλλά φαντάζομαι πως δεν παρέδωσαν τα δεδομένα τους για να πουληθούν σε τρίτους», συμπληρώνει ο Δρ Στρατάκης, ο οποίος, μεταξύ άλλων, ηγείται της Γενετικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, στο Ηράκλειο Κρήτης και συντονίζει το Ελληνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Μοριακή Ογκολογία.

Η ανησυχία σχετικά με το ποιος θα ελέγχει τα προσωπικά αυτά δεδομένα μετά από μια πώληση και πως θα χρησιμοποιηθούν ώθησαν εκατοντάδες πελάτες της ‘23andMe’ να διαγράψουν τους λογαριασμούς τους από τον ιστότοπο μετά την ανακοίνωση της πτώχευσης, παρότι, στο πλαίσιο της εξαγοράς της, η Regeneron είχε δηλώσει τη συμμόρφωσή της με τις πολιτικές απορρήτου της ‘23andMe’ και με τους ισχύοντες νόμους αναφορικά με τη χρήση των δεδομένων πελατών.

Τις εβδομάδες που ακολούθησαν τη συμφωνία για την εξαγορά, η Regeneron δήλωνε ότι είχε ήδη αρχίσει να συνεργάζεται με έναν διαμεσολαβητή για την προστασία της ιδιωτικότητας των καταναλωτών και ετοιμαζόταν, σύμφωνα με επίσημα έγγραφα «να συνεργαστεί με τις ρυθμιστικές αρχές, μεταξύ άλλων, για να διαβεβαιώσει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη ότι η ‘23andMe’ θα περάσει σε ασφαλή χέρια και δεν θα αντιμετωπίσει ξανά τα προβλήματα παραβίασης δεδομένων που την ταλαιπώρησαν στο παρελθόν».

«Η Regeneron ήταν μία από τις πρώτες εταιρείες βιοτεχνολογίας που πόνταρε το μέλλον της στη δύναμη του DNA, τροφοδοτώντας τις προσπάθειές μας για την ανακάλυψη φαρμάκων, ώστε να παραδώσουμε μερικά από τα κορυφαία και πιο καινοτόμα φάρμακα στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων θεραπειών για την πρόληψη της τύφλωσης, για αλλεργικές παθήσεις από άσθμα έως ατοπική δερματίτιδα, για διάφορες μορφές καρκίνου, ακόμη και για τον Έμπολα και την COVID-19», δήλωσε ο συνιδρυτής, Πρόεδρος και Επιστημονικός Διευθυντής της εταιρείας, Γιώργος Δ. Γιανκόπουλος, όταν ανακοινώθηκε η εξαγορά της ‘23andMe’ από την εταιρεία του.

«Έχουμε βαθιά εμπειρία στη διαχείριση δεδομένων μεγάλης κλίμακας, έχοντας συνεργαστεί με εταίρους σε όλο τον κόσμο για να διασυνδέσουμε με ηλεκτρονικά αρχεία υγείας τις απόρρητες αλληλουχίες DNA σχεδόν τριών εκατομμυρίων ατόμων, επιτρέποντας με ασφάλεια και σιγουριά μελλοντικές ιατρικές εξελίξεις. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε αφενός την ‘23andMe’ να συνεχίσει την αποστολή της βοηθώντας, όσους ενδιαφέρονται, να μάθουν για το DNA τους και να βελτιώσουν την προσωπική τους υγεία, και αφετέρου τη Regeneron να βελτιώσει, μέσω γενετικής έρευνας μεγάλης κλίμακας, τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιμετωπίζει και προλαμβάνει τις ασθένειες συνολικά», πρόσθεσε.

Όλα αυτά καταγράφηκαν φυσικά πριν από την περασμένη Πέμπτη, γιατί από εκεί και μετά τα πράγματα άλλαξαν. Όπως πρώτη ανέδειξε η Wall Street Journal, η ‘23andMe’ ξαναβγαίνει σε δημοπρασία μετά από μια αιφνιδιαστική προσφορά της τελευταίας στιγμής, ύψους 305 εκατομμυρίων δολαρίων, που κατέθεσε η ιδρύτρια και πρώην διευθύνουσα σύμβουλος της ‘23andMe’, Άννα Βοϊτσίκι, ανατρέποντας τη συμφωνία των 256 εκατομμυρίων δολαρίων της Regeneron.

Η Άννα Βοϊτσίκι, έκανε την προσφορά μέσω ενός νεοσύστατου μη κερδοσκοπικού οργανισμού, του TTAM Research Institute, μετά το τέλος της δημοπρασίας, πιέζοντας το δικαστήριο να ξανανοίξει τη διαδικασία. Η ίδια είχε προσπαθήσει να εξαγοράσει την εταιρεία αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της μακράς παρακμής και της πτώχευσής της, αλλά η πρότασή της είχε απορριφθεί από το διοικητικό συμβούλιο.

Η τιμή εκκίνησης της δημοπρασίας θα είναι τα 305 εκατομμύρια δολάρια και εάν η Regeneron επιθυμεί να συμμετάσχει, θα πρέπει να προσφέρει 10 εκατομμύρια δολάρια επιπλέον. Κάθε πλειοδότης θα έχει στη συνέχεια την ευκαιρία να καταθέσει μια τελική προσφορά, με την Regeneron να κάνει την τελευταία. Ο χαμένος πλειοδότης θα λάβει ένα breakup 10 εκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με τη Wall Street Journal.

Προς το παρόν αναμένεται να ορίσει το δικαστήριο την ημερομηνία διεξαγωγής της δημοπρασίας, η οποία θα επαναληφθεί αργότερα μέσα στον μήνα.

«Η ‘23andMe’ θα μείνει στην ιστορία για δυο κυρίως λόγους. Ο ένας ήταν γιατί εκδημοκράτισε την ανάλυση του DNA δίνοντας την ευκαιρία στον κόσμο να μάθει για την καταγωγή του με μικρό κόστος, περίπου 75 δολάρια, και δεύτερον γιατί ήταν η πρώτη στο είδος της B2C (business-to-consumer) εταιρεία, που πρόσφερε το προϊόν της απευθείας στον καταναλωτή και σε κλίμακα. Το μεγάλο σφάλμα που έκανε, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι δεν σχεδίασε το επόμενο βήμα και δεν το έκανε την κατάλληλη στιγμή», εκτιμά ο καθηγητής Στρατάκης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η επανεκκίνηση της δημοπρασίας υποδεικνύει τη σημαντικότητα του πολύτιμου γενετικού «θησαυρού» που έχει συγκεντρώσει η ‘23andMe’.

Τι κάνει όμως δυο –μέχρι στιγμής τουλάχιστον-ιδιωτικές εταιρείες να ανοίγουν «πόλεμο» για 15 εκατομμύρια γενετικά δεδομένα; «Η απάντηση είναι απλή», λέει ο καθηγητής Στρατάκης και εξηγεί: «Οδεύουμε ολοταχώς προς την 5 η Βιομηχανική Επανάσταση με την τεχνητή νοημοσύνη να παίζει κεντρικό ρόλο. Το “χρυσάφι” αυτής της επανάστασης είναι η μεγάλη παραγωγή και η αποθήκευση δεδομένων. Στο πεδίο της έρευνας για την υγεία, για παράδειγμα, ό,τι ‘εργαλείο’ φτιαχτεί τα επόμενα 20-25 χρόνια θα βασιστεί σε δεδομένα. Αυτό είναι σαφές στον χώρο μας. Χρειαζόμαστε δεδομένα μεγάλης κλίμακας για να τροφοδοτήσουμε ό,τι παραχθεί μέσα στα ερευνητικά εργαστήρια στο μέλλον».

Η Regeneron κατηγόρησε τόσο τον TTAM όσο και την ‘23andMe’ για παραβίαση των νομικά καθορισμένων διαδικασιών κατάθεσης προσφορών, συμπεριλαμβανομένης της προθεσμίας για τις προσφορές και τις υπερπροσφορές. «Από τότε που έληξε η δημοπρασία, η Regeneron έχει υποστεί άδικη μεταχείριση με αξιοσημείωτο τρόπο», αναφέρουν επίσημα έγγραφα.

«Παρά τους κανόνες της δημοπρασίας που απαγορεύουν κατηγορηματικά τις προσφορές μετά τη λήξη, αλλά και την επιδίωξη επανεκκίνησης της δημοπρασίας από πλειοδότες, ο TTAM έχει υποβάλει μια σειρά από νέες προσφορές και ασκεί αδιάκοπες πιέσεις προς αυτή την κατεύθυνση», αναφέρει ο Guardian.

Η ιστορία έχει συνέχεια βέβαια και οι κάθε είδους προβλέψεις είναι ριψοκίνδυνες: «Ζούμε σε μια εποχή που είναι πολύ περίεργη σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε μια εποχή που η επικρατούσα τάση είναι το ξεπούλημα των πάντων σε ιδιώτες. Όλα παίζονται εν προκειμένω, αν και θέλω να πιστεύω ότι θα επικρατήσει τελικά η Regeneron. Ο Γιανκόπουλος είναι “σκληρό καρύδι” και δεν νομίζω ότι θα παραδοθεί εύκολα», εκτιμά ο Δρ Στρατάκης.