Αυτοδιάλυση PKK: Ο Ερντογάν, η Ροζάβα και τα ερωτήματα μιας ιστορικής κίνησης

Από μια σκοπιά, το PKK αυτοδιαλύεται χωρίς να έχει πετύχει το βασικό στόχο του.

Η απόφαση του PKK στο 12ο συνέδριό του να εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα ενάντια στο τουρκικό κράτος και να προχωρήσει στην αυτοδιάλυση του κόμματος, αποτελεί ιστορική κίνηση που αλλάζει το τοπίο όχι μόνο στην Τουρκία αλλά συνολικά στη Μέση Ανατολή. Είναι προφανές ότι η ανακοίνωση του PKK συνδέεται με συνεννοήσεις και συμφωνίες της κουρδικής ηγεσίας με τον Ερντογάν, οι οποίες δεν είναι γνωστές αυτή τη στιγμή. Επιπλέον, δεν είναι ξεκάθαρο τι έχει συμφωνηθεί με σαφήνεια και τι εμπίπτει στην κατηγορία της «εποικοδομητικής ασάφειας», η οποία πολλές φορές στην Ιστορία έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς. Ωστόσο, με βάση όσα είναι γνωστά ως τώρα και όσα διαφαίνονται, μπορούμε να κάνουμε κάποιες πρώτες εκτιμήσεις για αυτήν την ιστορική κίνηση του κουρδικού εθνικού κινήματος.

Ζητήσαμε από τον Ιμπραχίμ Μουσλέμ, εκπρόσωπο στην Ελλάδα του Κόμματος Δημοκρατικής Ενότητας (PYD), το σχόλιό του για την απόφαση του PKK. To PYD είναι η κυρίαρχη πολιτική δύναμη στην ελεγχόμενη από τους Κούρδους Βορειοανατολική Συρία (Ροζάβα) και πολλοί το θεωρούν το «συριακό PKK». Ο κ. Μουσλέμ μάς είπε: «Είναι ιστορική στιγμή. Το PKK και ο Οτσαλάν έχουν πάρει και στο παρελθόν ανάλογες πρωτοβουλίες αλλά το τουρκικό κράτος δεν ανταποκρίθηκε στις εκκλήσεις για ειρήνη. Τώρα για πρώτη φορά ανταποκρίνεται θετικά. Στο εξής αγώνας θα είναι ειρηνικός και πολιτικός, στο πλαίσιο του κοινοβουλευτισμού. Το PKK δεν είναι απλώς ένα κόμμα, αλλά ένα κίνημα που βρίσκεται παντού στον κόσμο όπου υπάρχουν Κούρδοι. Τώρα θα συνεχίσει τον αγώνα του μέσα στις συνθήκες που θα δημιουργήσει η αλλαγή του τουρκικού συντάγματος. Η κίνηση του PKK διασφαλίζει τη Ροζάβα που γίνεται αποδεκτή ως οντότητα από την Τουρκία».

Υπενθυμίζεται ότι στην απόφαση του PKK επισημαίνεται ότι «οι κουρδικές εξεγέρσεις κατά τη διάρκεια της ιστορίας της Δημοκρατίας, η χιλιόχρονη κουρδο-τουρκική διαλεκτική, καθώς και τα 52 χρόνια πρωτοπόρου αγώνα έχουν δείξει ότι το κουρδικό ζήτημα μπορεί να επιλυθεί μόνο με βάση μια Κοινή Πατρίδα και Ισότιμη Ιθαγένεια. Οι τρέχουσες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή στο πλαίσιο της απειλής ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου καθιστούν επίσης αναπόφευκτη την αναδιάρθρωση των κουρδο-τουρκικών σχέσεων».

Να σημειωθεί ότι ο Μεχμέτ Ουτσούμ, επικεφαλής σύμβουλος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο αναθεώρησης του Συντάγματος και δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, δηλώνοντας: «Η νέα εποχή θα ενισχύσει την Τουρκία από κάθε άποψη. Όλοι συμφωνούν ότι θα γίνουν ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη δημοκρατία και τη νομοθεσία και ότι θα εισέλθουμε σε ένα μία νέα φάση κατά την οποία θα αποκρυσταλλωθεί ένα εθνικό και πατριωτικό δημοκρατικό Δίκαιο».

Είναι σαφές ότι η αλλαγή του συντάγματος εντάσσεται στο πλαίσιο της συμφωνίας Κούρδων και Ερντογάν. Μένει βέβαια να δούμε αν θα υλοποιηθεί.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απόφαση του PKK να εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα συνιστά μια μεγάλη νίκη για τον Ερντογάν. Νίκη ιστορικών διαστάσεων. Μετά από 41 χρόνια, τερματίζεται μια αιματηρή ένοπλη σύγκρουση που στοίχισε τη ζωή σε 40.000 άτομα και απείλησε την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας. Για 41 χρόνια το PKK αποτέλεσε την κυριότερη απειλή ασφαλείας για την Τουρκία και αυτή η απειλή τώρα εξαλείφεται. Μετά τη χτεσινή συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου του ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος είπε η απόφαση του PKK αποτελεί σημαντικό κατώφλι «για την επίτευξη του στόχου μιας Τουρκίας χωρίς τρομοκρατία».

Είναι πολύ πιθανό ότι ο τερματισμός της σύγκρουσης στο Κουρδιστάν να μετατραπεί σε όχημα για να κερδίσει ο Ερντογάν και τις προεδρικές εκλογές του 2028. Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος Πρόεδρος κυβερνάει τη χώρα εδώ και 22 χρόνια.

Από μια σκοπιά, το PKK αυτοδιαλύεται χωρίς να έχει πετύχει το βασικό στόχο του, δηλαδή την εθνική ανεξαρτησία των Κούρδων της Τουρκίας. Στην πράξη, τα τελευταία χρόνια ο στόχος της ανεξαρτησίας είχε εγκαταλειφθεί ενώ οι Κούρδοι αντάρτες σπάνια επιχειρούσαν εντός του τουρκικού εδάφους. Ταυτόχρονα, η ειρηνική πολιτική δράση του κουρδικού κόμματος HDP έμοιαζε να κερδίζει πιο πολλά για τους Κούρδους από ό,τι το αντάρτικο. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η απόφαση του PKK συνιστά την έκφραση του στρατηγικού αδιεξόδου του ένοπλου αγώνα.

Ωστόσο, ο Οτσαλάν και το PKK με τη δράση τους πέτυχαν κάτι πολύ σημαντικό: Την ιστορική αναγνώριση των Κούρδων της Τουρκίας ως εθνική κοινότητα. Πριν από αυτόν τον αγώνα, το τουρκικό κράτος δεν αναγνώριζε καν την ύπαρξη Κούρδων, μιλώντας για «ορεσίβιους Τούρκου». Ο κουρδικός πολιτισμός και η γλώσσα βρίσκονταν υπό απηνή διωγμό. Πλέον κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι στην Τουρκία ζουν εκατομμύρια Κούρδοι (ίσως να είναι ακόμα και το 19% του πληθυσμού της χώρας), οι οποίοι έχουν τον δικό τους πολιτισμό. Η αναγνώρισή τους μπορεί να καταγραφεί και στο νέο τουρκικό σύνταγμα.

Εξίσου ή και περισσότερο σημαντικό είναι ότι με την αυτοδιάλυση του PKK διασφαλίζεται η ύπαρξη της κουρδικής οντότητας της Ροζάβα. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει PKK, η Τουρκία δεν έχει πλέον κανένα επιχείρημα για να επέμβει στη Συρία. Αυτή η εξέλιξη σε συνδυασμό με την αδυναμία της τζιχαντιστικής κυβέρνησης της Δαμασκού και την ανάγκη της Δύσης να υπάρχει μια «λογική και συνεννοήσιμη» οντότητα εντός της Συρίας, φαίνεται ότι ανοίγει το δρόμο στην μακροημέρευση της κουρδικής Ροζάβα.

Αν τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά, είναι πολύ πιθανό το επόμενο διάστημα να δούμε την απελευθέρωση του ηγέτη του HDP Σελαχαττίν Ντεμιρτάς o οποίος βρίσκεται φυλακισμένος από το 2016. Επιπλέον, μπορεί να δούμε μια διαδικασία παράδοσης οπλισμού του PKK στο Ιρακινό Κουρδιστάν, υπό αμερικανική αιγίδα. Σε δεύτερο χρόνο είναι πιθανό να δούμε και την απελευθέρωση του ίδιου του Οτσαλάν.

Τίποτα όμως δεν είναι δεδομένο και τα ερωτήματα είναι μεγάλα για το πώς θα εκτυλιχτεί η διαδικασίας ειρήνευσης. Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Σωτήρης Ρούσσος επισημαίνει: «Η διαδικασία της διάλυσης, του αφοπλισμού και της ενσωμάτωσης των μαχητών της οργάνωσης στην καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής είναι πολύ μακρά και κρύβει πολλές παγίδες. Ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος, από την μια πλευρά, της δημιουργίας διασπαστικών οργανώσεων που θα θελήσουν να συνεχίσουν το δρόμο του αντάρτικου και να δυναμιτίσουν τη διαδικασία και από την άλλη, της συνέχισης της άγριας καταστολής από πλευράς του κράτους και παρακρατικών οργανώσεων. Το πιο πρόσφορο θετικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του IRA στην Βόρεια Ιρλανδία, ενώ αρνητικά είναι μερικά από τα παραδείγματα στη Λατινική Αμερική».

Ορισμένοι κάνουν λόγο για πορεία πάνω στη κόψη του ξυραφιού. Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία και η Μέση Ανατολή αλλάζουν σελίδα.