O Γιάννης Καρούζος αρθρογραφεί και θα απαντά στα ερωτήματά σας: Ολες οι αλλαγές στα εργασιακά

Από την 1η Φεβρουαρίου εσείς στέλνετε τις ερωτήσεις σας και ο Γιάννης Καρούζος σας απαντά με συγκεκριμένο θέμα κάθε φορά (λεπτομέρειες προσεχώς)

Οι κυριότερες αλλαγές που επέφεραν οι Νόμοι 4487/2017, 4488/2017 και 4512/2018 στην εργατική νομοθεσία

Σε συνέχεια των μνημονιακών δεσμεύσεων προς την κατεύθυνση της μεταρρύθμισης-απορρύθμισης της εργατικής νομοθεσίας με στόχο το ελάχιστο εργασιακό κόστος, οι νέες νομοθετικές ρυθμίσεις είναι αποσπασματικές και προσπαθούν ν’ αντιμετωπίσουν κυρίως

προβλήματα, που εμφανίζονται κατά την πρακτική εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας.
Από τη συνολική ανάγνωση των νέων διατάξεων των Ν. 4487/2017, Ν. 4488/2017 και Ν. 4512/2018 γίνεται φανερό ότι το ρυθμιστικό πεδίο του εργατικού δικαίου δεν έχει βρει ακόμη τις σωστές αναλογίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.

Από τη μία μεριά, συνεχίζονται οι τροποποιήσεις με στόχο την περαιτέρω ελαστικοποίηση του εργατικού δικαίου και από την άλλη, υλοποιείται μια προσπάθεια για ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων, κυρίως ως προς τη συμμόρφωση του εργοδότη με την εργατική νομοθεσία.

Το κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι η ποιότητα του παραγόμενου νομοθετικού έργου επιδέχεται αρκετές βελτιώσεις, γεγονός που είναι πρόδηλο, από τις αλλεπάλληλες νομοθετικές τροποποιήσεις, ακόμη και για τις ίδιες ρυθμίσεις, από τα πολλά ερμηνευτικά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί, αλλά και από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που θεσπίσθηκαν σε ένα ήδη βεβαρυμμένο τοπίο.

Υπ’ αυτό το πρίσμα οι βασικές αλλαγές, που επιφέρουν οι Νόμοι 4487/2017, 4488/2017 και 4512/2018 έχουν ως εξής:

Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΙΣΘΟΥ:

α) Ο Ν. 4487/2017 στο άρθρο 56 περιλαμβάνει ειδική ρύθμιση για τη μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας λόγω αξιόλογης καθυστέρησης καταβολής του μισθού. Σύμφωνα με την μέχρι τώρα διαμορφωθείσα Αρεοπαγιτική νομολογία (ενδεικτικά ΑΠ 677/2017, ΑΠ 1413/2015, ΑΠ447/2015, ΑΠ 381/2012): «Μόνη η καθυστέρηση καταβολής του μισθού δε συνιστά βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασης εργασίας, εκτός αν γίνεται δολίως και δη για να εξαναγκασθεί ο μισθωτός σε αποχώρηση από την εργασία του».

Η στάση αυτή της νομολογίας είχε προκαλέσει την αντίδραση της θεωρίας, καθώς είχε ως αποτέλεσμα από την μία πλευρά οι εργαζόμενοι να μην μπορούν να απεγκλωβιστούν από μη λειτουργικές σχέσεις εργασίας και από την άλλη, εργοδότες, που δεν μπορούσαν να καταβάλλουν την αποζημίωση απόλυσης, συνέχιζαν την (ανεπιθύμητη πια και για τα δύο μέρη) εργασιακή σχέση μέχρις ότου βελτιωθεί η οικονομική τους κατάσταση.

Με τη νέα διάταξη του ν. 4487/2017 προβλέπεται πλέον ότι ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να θεωρήσει την καθυστέρηση καταβολής των δεδουλευμένων του ως καταγγελία εκ μέρους του εργοδότη της σύμβασης εργασίας και να ζητήσει την καταβολή της οφειλόμενης αποζημίωσης απόλυσης. Οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της εν λόγω διάταξης είναι να υπάρχει καθυστέρηση καταβολής των δεδουλευμένων, η καθυστέρηση αυτή να είναι αξιόλογη, ενώ πλέον δεν έχει σημασία η αιτία της καθυστέρησης.

Η προϋπόθεση, βέβαια, της αξιόλογης καθυστέρησης έχει ήδη προκαλέσει ερμηνευτικά προβλήματα - καθώς δεν καθορίζεται ένα συγκεκριμένο ποσοτικό όριο πέραν του οποίου η καθυστέρηση θα ήταν με βεβαιότητα αξιόλογη - στερώντας τη νέα διάταξη από την αναγκαία προβλεψιμότητα και οδηγώντας έτσι σε ανασφάλεια δικαίου.

ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ ΑΝΕΡΓΙΑΣ:

β) Στο άρθρο 51 του Ν. 4488/2017 προβλέπονται οι προϋποθέσεις επιδότησης ανεργίας λόγω καταγγελίας κατόπιν μονομερούς βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας. Ο νέος νόμος κατήργησε την παγιωμένη διοικητική πρακτική του ΟΑΕΔ, που αρνούταν την καταβολή του επιδόματος ανεργίας, δεδομένου ότι σ’ αυτή την περίπτωση δεν υπήρχε τυπικώς αναγγελθείσα καταγγελία της σύμβασης εργασίας από τον εργοδότη.

Πλέον, με το άρθρο 51 του Ν. 4488/2017 το σύστημα επιδότησης απλοποιήθηκε. Ο άνεργος, που έχει θεωρήσει τη μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του ως καταγγελία της σύμβασης εργασίας του από τον εργοδότη, επιδοτείται εφόσον καταθέσει αίτηση και προσκομίσει στον ΟΑΕΔ την εξώδικη δήλωση με την οποία άσκησε το εν λόγω δικαίωμα, καθώς και την έκθεση επίδοσής της στον εργοδότη.

Εντός έξι (6) μηνών από την υποβολή της αίτησης για επιδότηση, ο άνεργος οφείλει να προσκομίσει στην αρμόδια υπηρεσία του ΟΑΕΔ, είτε έγγραφα που αποδεικνύουν την εξόφληση της αποζημίωσης απόλυσης από τον εργοδότη, είτε την αγωγή που άσκησε κατά του εργοδότη με βάση το ασκηθέν δικαίωμα που του παρέχει το άρθρο 7 του ν. 2112/1920. Επίσης, προβλέπεται ότι σε περίπτωση παράβασης της εν λόγω υποχρέωσης, καθώς και εάν η ασκηθείσα αγωγή δεν γίνει τελεσίδικα δεκτή, η επιδότηση ανεργίας διακόπτεται και τα ήδη καταβληθέντα ποσά επιστρέφονται αναδρομικά.

ΑΝΕΞΟΦΛΗΤΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ: ΟΙ ΔΙΚΕΣ

γ) Στο άρθρο 48 του Ν. 4488/2017 προβλέπεται η δυνατότητα έκδοσης διαταγής πληρωμής οφειλόμενου μισθού, εφόσον η σύναψη της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας και το ύψος του μισθού αποδεικνύονται με δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο ή με απόφαση ασφαλιστικών μέτρων, η οποία εκδόθηκε μετά από ομολογία ή αποδοχή της αίτησης από τον οφειλέτη, και εφόσον έχει επιδοθεί έγγραφη όχληση με δικαστικό επιμελητή δεκαπέντε (15) τουλάχιστον ημέρες πριν από την κατάθεση της αίτησης.

Με το θεσμό της διαταγής πληρωμής οι εργαζόμενοι έχουν πλέον τη δυνατότητα να εξοπλίζονται με εκτελεστό τίτλο για τις οφειλόμενες δεδουλευμένες αποδοχές τους εντός σύντομου χρονικού διαστήματος. Από την άλλη πλευρά, οι εργοδότες θα γνωρίζουν ότι η μη τήρηση των υποχρεώσεών τους μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε έκδοση εκτελεστού τίτλου σε βάρος τους.

δ) Με το άρθρο 47 Ν. 4488/2017 προβλέπεται η επιτάχυνση των εργατικών δικών. Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι η συζήτηση των αγωγών και των τακτικών ένδικων μέσων επί των διαφορών για άκυρη απόλυση, μισθούς υπερημερίας και καθυστερούμενους μισθούς προσδιορίζεται υποχρεωτικά μέσα σε εξήντα (60) ημέρες από την κατάθεσή τους. Αν αναβληθεί η συζήτηση, αυτή προσδιορίζεται υποχρεωτικά μέσα σε τριάντα (30) ημέρες.

Όπως είναι γνωστό, παρόμοιες διατάξεις είχαν εισαχθεί στον ΚΠολΔ και παλαιότερα, ωστόσο, στην πράξη οι προβλεπόμενες σύντομες προθεσμίες εκλαμβάνονταν μονάχα ως ενδεικτικές και κατά κανόνα δεν τηρούνταν.

Η ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΗΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ

ε) Στο άρθρο 38 Ν. 4488/2017 προβλέπεται η ηλεκτρονική αναγγελία οικειοθελούς αποχώρησης μισθωτού. Ήτοι, ο εργοδότης υποχρεούται να αναγγέλλει ηλεκτρονικά στο «ΕΡΓΑΝΗ», κάθε περίπτωση οικειοθελούς αποχώρησης μισθωτού ή καταγγελίας σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου ή λήξης σύμβασης εργασίας ορισμένου χρόνου ή έργου το αργότερο τέσσερις (4) εργάσιμες ημέρες από την ημέρα αποχώρησης του μισθωτού ή καταγγελίας της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου ή λήξης της σύμβασης εργασίας ορισμένου χρόνου ή έργου, αντίστοιχα.

Η αναγγελία πρέπει να συνοδεύεται, είτε από ηλεκτρονικά σαρωμένο έντυπο υπογεγραμμένο από τον εργοδότη και τον εργαζόμενο, είτε από εξώδικη δήλωση του εργοδότη προς τον εργαζόμενο, με την οποία τον ενημερώνει ότι έχει χωρήσει οικειοθελής αποχώρησή του.

Στην τελευταία περίπτωση, η εξώδικη δήλωση πρέπει να επιδίδεται στον εργαζόμενο το αργότερο εντός τεσσάρων (4) εργάσιμων ημερών από την οικειοθελή αποχώρηση του μισθωτού, άλλως η σύμβαση εργασίας θεωρείται ότι λύθηκε με άτακτη καταγγελία του εργοδότη. Από νομική άποψη κρίσιμη είναι η ερμηνεία της επίμαχης δήλωσης βούλησης περί καταγγελίας της σύμβασης. Αν κριθεί ότι αυτή προήλθε πράγματι από τον εργαζόμενο, τότε θα πρόκειται για παραίτηση εκ μέρους του, ενώ αν αυτή προήλθε στην πραγματικότητα από τον εργοδότη, τότε θα πρόκειται για απόλυση, η οποία κατά κανόνα θα είναι άκυρη, λόγω μη τήρησης των τυπικών προϋποθέσεων του κύρους.

Ερμηνευτικά προβλήματα γεννά, επίσης, το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 38 «η σύμβαση εργασίας θεωρείται ότι λύθηκε με άτακτη καταγγελία του εργοδότη». Με την εν λόγω διάταξη εισάγεται μαχητό τεκμήριο υπέρ της καταγγελίας της σύμβασης από τον εργοδότη και όχι τον εργαζόμενο στην περίπτωση που ο τελευταίος δεν τηρήσει τις τυπικές προϋποθέσεις για την αναγγελία των προβλεπόμενων εντύπων.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΑΡΕΝΘΕΤΗΣ ΚΑΙ ΘΕΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ:

στ) Στα άρθρα 44 και 46 Ν. 4488/2017 επεκτείνονται ορισμένες παροχές και δικαιώματα και στις γυναίκες που αποκτούν τέκνο, είτε ως παρένθετες μητέρες, είτε κατόπιν υιοθεσίας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι εν λόγω μητέρες καταλαμβάνονται πλέον ρητά και από την αυξημένη προστασία του άρθρου 15 του ν. 1483/1984 έναντι της απόλυσης.

Ωστόσο, η αυξημένη προστασία ισχύει για την τεκμαιρόμενη μητέρα μόνο μετά τη γέννηση του τέκνου. Ενώ, για τη μητέρα, που υιοθετεί τέκνο, η αυξημένη προστασία έναντι της απόλυσης αρχίζει από την τοποθέτηση του τέκνου στην οικογένεια.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΤΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ-ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ:

ε) Με το άρθρο 42 Ν. 4488/2017 τροποποιήθηκε το άρθρο 4 του π.δ. 240/2006, με το οποίο προβλέπεται ότι η ενημέρωση, που παρέχει ο εργοδότης και τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων καταγράφονται σε πρακτικό.

Στο σημείο αυτό δέον όπως επισημάνουμε ότι στη θεωρία γινόταν ήδη ερμηνευτικά δεκτό ότι ο εργοδότης, στα πλαίσια της αρχής της καλής πίστης, έπρεπε να πληροφορεί εγγράφως τους εκπροσώπους των εργαζομένων, προς διασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του εν λόγω δικαιώματος.

ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ:

ζ) Στο άρθρο 212 του Ν. 4512/2018 ορίζεται η αυθεντική ερμηνεία της παρ. 2 του άρθρου 34 του α.ν. 1846/1951. Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει i) στον ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ) κάθε δαπάνη, προκληθείσα λόγω εργατικού ατυχήματος και ii) στον παθόντα ή σε περίπτωση θανάτου στους κληρονόμους του, τη διαφορά της, κατά τον Αστικό Κώδικα, αποζημίωσης και των χορηγητέων ασφαλιστικών παροχών, εφόσον, με δικαστική απόφαση, διαπιστώνεται ότι το ατύχημα, κατά την εκτέλεση της εργασίας ή εξ αφορμής αυτής, οφείλεται σε δόλο του εργοδότη ή του προστεθέντος από αυτόν προσώπου, είτε ως προς το αποτέλεσμα του ατυχήματος καθεαυτό, είτε ως προς τη μη τήρηση διατάξεων νόμων, διαταγμάτων ή κανονισμών, που ορίζουν μέτρα προστασίας της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία, εάν το ατύχημα συνδέεται αιτιωδώς με παραβάσεις των διατάξεων αυτών.

ΚΗΡΥΞΗ ΑΠΕΡΓΙΑΣ:

η) Περεταίρω, στο άρθρο 211 του Ν. 4512/2018 προβλέπεται ότι «Ειδικά για τη συζήτηση και τη λήψη απόφασης κήρυξης απεργίας απαιτείται η παρουσία τουλάχιστον του ενός δευτέρου (%) των οικονομικά τακτοποιημένων μελών».

Στο σημείο αυτό δέον όπως επισημάνουμε ιδιαιτέρως ότι στην εν λόγω διάταξη δεν γίνεται καμία απολύτως αναφορά αν το ειδικό (αυξημένο) ποσοστό απαρτίας (50% των οικονομικά τακτοποιημένων μελών) θα ισχύει μόνο για τις πρωτοβάθμιες οργανώσεις. Αν ο νομοθέτης ήθελε να διατηρήσει τη διάταξη του άρθρου 20 για τις πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις πανελλαδικής ή περιφερειακής εμβέλειας, όφειλε στην ως άνω διατύπωση της διάταξης να συμπεριλάβει τη φράση "με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 20 του Ν. 1264/82, που αφορά την προκήρυξη απεργίας από πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις πανελλαδικής ή περιφερειακής εμβέλειας".

Και τούτο διότι είναι γνωστό ότι νεότερη διάταξη νόμου καταργεί υφιστάμενη όταν ρυθμίζει το ίδιο θέμα. Συνεπώς, με τη νέα διάταξη, το δικαίωμα της απεργίας στη διαδικασία λήψης απόφασης επαναρυθμίζεται με την αυξημένη απαρτία του 50% των μελών μια συνδικαλιστικής οργάνωσης.

ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΙΣΘΟΙ:

θ) Τέλος, μια ακόμα αλλαγή προβλέπεται στο άρθρο 176 του Ν. 4512/2018 αναφορικά με την κατάταξη των αποζημιώσεων των εργαζομένων έναντι των άλλων πιστωτών της επιχείρησης. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι οι απαιτήσεις οι οποίες προέκυψαν πριν από την ημερομηνία ορισμού του πρώτου πλειστηριασμού και αφορούν μη καταβληθέντες μισθούς έως έξι (6) μηνών από παροχή εξαρτημένης εργασίας και έως του ποσού το οποίο ισούται ανά μήνα οφειλόμενου μισθού και ανά εργαζόμενο με το νόμιμο κατώτατο μισθό υπαλλήλου άνω των είκοσι πέντε (25) ετών επί 275% ικανοποιούνται προνομιακά πριν από κάθε άλλη απαίτηση (υπερ-προνόμιο) και μετά την αφαίρεση των εξόδων της εκτέλεσης.

Το ανώτατο πλαφόν, το οποίο θα έχει απόλυτη προτεραιότητα ως προς την καταβολή του στους απλήρωτους εργαζόμενους μίας επιχείρησης, έναντι όλων των άλλων πιστωτών της υπό πτώχευση επιχείρησης, υπολογίζεται με το 2,75 επί του κατώτατου μισθού των 586,08 ευρώ, δηλαδή, με ποσό που αντιστοιχεί στα 1.611,72 ευρώ. Ουσιαστικά, το ποσό αυτό των 1.611,72 πολλαπλασιαζόμενο επί έξι μήνες αντιστοιχεί σε 9.670,32 ευρώ.

Του Γ.Κ.Καρούζου, Δικηγόρος-Εργατολόγος (dikigorosergatologos.gr)