Κάθε εποχή έχει τους ηγέτες που τής αξίζουν

Όσο δεν εμφανίζεται μια άλλη αφήγηση απέναντι σ’ αυτή του νεοφιλελεύθερου Κέντρου, τόσο η εποχή μας δεν θα γεννά μεγάλους ηγέτες. Παλιά τις μεγάλες αφηγήσεις τις γεννούσαν οι διανοούμενοι μέσα στα κόμματα. Πολύ φοβάμαι πως τώρα πλέον αυτοί καλούνται να τις ανακαλύψουν έξω από τα σημερινά μετακόμματα.

Πολλοί συνέδεσαν την παρουσία της Άνγκελα Μέρκελ στην Αθήνα με την προώθηση του φίλου της Αλέξη Τσίπρα

(μια πολύ ανόητη σύνδεση) ή με την απαξίωση του Γιώργου Παπανδρέου (ακόμη πιο ανόητη σύνδεση) ή με την προσπάθειά της να αποκτήσει μια κάποια υστεροφημία και στην Ελλάδα (πιο κοντά στην αλήθεια αυτή). Ελάχιστοι όμως ασχολήθηκαν με το μέγα ερώτημα που γέννησε η 16χρονη παραμονή στην εξουσία της πιο ισχυρής ευρωπαϊκής χώρας, μιας τέτοιας τόσο μέτριας πολιτικού. Γιατί η Μέρκελ ήταν μια μεγάλη μετριότητα. Η έλευση της στην Αθήνα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αφορμή για μια συζήτηση που αφορά το γιατί σήμερα δεν υπάρχουν μεγάλοι ηγέτες, όπως ο Βίλλυ Μπραντ, ο Ούλαφ Πάλμε, ο Φρανσουά Μιτεράν, ο Χέλμουτ Κολ, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Και δεν υπάρχουν γιατί μετά το 1989 και το τέλος των κοσμικών αφηγήσεων (είχε και κάποια δίκια ο Φράνσις Φουκουγιάμα), οι κοινωνίες και οι εποχές δεν γεννούν μεγάλους ηγέτες. Και δεν γεννούν, γιατί δεν τους έχουν ανάγκη. Όπως κάθε λαός, έτσι και κάθε εποχή έχει τους ηγέτες που τής αξίζουν.

Στις κοινωνίες που βαδίζουν χωρίς μεγάλες κοσμικές αφηγήσεις επικρατούν από τη μια οι θρησκευτικοί φονταμενταλισμοί και από την άλλη οι λαϊκιστικές εγκλήσεις. Στο ενδιάμεσο και ως απάντηση γεννώνται μετριότητες. Η αποθέωση του Κέντρου που προβάλλει ως απάντηση στους φονταμενταλισμούς και τους «λαϊκισμούς», ενσαρκώνεται σε τέτοιες πολιτικές μετριότητες όπως η «μαντάμ» Μέρκελ. Η μετριότητα είναι αυτή που ταιριάζει στις πολιτικές του Κέντρου, οι οποίες καλούν για μια διαχείριση της εξουσίας με όσο το δυνατόν λιγότερες τομές. Μια διαχείριση που γίνεται υπέρ των «άξιων» (καθόλου τυχαίο που η «αξιοκρατία» είναι η κυρίαρχη ιδεολογία από τα δεξιά έως τα αριστερά) και σε βάρος των κατά Μπάουμαν «απορριμμάτων» του καταναλωτισμού (οι ανάξιοι της αξιοκρατίας). Σήμερα αν επέστρεφε ο Ιησούς, θα άφηνε την κλωστή και τη βελόνα στην άκρη και θα έλεγε πως είναι πιο εύκολο ένας πλούσιος να πάει στον παράδεισο, από το να πείσεις κάποιον πως η «αξιοκρατία» είναι η αφήγηση της διαιώνισης των ανισοτήτων. Όσο και «να κτυπιόνται» ο Σαντέλ και ο Πικετί και οι περί αυτούς, ακόμη και αριστεροί άνθρωποι κλίνουν την αριστοκρατία σ’ όλες τις πτώσεις.

Από τη στιγμή της κατάρρευσης του «υπαρκτού σοσιαλισμού» πλέον ο καπιταλισμός γίνεται όλο και περισσότερο μη δημοκρατικός και μη συναινετικός, αφού δεν υπάρχει αντίπαλο δέος ή αντίβαρα σ΄ αυτόν. Ο δημοκρατικός καπιταλισμός που ήταν το μείζον επίτευγμα και η μείζον αφήγηση της σοσιαλδημοκρατίας, έχει γίνει πλέον καπιταλισμός-τούρμπο, ο οποίος για να επεκτείνεται σ’ όλες τις σφαίρες του βιόκοσμου, δεν έχει ανάγκη ούτε τη σοσιαλδημοκρατία ούτε τη δημοκρατία. Μπορεί και χωρίς τη σοσιαλδημοκρατία, αλλά κυρίως μπορεί χωρίς τη δημοκρατία. Στα καθ’ ημάς τρανά παραδείγματα ο ΟΠΕΚΕΠΕ και κυρίως τ’ ό,τι ο Πρωθυπουργός σκέφτεται να προτείνει τον αδελφό του υπουργού Δικαιοσύνης για Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Η εξουσία πλέον αποθρασύνεται και χάνει κάθε ηθική αναστολή.

Σ’ αυτό το περιβάλλον, σ’ αυτές τις εποχές δεν γεννώνται μεγάλοι ηγέτες. Αρκούν αυτοί που μπορούν να συνδυάσουν κάποιο επικοινωνιακό χάρισμα και υψηλές επαφές με το πολιτικό χρήμα με την απλή δουλειά του διαχειριστή της «πολυκατοικίας». Τέτοια ηγέτιδα ήταν η Μέρκελ και γι’ αυτό ακόμη την αποθεώνουν πολλοί θιασώτες του «ούτε αριστερά ούτε δεξιά», μόνο Κέντρο. Τέτοια μετριότητα είναι ο Μακρόν και γι’ αυτό χορεύει εκεί η Ακροδεξιά. Τέτοιοι είναι και οι διάδοχοι της Μέρκελ, γι’ αυτό και στη Γερμανία έχει αποθρασυνθεί η Ακροδεξιά. Τέτοιοι είναι και οι δικοί μας ηγέτες. Μετριότητες. Δεν φταίνε αυτοί ή τουλάχιστον δεν φταίνε μόνο αυτοί. Φταίει και η εποχή τους. Γι’ αυτό και αυτοί ξυπνούν τα κομματικά ένστικτα μόνο όταν ασκούν ad hominem επιθέσεις (Φλωρίδης κατά Κωνσταντοπούλου, Ανδρουλάκης κατά Άδωνη, Άδωνις κατά Ανδρουλάκη, Ζωή κατά πάντων και πασών).

Όσο δεν εμφανίζεται μια άλλη αφήγηση απέναντι σ’ αυτή του νεοφιλελεύθερου Κέντρου, τόσο η εποχή μας δεν θα γεννά μεγάλους ηγέτες. Παλιά τις μεγάλες αφηγήσεις τις γεννούσαν οι διανοούμενοι μέσα στα κόμματα. Πολύ φοβάμαι πως τώρα πλέον αυτοί καλούνται να τις ανακαλύψουν έξω από τα σημερινά μετακόμματα. Και στη συνέχεια να βρεθούν κόμματα και ηγέτες που θα προωθήσουν αυτές τις αφηγήσεις. Αργούν πολύ όμως όλα αυτά.

(Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι δρ κοινωνιολογίας και συγγραφέας)

#ΑΝΓΚΕΛΑ_ΜΕΡΚΕΛ #ΓΙΩΡΓΟΣ_ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ #ΑΛΕΞΗΣ_ΤΣΙΠΡΑΣ