Μεταποδόσφαιρο και υπολογιστική σκέψη

Οι ομάδες πλέον δεν είναι οι παίκτες και οι οπαδοί τους. Είναι οι «ειδικοί» και τα συμβόλαια.

Τα τελευταία χρόνια μια οκνηρή – δήθεν αριστερή- σκέψη επιχειρεί να αποδώσει όλα τα δεινά της σημερινής πραγματικότητας στον νεοφιλελευθερισμό. Αυτής της ρηχής σκέψης τής διαφεύγει ένα γεγονός. Πως αυτό που κυριαρχεί δεν είναι ο νεοφιλελευθερισμός, αλλά η καπιταλιστική υπολογιστική σκέψη. Η συνεχής και μονομερής επίκληση του νεοφιλελευθερισμού «κρύβει» τον καπιταλιστικό υπολογισμό. Δεν είναι ο νεοφιλελευθερισμός «ανόητε», αλλά η υπολογιστική σκέψη!!! Πουθενά αλλού αυτό δεν είναι τόσο εμφανές απ’

Εδώ και πολλά χρόνια ο επαγγελματικός αθλητισμός έχει εκτοπίσει τον ερασιτεχνικό. Αυτό δεν είναι φυσικά κάτι το καινούργιο, ούτε και κάτι οπωσδήποτε κακό για το θέαμα. Αλλού είναι οι συνέπειες της επαγγελματoποίησης των ομαδικών αθλημάτων, όπως το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ. Στις «ρομαντικές» μεταπολεμικές εποχές αυτά ήταν ρωγμές στον καπιταλιστικό τοίχο. Σήμερα το παλιό πάθος που αυτά γεννούσαν, υποχωρεί όλο και περισσότερο στη λογική του καπιταλιστικού υπολογισμού. Αν και ακόμη ο μαζικός αθλητισμός είναι ο μοναδικός που αντιστέκεται, τουλάχιστον στις εξέδρες, πλέον δεν είναι το πάθος και η αγάπη στην ομάδα που κυριαρχεί, αλλά ο υπολογισμός. Οι ομάδες πλέον δεν είναι οι παίκτες και οι οπαδοί τους. Είναι οι «ειδικοί» και τα συμβόλαια. Όσο και αν οι παίκτες με κάθε ευκαιρία τρέχουν να φιλήσουν το σήμα της ομάδας στη φανέλα τους, αυτοί πλέον δεν είναι άνθρωποι με σάρκα και οστά, αλλά συμβόλαια. Γι’ αυτό και τόσο εύκολα αυτοί που αποκαλούνται «σημαία» της ομάδας και τους αποθεώνουν οι οπαδοί της, το επόμενο έτος γίνονται σημαία μιας άλλης ομάδας και τους υβρίζουν όσοι τους αποθέωναν, ενώ τους αποθεώνουν όσοι τους έβριζαν. Αλλά και οι ίδιοι οι οπαδοί-φίλαθλοι μεταλλάσσονται. Τους ενδιαφέρει το «μπάτζετ» της ομάδας και όχι η ίδια η ομάδα. Όλο και πιο συχνά στις γραμμές τους επικρατούν όχι οι χαρούμενοι με τις νίκες και οι απογοητευμένοι με τις ήττες οπαδοί, αλλά αυτοί που είναι με τη Διοίκηση και τον προπονητή, μέχρι να τον διώξουν. Με αφορμή την τέταρτη κατά σειρά αποτυχία του Ολυμπιακού στο μπάσκετ ακούσαμε διάφορα όπως «μη μιλάτε, γιατί θα κάνετε κακό στην ομάδα», «αφήστε τα όλα στους επαγγελματίες, αυτούς που ξέρουν και ακόμη περισσότερο σ’ αυτούς που πληρώνουν». Αυτές είναι οι φωνές του υπολογισμού. Γι’ αυτές τις φωνές το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ ανήκουν στους επαγγελματίες, τους ειδικούς και τους πλούσιους, οι υπόλοιποι πρέπει να αρκεστούν στην αγορά των εισιτηρίων τους. Στους οπαδούς το μόνο που επιτρέπεται, είναι να αποθεώνουν τους τεχνοκράτες και τους πλουτοκράτες μετά από τις νίκες και να σιωπούν μετά από τις ήττες, για να μη κάνουν κακό στην ομάδα. Η λογική του ΚΚΕ για τις διαφωνίες που μπορούν να διατυπώνονται μόνο στα όργανα του κόμματος, έγινε λογική και των άλλων κομμάτων, τώρα γίνεται και λογική των οπαδών και των ομάδων. Η διαφωνία επιτρέπεται μόνο αν δεν γνωστοποιείται. Κανένα συναίσθημα δεν επιτρέπεται, αν αυτό μειώνει τη χρηματική αξία της ομάδας. Αυτό είναι και η πεμπτουσία της καπιταλιστικής υπολογιστικής σκέψης. Οι αγορές και τα κέρδη πάνω από τα συναισθήματα και τα πάθη.

Η υπολογιστική λογική και οι λογικές τού «ας αφήσουμε το λόγο στους ειδικούς», οδηγούν στην απώλεια της ομορφιάς ενός αθλήματος, στο οποίο μπορείς να νοιώσεις τόσο πολύ την ένταξη σε μια κοινότητα, να αγκαλιάσεις έναν άγνωστο τη στιγμή του γκολ, με τον οποίο λίγο πριν είχες συγκρουστεί για το ποιος φταίει για την ευκαιρία που χάθηκε. Το ποδόσφαιρο (και το μπάσκετ) πάνε πολύ πέρα από ένα απλό παιχνίδι όπου «22 μαντραχαλάδες κλωτσάνε ένα τόπι» ή «10 ψηλολέλεκες κτυπάνε μια πορτοκαλί μπάλα». Αν τα ομαδικά αθλήματα ήταν μόνο κάτι τέτοιο, ποτέ δεν θα συγκινούσαν τις μεγάλες μάζες. Αυτά έχουν μεσαιωνικές καταβολές, αλλά ειδικά το ποδόσφαιρο είναι το άθλημα της Βιομηχανικής Επανάστασης. Ως το δημοφιλέστερο ομαδικό άθλημα εξελίσσεται μαζί με αυτήν, τον εξαστισµό των αγροτικών κοινωνιών, την ανάδειξη της αστικής τάξης και του μεγάλου αντιπάλου της, του προλεταριάτου και γενικότερα είναι το άθλημα της εισόδου των μαζών στην κεντρική πολιτική και κοινωνική σκηνή. Σύμφωνα με πολλές μελέτες όσοι συγκινούνται από το ποδόσφαιρο, συγκινούνται περισσότερο από την πολιτική, απ’ αυτούς που το ποδόσφαιρο αφήνει αδιάφορους. Το ποδόσφαιρο είναι η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία στο πεδίο του αθλητισμού. Παραφράζοντας τον Μαρξ, θα έλεγα πως τα ομαδικά αθλήματα την προ της παγκοσμιοποίησης νεωτερική εποχή, κατά ένα μέρος, ήταν η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, μια ιδεατή διέξοδος από αυτήν. Ήταν ο στεναγμός του καταπιεσμένου, αλλά και ο τόπος που μεγαλουργούσε ο πιο ισχυρός. Σ’ αυτά ο πλούτος της αστικής τάξης και οι ανασφάλειες της εργασίας συναντιόντουσαν με την «κόπωση της διανόησης από τον ίδιο τον λόγο. Αυτό όμως ήταν και το μεγαλείο τους. Ο καπιταλιστικός υπολογισμός στην εποχή της οικονομικής παγκοσμιοποίησης τα «σκοτώνει» όλα αυτά. Η απόλυτη καπιταλιστικοποίηση-παγκοσμιοποίηση του ποδοσφαίρου το μετατρέπει σε μεταποδόσφαιρο, όπως η δημοκρατία έγινε μεταδημοκρατία.

(Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι δόκτωρ κοινωνιολογίας και συγγραφέας)