Δημοψήφισμα 2015: Η μεγάλη στιγμή του Αλέξη Τσίπρα

Ο Τσίπρας, δεν έχει ακόμη πει τη δική του πλήρη εκδοχή για το τι προηγήθηκε και το τι ακολούθησε της 5ης Ιουλίου. Κι έτσι, όσο περνούν τα χρόνια, οι αφηγήσεις αντί να περιορίζονται πληθαίνουν.

Οποια άποψη κι αν έχει κανείς για το δημοψήφισμα του 2015, κι είναι βέβαιο πως οι απόψεις είναι πολύ περισσότερες από το απλό «Ναι» ή «Οχι» που τότε ετέθη ως δίλημμα,

ένα πράγμα δύσκολα αμφισβητείται, ότι από τις 27 Ιουνίου τα μεσάνυχτα που αναγγέλθηκε το δημοψήφισμα μέχρι τα ξημερώματα της 13ης Ιουλίου που έγινε ο συμβιβασμός στη Σύνοδο Κορυφής, εκείνες τις δεκαπέντε συγκλονιστικές μέρες κυριάρχησε η μορφή του Αλέξη Τσίπρα.

Τα γεγονότα σημαδεύτηκαν ανεξίτηλα από τη δική του προσωπική σφραγίδα.

Είχε να λύσει ένα γόρδιο δεσμό: είτε να υπογράψει πίσω από κλειστές πόρτες μια σκληρή συμφωνία χωρίς ρύθμιση του χρέους, την οποία οι μισοί τουλάχιστον βουλευτές του δεν θα αποδέχονταν, άρα θα ήταν μάλλον αδύνατον να εφαρμόσει, είτε να παραιτηθεί και να προσφύγει σε εκλογές χωρίς καθαρό αφήγημα και εκεί πιθανότατα να ηττηθεί, οδηγώντας παράλληλα τη χώρα εκτός ευρώ. Το δημοψήφισμα έλυσε με μαεστρία το δίλημμα μεταξύ της ατελέσφορης υποταγής ή της ατελέσφορης αντίστασης που είχε μπροστά του. Και τη συμφωνία ολοκλήρωσε και τις εκλογές κέρδισε τον Σεπτέμβριο.

Οπως συμβαίνει με τις μεγάλες ιστορικές στιγμές, αυτές έχουν το προνόμιο να χαράσσονται ανεξίτηλα στο θυμικό της κοινωνίας, να γίνονται μέρος του συλλογικού βιώματος, να διαχέονται στις αφηγήσεις, στις εικόνες, στα θραύσματα της συλλογικής μνήμης, και να διαπερνούν θεσμούς και υποκείμενα διαμορφώνοντας μακροχρόνιες πολιτικές ταυτότητες.

Οι δεκαπέντε μέρες του δημοψηφίσματος του ’15 αποτελούν για τη χώρα μας ένα παρελθόν που δεν λέει να παρέλθει. Εχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία και άρθρα, από Ελληνες και ξένους, φίλους και αντιπάλους του Τσίπρα. Μα τίποτε δεν αποτυπώνει καλύτερα την ένταση των στιγμών από εκείνη την αντίδραση της Μέρκελ όταν πληροφορήθηκε από τον Τσίπρα την απόφαση για δημοψήφισμα: «Απ’ όλα τα τηλεφωνήματα που έχω κάνει ποτέ στη ζωή μου, αυτό μου επιφύλαξε ίσως τη μεγαλύτερη έκπληξη. Προς στιγμήν ο Ολάντ κι εγώ μείναμε άφωνοι».

Οι δεκαπέντε εκείνες συγκλονιστικές μέρες διατηρούν τον χαρακτήρα τους ως ένα από τα μεγάλα αινίγματα της πρόσφατης ιστορίας μας, κυρίως γιατί ο πρωταγωνιστής τους δεν έχει ακόμη μιλήσει. Ο Τσίπρας, δεν έχει ακόμη πει τη δική του πλήρη εκδοχή για το τι προηγήθηκε και το τι ακολούθησε της 5ης Ιουλίου. Κι έτσι, όσο περνούν τα χρόνια, οι αφηγήσεις αντί να περιορίζονται πληθαίνουν κι οι διαφορετικές υποθέσεις πολλαπλασιάζονται χάρη στη γοητεία που ασκούν στο κοινό τα γεγονότα που μένουν ανοιχτά σε ερμηνείες.

Πόσοι και πόσοι, φερ’ ειπείν, δεν ισχυρίστηκαν, πως ο Τσίπρας προκήρυξε το δημοψήφισμα με πρόθεση να το χάσει γιατί ήθελε να φύγει από την εξουσία διατηρώντας το ηθικό πλεονέκτημα ή, για κάποιους άλλους, για να έχει άλλοθι για έναν κατοπινό συμβιβασμό.

Προσωπικά, ποτέ δεν πίστεψα και εξακολουθώ να μην πιστεύω τη θεωρία της προσχεδιασμένης ήττας. Οι ηγέτες του διαμετρήματος του Τσίπρα δεν είναι από εκείνους που επιδιώκουν ήττες. Βεβαίως, όσο αυτός δεν μιλάει, οι υποθέσεις για τις αποφάσεις του θα παραμένουν στον κατάλογο, έτοιμες να σερβιριστούν σύμφωνα με τα ιστορικά γούστα του καθενός.

Οποια κι αν είναι όμως η ερμηνεία για εκείνο το καλοκαίρι, κι ό,τι κι αν σκέφτεται κανείς για την αλληλουχία και το νόημα των γεγονότων, ένα παραμένει βέβαιο: οι δεκαπέντε εκείνες μέρες άλλαξαν τη ροή της ελληνικής ιστορίας. Η χώρα γλίτωσε από τα μνημόνια, κέρδισε την αξιοπρέπειά της και ορθοπόδησε οικονομικά έχοντας ως αφετηρία εκείνες τις δεκαπέντε εντυπωσιακές μέρες. Γράφτηκε ένα νέο κεφάλαιο στην Ιστορία της χώρας, του οποίου ο Τσίπρας είναι ο κεντρικός ήρωας.

Αυτό ίσως μας βοηθά να κατανοήσουμε γιατί ο Τσίπρας εξακολουθεί να παραμένει, με απόσταση, ο πιο δημοφιλής ηγέτης στον χώρο της προοδευτικής παράταξης, παρά τη φθορά που αναπόφευκτα επιφέρει ο χρόνος, και παρά τον καταιγισμό διαδόχων και «διαδόχων», που ξεπήδησαν μετά την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο μέσα στο ίδιο του το κόμμα, αλλά σε ολόκληρο το φάσμα της λεγόμενης Κεντροαριστεράς.

Το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα. εκεί τα πράγματα γίνονται διαφορετικά, μας είπε το μακρινό 1953, ο L.P. Hartley. Το 2015 όντως φαντάζει πλέον μια ξένη χώρα. Τότε τα πράγματα γινόντουσαν αλλιώς, μ’ έναν ρυθμό, μια τόλμη, μια φόρτιση, μια δραματουργία που σήμερα δείχνει μακρινή. Κι όμως, αυτή η ξένη χώρα μάς αφορά ακόμη. γιατί από εκείνο το σημείο, εκκινούν οι δρόμοι που οδηγούν στο αύριο.

Ηγέτες όπως ο Τσίπρας δεν αποσύρονται εύκολα στα βιβλία της Ιστορίας. Σαν το τζίνι ξεγλιστρούν για να επιστρέψουν στο μέλλον. Παραμένουν, άρρηκτα δεμένοι με το συλλογικό φαντασιακό και τη συνείδηση μιας κοινωνίας που, ακόμη κι αν δεν το ομολογεί, συχνά στρέφει το βλέμμα προς αυτούς, ιδιαίτερα όταν οι καιροί γίνονται απαιτητικοί. Κι αυτό ίσως να είναι το τελευταίο κεφάλαιο ενός βιβλίου που δεν έχει ακόμη γραφτεί.

(Ο Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής στο ΠΑΜΑΚ -Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Τα Νέα Σαββατοκύριακου»)

#ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ #ΑΛΕΞΗΣ_ΤΣΙΠΡΑΣ