Ο εμβολιασμός σπάνιων άγριων πιθήκων δίνει ελπίδες για την επιβίωσή τους

Σε ένα αγώνα δρόμου για να σώσουν άγριους πίθηκους που απειλούνται από τον κίτρινο πυρετό επιδίδονται επιστήμονες στη Βραζιλία υλοποιώντας μια πρωτοποριακή εκστρατεία εμβολιασμού στο πεδίο.

Σε ένα μικρό εργαστήριο μέσα στο Ατλαντικό Δάσος της Βραζιλίας, ερευνητές φιλοξενούν τέσσερις μικροσκοπικούς χρυσούς πιθήκους, περιμένοντας να έρθει ένας κτηνίατρος και να τοποθετήσει απαλά μια βελόνα κάτω από το λεπτό δέρμα της κοιλιάς τους.

Αυτή η σύντομη και παράξενη συνάντηση των ανθρώπων με τα άγρια ζώα γίνεται για χάρη της υγείας των δεύτερων και της επιβίωσης του είδους τους. Αυτοί οι

απειλούμενοι άγριοι πίθηκοι, που ονομάζονται χρυσά λιοντάρια ταμαρίν, εμβολιάζονται κατά του κίτρινου πυρετού, στο πλαίσιο μιας πρωτοποριακής εκστρατείας για τη διάσωση του απειλούμενου είδους τους.

«Ο εμβολιασμός άγριων ζώων για χάρη των ζώων και όχι για την προστασία των ανθρώπων, είναι νέος», δηλώνει στο Associated Press ο Luís Paulo Ferraz, ο πρόεδρος της μη κερδοσκοπικής ένωσης Golden Lion Tamarin Association.

Όταν ο κίτρινος πυρετός άρχισε να εξαπλώνεται στη Βραζιλία το 2016 προκαλώντας περισσότερες από 2.000 ανθρώπινες μολύνσεις και περίπου 750 θανάτους, σκότωσε επίσης γρήγορα το 1/3 των εξαιρετικά ευάλωτων πιθήκων ταμαρίν. Έτσι, επιστήμονες στη Βραζιλία αποφάσισαν να προσαρμόσουν στους απειλούμενους πιθήκους ένα εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό.

Η πρώτη τέτοια προσπάθεια στη Βραζιλία, που είναι μια από τις πρώτες εκστρατείες εμβολιασμού παγκοσμίως, ξεκίνησε το 2021 και μέχρι στιγμής έχουν ήδη εμβολιαστεί περισσότερα από 300 ζώα.

Πόσο μακριά πρέπει να φτάσουμε για να σωθεί ένα είδος από την εξαφάνιση;

Σε μια εποχή που καμιά γωνιά της γης δεν μένει ανεπηρέαστη από τον άνθρωπο– από το λιώσιμο παγόβουνων έως τα κατακερματισμένα δάση μέχρι τους ωκεανούς γεμάτους με πλαστικά – μια νέα γενιά επιστημόνων και περιβαλλοντολόγων ζητά όλο και περισσότερο πιο παρεμβατικές προσεγγίσεις για τη διάσωση άγριων ζώων και οικοσυστημάτων.

«Υπάρχουν άνθρωποι που λένε ότι δεν πρέπει να αγγίζουμε τη φύση, ότι δεν πρέπει να αλλάζουμε τίποτα. Αλλά πραγματικά, δεν έχουν απομείνει παρθένοι φυσικοί βιότοποι», δηλώνει στο Associated Press ο Tony Goldberg, οικολόγος και κτηνίατρος στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, ο οποίος υποστηρίζει τον εμβολιασμό της άγριας ζωής όταν είναι ασφαλής και πρακτικός. «Οι άνθρωποι ξυπνούν μόνο από το μέγεθος του προβλήματος και συνειδητοποιούν ότι πρέπει να κάνουν κάτι».

Ο Carlos R. Ruiz-Miranda, βιολόγος στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Βόρειου Ρίο ντε Τζανέιρο, που συγκαταλέγεται μεταξύ των επιστημόνων που έχουν εργαστεί για περισσότερες από τρεις δεκαετίες για να προστατεύσουν τα χρυσά λιοντάρια ταμαρίν, ισχυρίζεται ότι οι εμβολιασμοί είναι η μόνη επιλογή που απομένει: «Είναι πολύ ακραίο; Δώστε μου μια άλλη εναλλακτική», λέει.

Οι ιοί πάντα αφθονούσαν στη φύση, αλλά οι άνθρωποι έχουν αλλάξει δραστικά τις συνθήκες και τον τρόπο εξάπλωσής τους στην άγρια ζωή. Οι επιδημίες μπορούν να διαπεράσουν τους ωκεανούς και τα σύνορα πιο γρήγορα από ποτέ και τα είδη που έχουν ήδη μειωθεί εξαιτίας της απώλειας οικοτόπων και άλλων απειλών κινδυνεύουν περισσότερο να εξαφανιστούν.

«Η ανθρώπινη δραστηριότητα επιταχύνει απόλυτα την εξάπλωση της νόσου σε μη ανθρώπινους πληθυσμούς», σχολιάζει ο Jeff Sebo, περιβαλλοντικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Πολύχρονη η προσπάθεια διάσωσης των ταμαρίν

Η προσπάθεια πριν από πολλά χρόνια, να διασωθούν οι χαρισματικοί πίθηκοι που είναι διάσημοι για τη χρυσή γούνα τους και τα μικρά περίεργα πρόσωπά τους με τις μεταξωτές χαίτες, οδήγησε σε ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία, το οποίο συντονίστηκε μεταξύ περίπου 150 ζωολογικών κήπων σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Ζωολογικού Κήπου Smithsonian στην Ουάσιγκτον, D.C. Στη συνέχεια αυτά τα ζώα από το 1984 απελευθερώθηκαν προσεκτικά στη Βραζιλία. Σε συνεργασία με ντόπιους γαιοκτήμονες και χάρη στις επακόλουθες εκστρατείες για δενδροφύτευση και διασύνδεση αγροτεμαχίων με το τροπικό δάσος ο πληθυσμός των ταμαρίν ανέκαμψε σιγά σιγά, φτάνοντας τους περίπου 3.700 έως το 2014.

Οι ερευνητές παρακολουθώντας την περιοχή και καταγράφοντας λεπτομερή δεδομένα πληθυσμού για τέσσερις δεκαετίες, μπόρεσαν να υπολογίσουν πόσοι ταμαρίν θανατώθηκαν από τον ιό του κίτρινου πυρετού όταν άρχισε να κυκλοφορεί μέσα στον πληθυσμό τους. Μετά τον πρώτο εργαστηριακά επιβεβαιωμένο θάνατο ενός πιθήκου από κίτρινο πυρετό το 2018, η απογραφή της ομάδας αποκάλυψε ότι ο πληθυσμός των άγριων ταμαρίν είχε μειωθεί από τους 3.700 σε περίπου 2.500.

Μάλιστα σε ένα από τα μεγαλύτερα και πυκνότερα τμήματα του δάσους, στο Poço das Antas, ο αριθμός των νεκρών ήταν ακόμη πιο μεγάλος, αφού ο πληθυσμός των περίπου 400 ταμαρίν μειώθηκε σε μόλις 32.

Οι ερευνητές απέδωσαν τη γρήγορη μετάδοση της νόσου στην ανθρώπινη κινητικότητα μέσω του αυτοκινητόδρομο BR101 που επεκτάθηκε πρόσφατα επιφέροντας μια σταθερή ροή κυκλοφορίας στην περιοχή. «Αυτή η επιδημία κινήθηκε πολύ γρήγορα από το βορρά προς το νότο, σε ολόκληρη τη χώρα – καμία μορφή άγριας ζωής δεν το κάνει αυτό», είπε στο Associated Press ο Ρουίζ-Μιράντα. «Φταίνε οι άνθρωποι. Διασχίζουν τεράστιες αποστάσεις με λεωφορεία, τρένα, αεροπλάνα κουβαλώντας την ασθένεια μαζί τους». Ο κίτρινος πυρετός μεταδίδεται από τα κουνούπια, εξήγησε, αλλά τα μολυσμένα άτομα που έχουν υψηλή κινητικότητα μεταδίδουν την ασθένεια πολύ μακρύτερα και γρηγορότερα από τα έντομα.

«Χάσαμε το 32% του άγριου πληθυσμού. Ήταν μια τραγωδία που μας έδειξε πόσο ευάλωτος είναι αυτός ο μικρός πληθυσμός», δήλωσε ο Ferraz, «Συνειδητοποιήσαμε ότι σε πέντε χρόνια, θα μπορούσαμε να χάσουμε ολόκληρο τον πληθυσμό αν δεν κάναμε τίποτα».

Διχασμένοι οι οικολόγοι

Οι οικολόγοι που μόχθησαν για δεκαετίες για να προστατεύσουν τους πιθήκους ήταν έντονα διχασμένοι σχετικά με τον εμβολιασμό. Μερικοί ήλπιζαν ότι ο ιός δεν θα επηρέαζε τα ζώα, ενώ άλλοι ανησυχούσαν ότι κάθε είδους νέα παρέμβαση θα ήταν πολύ επικίνδυνη.

Τον Ιανουάριο του 2018 οι ερευνητές αποφάσισαν να δοκιμάσουν μια νέα ιδέα χορηγώντας εμβόλια για τον κίτρινο πυρετό σε διαφορετικές δόσεις σε περίπου 60 πιθήκους, στενούς συγγενείς των ταμαρίν. Ένα χρόνο αργότερα, έλεγξαν το επίπεδο των αντισωμάτων στο αίμα τους διαπιστώνοντας ότι το εμβόλιο λειτουργεί, χωρίς αρνητικές παρενέργειες. Άρχισαν τότε την κατάρτιση ενός σχεδίου εμβολιασμού 500 ζώων, ξεκινώντας με 150 και λαμβάνοντας από αυτά δείγματα αίματος αργότερα για να ελεγχθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα.

Οι βιολόγοι είχαν ήδη τελειοποιήσει μια τεχνική για να δελεάσουν και να συλλάβουν τους άγριους πιθήκους βάζοντας δολώματα μπανάνες στα κλουβιά. Ωστόσο χρειάζονταν και επίσημη άδεια για κάτι που δεν είχε προηγούμενο στη Βραζιλία, αφού ο εμβολιασμός ενός άγριου είδους, δεν ήταν μια απλή διαδικασία, ώσπου χτύπησε η COVID-19.

Τελικά η ομάδα πήρε την έγκριση της κυβέρνησης να ξεκινήσει τον εμβολιασμό άγριων πιθήκων, και μέχρι στιγμής, έχει εμβολιάσει περισσότερους από 300 ταμαρίν χωρίς να διαπιστώσει ανεπιθύμητες παρενέργειες. Μάλιστα, συλλαμβάνοντας ξανά και ξανά τα ίδια άτομα και ελέγχοντάς τα επιβεβαιώνεται πως το 90% έως 95% εμφανίζει ανοσία παρόμοια με αυτή των ανθρώπινων εμβολίων.

Το ξέσπασμα της νόσου φαίνεται να έχει υποχωρήσει και ο πληθυσμός των πιθήκων που παρακολουθείται έχει σταθεροποιηθεί συνολικά και μάλιστα αυξήθηκε λίγο εντός του Poço das Antas. Και τώρα τα χρυσά λιοντάρια ταμαρίν έχουν καλύτερη ευκαιρία να επιβιώσουν ως σύμβολα του Ατλαντικού Δάσους.

Ξεπερνώντας τους δισταγμούς

Ο James Dietz, βιολόγος και πρόεδρος της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Save the Golden Lion Tamarins με έδρα τις ΗΠΑ, ήταν αρχικά επιφυλακτικός με την εκστρατεία εμβολιασμού στη Βραζιλία. «Όταν επιλέγουμε να εμβολιάζουμε άγρια ζώα κατά μιας ασθένειας, μπορεί να τους προσφέρουμε πλεονέκτημα έναντι των μη εμβολιασμένων ζώων και κάνοντάς το αυτό, ενεργούμε δυνητικά κατά της φυσικής επιλογής που, με την πάροδο του χρόνου, θα λειτουργούσε ως προς τη γενετική βελτίωση του είδους», είπε.

Αλλά στο τέλος, ξεπέρασε αυτούς τους δισταγμούς. «Μόνο όταν συνειδητοποίησα το εύρος της θνησιμότητας κατάλαβα ότι έπρεπε να το κάνουμε», πρόσθεσε. «Και είμαι πολύ χαρούμενος με την απόφαση που πήραμε».

Υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους οι επιστήμονες πρέπει να είναι προσεκτικοί. Οι ταμαρίν είναι μικροσκοπικοί - με βάρος λιγότερο από 2 κιλά - και μπορούν να παρασυρθούν εύκολα σε κλουβιά με δόλωμα μπανάνας,. Αυτό όμως γίνεται δυσκολότερο με τα μεγαλύτερα ζώα. «Είναι εξαιρετικά δύσκολο να συλλάβεις άγριες τίγρεις και να τους χορηγήσεις εμβόλιο», τονίζει ο Dale Miquelle, ο οποίος ηγείται του παγκόσμιου προγράμματος για τις τίγρεις στη μη κερδοσκοπική Wildlife Conservation Society.

Ωστόσο, η οργάνωσή του συμφωνεί ότι «για τους μικρούς και ιδιαίτερα ευάλωτους πληθυσμούς, είναι καλή ιδέα ο εμβολιασμός κατά λοιμωδών νόσων».

Στην Αυστραλία, οι επιστήμονες έχουν ζητήσει άδεια για να ξεκινήσουν μια δοκιμή εμβολιασμού άγριων κοάλα κατά των χλαμυδίων, τα οποία μολύνουν έως και το 80% των ζώων σε ορισμένους πληθυσμούς, προκαλώντας θάνατο και μειώνοντας τη γονιμότητα.

Το πιθανό μειονέκτημα; «Το να πιάνουν κοάλα είναι πραγματικά αγχωτικό για τα ζώα», εκτιμά ο Samuel Phillips, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο Sunshine Coast της Αυστραλίας. «Είναι μια ενδιαφέρουσα ακροβασία ανάμεσα στο να τους προκαλείς άγχος και στην προσπάθεια να τα βοηθήσεις».

Αλλά όλο και περισσότερο, ο ίδιος και άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι μέσω της απώλειας οικοτόπων και άλλων περιβαλλοντικών αλλαγών, «έχουμε μειώσει τον πληθυσμό τους τόσο πολύ που βρίσκεται ήδη σε ένα κρίσιμο σημείο». Το συμπέρασμά του: «Πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να τους βοηθήσουμε να επιβιώσουν».

#ΠΙΘΗΚΟΙ #ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ