Η Ουκρανία μεταξύ διπλωματικής τραγωδίας και ευρωπαϊκής φάρσας

Κι αν προσπαθήσουμε να βρούμε παραλληλίες στο χορό, ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι Μόσχα και Ουάσιγκτον μάλλον έχουν αποφασίσει το είδος του χορού να είναι το κατεξοχήν δυαδικό τάνγκο;

Πόσα βήματα μπρος και πόσα βήματα πίσω μπορείς να τρέξεις παράλληλα; Οι εξελίξεις στην Ουκρανία απαντούν με σαφήνεια: ένα προς ένα. Τα ξημερώματα της 25ης Μαΐου τουλάχιστον 12 νεκροί προστέθηκαν στα δεκάδες χιλιάδες θύματα του πολέμου στην Ουκρανία, αφού η ρωσική πλευρά σφυροκόπησε το Κίεβο και τα περίχωρά

Παρά το γεγονός ότι η συμφωνηθείσα στην Κωνσταντινούπολη ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ των δύο πλευρών πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, η στάση της ρωσικής πλευράς φαίνεται να δικαιώνει αυτούς που αμφισβητούν την πρόθεσή της να διαπραγματευτεί σοβαρά μια κατάπαυση του πυρός.

Θα μπορούσε κανείς να πει πως ο μεγάλος ηττημένος σε αυτή την περίπτωση δεν είναι άλλος από εκείνον που λίγους μήνες πριν υποσχόταν, με τον γνωστό μεγαλόσχημο τρόπο του, να σταματήσει τον πόλεμο μέσα σε 24 ώρες. Όμως ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, με πλούσια εμπειρία από τον επιχειρηματικό κόσμο, φρόντισε να τοποθετηθεί με μια σειρά δηλώσεων που φαινομενικά εναλλάσσονταν μεταξύ σιωπής και εκνευρισμού. Έτσι, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει την αρνητική τροπή των συνομιλιών, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει προσωπικούς χαρακτηρισμούς όταν μίλησε για τον Ρώσο ομόλογό του, λέγοντας πως «έχει τρελαθεί τελείως». Λίγες ώρες αργότερα, ο ίδιος προειδοποιούσε, αναφερόμενος πάλι στον Βλαντίμιρ Πούτιν, πως «παίζει με τη φωτιά», ενώ υπενθύμιζε πως, αν δεν ήταν ο ίδιος, «θα είχαν συμβεί πολύ άσχημα πράγματα στη Ρωσία».

Οι ψυχραιμότεροι ωστόσο πρόσεξαν πως, πέρα από τη συναισθηματική έκρηξη του 47ου ενοίκου του Λευκού Οίκου, ο ίδιος απευθύνθηκε στους Ευρωπαίους ηγέτες για να τους καταστήσει σαφές πως η Μόσχα δεν έχει στα άμεσα σχέδιά της την ειρήνη, υπονοώντας επίσης ότι η Ουάσιγκτον θα πάψει πλέον να ασχολείται, αφού ο πόλεμος είναι «μια ευρωπαϊκή υπόθεση».

Στον αντίποδα, το Κρεμλίνο έσπευδε –εν μέσω ανηλεών βομβαρδισμών ουκρανικών πόλεων– να εξασκηθεί σε ένα ιδιότυπο διπλωματικό «μασάζ», που αξιοποιεί τα «όπλα» της ψυχολογίας, σε συνδυασμό με τις αρετές της συναισθηματικής ευγένειας. «Είμαστε πραγματικά ευγνώμονες στους Αμερικανούς και στον πρόεδρο Τραμπ προσωπικά για τη συμβολή τους στην οργάνωση και την προώθηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας», υπογράμμισε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, όταν ρωτήθηκε σχετικά με τις δηλώσεις Τραμπ για τον Πούτιν. «Βεβαίως, ταυτόχρονα είναι μία πολύ κρίσιμη στιγμή, που συνδέεται φυσικά με τη συναισθηματική υπερφόρτωση όλων, καθώς και με συναισθηματικές αντιδράσεις», σημείωσε ο Πεσκόφ. Ο επικεφαλής της διπλωματίας της ρωσικής αρκούδας Σεργκέι Λαβρόφ απέφυγε να ανεβάσει τους τόνους και περιορίστηκε στο να δηλώσει πως ο Αμερικανός πρόεδρος εκδηλώνει τα συναισθήματά του καθώς βλέπει τις προσπάθειές του για ειρήνη στην Ουκρανία να σαμποτάρονται από Ευρωπαίους πολιτικούς.

Και είναι αυτή ακριβώς η αναφορά που έκανε αρκετούς αναλυτές και διπλωμάτες να διαπιστώσουν πως, κάτω από τη δοκιμαζόμενη υπομονή τού συνήθως ανορίωτου συμπεριφορικά Αμερικανού πολιτικού και τη στάση των αξιωματούχων του Κρεμλίνου, κρύβεται η διάθεση να πιεστεί ο ευρωπαϊκός παράγοντας.

Και είναι οι Ευρωπαίοι ηγέτες οι οποίοι βρίσκονται σε αντικειμενικά δύσκολη θέση μετά την πρωτοβουλία Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Πολωνίας με το ταξίδι των τεσσάρων ηγετών τους στο Κίεβο, στις 10 Μαΐου. Τότε, σε μια πρωτοβουλία που επισκιάστηκε από το πασίγνωστο πλέον περιστατικό με τη συνάντηση των Εμανουέλ Μακρόν, Κιρ Στάρμερ και Φρίντριχ Μερτς, που είχε πυροδοτήσει σενάρια συνωμοσίας με τη σφραγίδα της Μόσχας, οι επικεφαλής των «προθύμων» είχαν προσπαθήσει να πείσουν την παγκόσμια κοινή γνώμη ότι υφίσταται μια διεθνής, συμπαγής συμμαχία, που συμπεριλάμβανε και την Ουάσιγκτον απέναντι στην ανένδοτη στάση της Μόσχας. Σήμερα, οι εξελίξεις βρίσκουν τους ίδιους δρώντες να έχουν προχωρήσει στην επιβολή του 17ου πακέτου κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, με το Κρεμλίνο ωστόσο να μην πτοείται επ’ ουδενί.

Την ίδια στιγμή, η Ευρώπη φαίνεται να εγκλωβίζεται ολοένα και περισσότερο σε μια λογική «πολεμικής οικονομίας», που δεν δείχνει να ενθουσιάζει καμία από τις 27 κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι δύσκολο να προβλεφθεί τι άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις θα επιφέρει για τις κοινωνίες των κρατών-μελών της. Ταυτόχρονα, το δράμα των Ουκρανών και η διάλυση της χώρας τους συνεχίζονται, ανεβάζοντας το κόστος και τη δυσκολία της ανοικοδόμησης που θα χρειαστεί κάποια στιγμή η Ουκρανία. Δεν είναι τυχαίο το ρεπορτάζ του βρετανικού Guardian, σύμφωνα με το οποίο οι ίδιοι οι Ουκρανοί δείχνουν να πιστεύουν ότι αυτός ο πόλεμος μπορεί να κρατήσει ακόμα και χρόνια.

Στο μεταξύ, διακινούνται πληροφορίες για την πρόθεση της Ρωσίας να ξεκινήσει μια νέα μεγάλη καλοκαιρινή επίθεση, ενώ η Ουκρανία φαίνεται να ξεμένει από πολεμοφόδια, όπως επισημαίνει το Bloomberg, με τον Αμερικανό πρόεδρο να έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα ακολουθήσει τη «γενναιόδωρη» πολιτική του προκατόχου του σε αυτό τον τομέα. Κάτι τέτοιο σημάνει ότι, πέραν των κυρώσεων, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν και τον πόλεμο, στέλνοντας όπλα στην Ουκρανία, που πιθανώς θα πρέπει να αγοράσουν από αλλού, κυρίως από τις ΗΠΑ.

Πόσο πρόθυμοι είναι οι ευρωπαϊκοί λαοί να ακολουθήσουν μια τέτοια κατάσταση μόνιμης «έκτακτης ανάγκης»; Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, είχε προηγηθεί μια μίνι ενδοκυβερνητική κρίση στον κυβερνητικό συνασπισμό της Γερμανίας, όταν ο Γερμανός Καγκελάριος δήλωσε ότι η χώρα του αλλά και οι Βρετανία, Γαλλία και ΗΠΑ δεν θέτουν πλέον περιορισμούς στη χρήση όπλων μεγάλης εμβέλειας από την Ουκρανία, για να τον «αδειάσει» ο Σοσιαλδημοκράτης Αντικαγκελάριος και ΥΠΟΙΚ Λαρς Κλίνγκμπαϊλ, ο οποίος υποστήριξε ότι δεν έχει αλλάξει κάτι στη στάση της γερμανικής πλευράς ως προς το συγκεκριμένο θέμα.

Η Μόσχα έσπευσε να εκμεταλλευτεί την ασυνεννοησία, με τον Ντ. Πεσκόφ να εξαπολύει δηλητηριώδη βέλη: «Υπάρχει μεγάλη σύγχυση εκεί έξω αυτή τη στιγμή. Δεν είναι ξεκάθαρο εάν οι δηλώσεις ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή όχι. Γιατί χθες ο Φ. Μερτς είπε ότι η απόφαση έχει ληφθεί, αλλά μέλος του υπουργικού συμβουλίου του το αρνήθηκε». Πρόκειται για μια σύγχυση που λαμβάνει χώρα ενώ η Ολλανδία ανακοινώνει ότι η τελευταία παρτίδα ολλανδικών F-16 βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν προς την Ουκρανία, και η Ρωσία θριαμβολογεί για την κατάληψη τεσσάρων χωριών στην περιοχή του Σούμι. Είναι άραγε τυχαίο που σε αυτή τη συγκυρία η πιο ένθερμη σύμμαχος του Αμερικανού προέδρου Τζόρτζια Μελόνι σπεύδει να δηλώσει πρόθυμη να βοηθήσει, αν και το Βατικανό τείνει χείρα βοηθείας; Κι αν προσπαθήσουμε να βρούμε παραλληλίες στο χορό, ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι Μόσχα και Ουάσιγκτον μάλλον έχουν αποφασίσει το είδος του χορού να είναι το κατεξοχήν δυαδικό τάνγκο;

(Ο Βαγγέλης Δ. Μαρινάκης είναι πολιτικός επιστήμονας, ΜSc Δημόσιες Πολιτικές – Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 26ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ)