Διαχείριση Βοσκήσιμων Εκτάσεων στην Ελλάδα: Προκλήσεις, Αρμοδιότητες και Επόμενα Βήματα για ΥΠΑΑΤ και ΟΠΕΚΕΠΕ

Με υπευθυνότητα απέναντι στους επαγγελματίες αγρότες και κτηνοτρόφους που αντιμετωπίζουν σωρεία προβλημάτων, οφείλει η πολιτεία να παρέμβει ουσιαστικά και αποτελεσματικά, χωρίς «πανικό», ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε μια συσσώρευση επιπλέον προβλημάτων και αδιεξόδων!

Η διαχείριση των βοσκήσιμων γαιών στην Ελλάδα αποτελεί ένα πολυσύνθετο ζήτημα που συνδέεται άμεσα με την αγροτική ανάπτυξη, την περιβαλλοντική προστασία και την αξιοποίηση

ευρωπαϊκών ενισχύσεων. Η χώρα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις λόγω της καθυστέρησης στην εφαρμογή ολοκληρωμένων εθνικών σχεδίων βόσκησης, γεγονός που έχει δημιουργήσει προβλήματα τόσο σε διοικητικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.

Η απουσία διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης έχει οδηγήσει σε φαινόμενα υπερβόσκησης ή και εγκατάλειψης εκτάσεων, με αποτέλεσμα την περιβαλλοντική υποβάθμιση και τη μείωση της παραγωγικότητας. Επιπλέον, η έλλειψη σαφούς οριοθέτησης των χρήσεων γης δημιουργεί νομικές συγκρούσεις και εμποδίζει την απρόσκοπτη καταβολή επιδοτήσεων στους δικαιούχους κτηνοτρόφους. Σημαντικό πρόβλημα είναι και η αδυναμία διασταύρωσης και επικαιροποίησης των δηλωθέντων εκτάσεων, γεγονός που έχει οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να απαιτεί πιο αυστηρούς ελέγχους και την επιβολή κυρώσεων.

Αρμόδιοι για τη χάραξη και εφαρμογή της στρατηγικής είναι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ), οι Περιφέρειες και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Το ΥΠΑΑΤ χαράσσει την εθνική πολιτική, εκπονεί πρότυπα διαχειριστικών σχεδίων, εποπτεύει την εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και την πληρωμή επιδοτήσεων.

Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι αναλαμβάνουν την υλοποίηση των σχεδίων σε τοπικό επίπεδο, την παρακολούθηση της εφαρμογής και την παραχώρηση των εκτάσεων στους δικαιούχους, εκπονούν μελέτες για τις βοσκήσιμες εκτάσεις με βάση τις ιδιαιτερότητες της περιοχής, παρακολουθούν, αξιολογούν τις εκτάσεις τους, επικαιροποιούν τα στοιχεία και ενημερώνουν το ΥΠΑΑΤ.

Ωστόσο, η εφαρμογή των σχεδίων βόσκησης παραμένει ελλιπής. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ως αρμόδιος φορέας για τη διαχείριση των επιδοτήσεων, αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες, όπως η έλλειψη σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων, η ανεπαρκής συνεργασία με τις Περιφέρειες και η μη ολοκλήρωση του ψηφιακού χάρτη των βοσκοτόπων. Οι διαδικασίες παραμένουν χρονοβόρες και επιρρεπείς σε λάθη, στερώντας από τη χώρα πόρους της Ε.Ε. και αποδυναμώνοντας την αξιοπιστία του συστήματος.

Επιπλέον, θα πρέπει να προσμετρηθούν και οι παράπλευρες απώλειες και επιπτώσεις από την σκανδαλώδη διαχείριση των βοσκήσιμων εκτάσεων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Όπως, η μείωση των αναλογούντων επιδοτήσεων στους πραγματικούς δικαιούχους αγρότες και κτηνοτρόφους, οι διαστρεβλώσεις στην αποπληρωμή χρεών τους απέναντι στις τράπεζες και στο δημόσιο, οι αποζημιώσεις τους από τον ΕΛΓΑ και από εθνικά μέτρα στήριξης, η άνιση και άδικη συμμετοχή τους στο εθνικό απόθεμα, οι παρατυπίες παρασκευής γαλακτοκομικών προϊόντων και κυρίως των ΠΟΠ.

Σε αυτό το πλαίσιο και με υπευθυνότητα απέναντι στους επαγγελματίες αγρότες και κτηνοτρόφους που αντιμετωπίζουν σωρεία προβλημάτων, οφείλει η πολιτεία να παρέμβει ουσιαστικά και αποτελεσματικά, χωρίς «πανικό», ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε μια συσσώρευση επιπλέον προβλημάτων και αδιεξόδων!

Από την μια πλευρά η κυβέρνηση υπό το βάρος των ευθυνών της για την ελλιπή πολιτική της, οφείλει να αποφασίσει τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης της χώρας μας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι της κομματικής της και κυβερνητικής της διάσωσης.

Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση, σκεπτόμενη, εθνικά και βάσει των ευρωπαϊκών εξελίξεων και συζητήσεων που γίνονται στην ΕΕ για το μέλλον και τον σχεδιασμό των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών, να σχεδιάσει εργαλεία και μηχανισμούς όπου με διαφάνεια θα υλοποιούν πολιτικές και πληρωμές και για την επόμενη περίοδο.

Η κυβέρνηση ως πρώτη αντίδραση απέναντι στην αποφασιστική στάση της ΕΕ για σημαντικές κυρώσεις λόγω της σκανδαλώδους λειτουργίας του ΟΠΕΚΕΠΕ, έθεσε ως προτεραιότητα ή ως λύση ανάγκης, το πέρασμα του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ. Υπάρχουν σημαντικά ζητήματα για το αν η πληρωμή των επιδοτήσεων θα μπορούσε να μεταβιβαστεί στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).

Η ΑΑΔΕ διαθέτει σύγχρονη ψηφιακή υποδομή, δυνατότητα διασταυρώσεων και εμπειρία σε ελέγχους, γεγονός που την καθιστά τεχνικά κατάλληλη. Εντούτοις, δεν διαθέτει θεσμική αρμοδιότητα στον αγροτικό τομέα όπως προβλέπεται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη. Μια τέτοια μεταβίβαση, εφόσον δεν επιλεγεί το σενάριο ο ΟΠΕΚΕΠΕ να γίνει Διεύθυνση της ΑΑΔΕ χωρίς να πάρει φυσικά και ως προίκα τους σημερινούς διαχειριστές, θα απαιτούσε ριζική θεσμική και διοικητική της αναδιάρθρωση. Όπως :

· Νομοθετική ρύθμιση και επαναπροσδιορισμό της σχέσης ΥΠΑΑΤ – ΟΠΕΚΕΠΕ – ΑΑΔΕ

· Ενιαία και σύγχρονη ψηφιακή πλατφόρμα, διασυνδεδεμένη με άλλες βάσεις (ΕΛΓΑ, Κτηματολόγιο, TaxisNet).

· Πλήρη πρόσβαση και διαχείριση στο LPIS (Σύστημα Χαρτογράφησης Γεωργικών Εκτάσεων).

· Δυνατότητα διασταυρώσεων στοιχείων με ακρίβεια.

· Υψηλό επίπεδο οικονομικού και τεχνικού ελέγχου (τεχνογνωσία).

· Πλήρη πρόσβαση και διαχείριση στο LPIS (Σύστημα Χαρτογράφησης Γεωργικών Εκτάσεων).

· Πλήρη πρόσβαση και διαχείριση στο LPIS (Σύστημα Χαρτογράφησης Γεωργικών Εκτάσεων).

Συμπερασματικά:

· Για να επιτευχθεί ένας αξιόπιστος μηχανισμός διαχείρισης και ελέγχου επιδοτήσεων – ανεξαρτήτως του φορέα που θα τον διαχειρίζεται – απαιτούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις: πλήρης ψηφιοποίηση των γεωργικών και βοσκήσιμων εκτάσεων, ενοποίηση των βάσεων δεδομένων (ΟΣΔΕ, Κτηματολόγιο, GIS), σαφής νομικός προσδιορισμός των χρήσεων γης, και δυνατότητα διασταυρώσεων των δηλώσεων με δορυφορικά δεδομένα και φορολογικά στοιχεία.

· Είναι ευκαιρία να περάσουμε στην μεταρρύθμιση του κράτους, των δομών του, της ουσιαστικής αποκέντρωσης του και χρηματοδότησης του. Στόχος πρέπει να είναι, το όφελος των πολιτών και της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας.

(Η Κατερίνα Μπατζελή είναι πρώην Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, βουλευτής και ευρωβουλευτής)

#ΟΠΕΚΕΠΕ