«Τζότζο» – Η ανατομή της ιδεολογίας με το «νυστέρι» του χιούμορ (video)

Είναι αλήθεια πως υπήρχε μια γενική ανησυχία όταν ο σκηνοθέτης ταινιών όπως το «Θωρ: Ράγκαροκ» και «Τι Κάνουμε στις Σκιές», αμφότερα κωμωδίες με ένα άγαρμπο,  αμήχανο, βαριά σωματικό αλλά και πολύ χαριτωμένο χιούμορ θα ασχολιόταν με μια παρωδία του ναζιστικού κόμματος και της ιδεολογίας του.

Τελικά όμως ο νεοζηλανδός Τάικα Γουαϊτίτι καταφέρνει όχι απλά να παρωδήσει με ανελέητο τρόπο τη μισαλλοδοξία , το μίσος για το διαφορετικό και την ανορθολογικότητα του (νέο)ναζισμού, αλλά την ίδια ίδια στιγμή

Ο Γουαϊτίτι σε αυτή την προσπάθεια επιστρατεύει για άλλη μια φορά εκείνο το άγαρμπο, αθεράπευτα αμήχανο αλλά  οικείο χιούμορ το οποίο καταφέρνει να περιλαμβάνει τους πάντες και την ίδια στιγμή να αναδεικνύει μέσα τους όλες εκείνες τις  παιδικές τους εκφράσεις. Έτσι, είναι απόλυτα λογικό πως ένα παιδί, και μάλιστα με το ταλέντο του Ρόμαν Γκρίφιν Ντέιβις, θα κατάφερνε να πάρει αυτό το εργαλείο και να το ανάγει στην ανώτατη μορφή του.

Είναι αυτή η άκρατη παιδικότητα που επιτρέπει στην ταινία να ακροβατεί μεταξύ της κωμωδίας και της ναζιστικής ακρότητας. Και τελικά, είναι αυτή η παιδικότητα, με τον ίδιο τον Γουαϊτίτι να την ενισχύει στον ρόλο ενός… ξεκαρδιστικού Αδόλφου, που καταφέρνει να υπογραμμίσει όλες τις συστημικές παράνοιες του ναζισμού όχι ως απλή (μαζική έστω) τρέλα ή λαϊκιστικές ρητορικές μιας συμμορίας μαχαιροβγαλτών, αλλά, και εδώ είναι το πιο δύσκολο, ως σύστημα που έπεισε εκατομμύρια ανθρώπους να το οδηγήσουν μέχρι τον θάνατο, που νομιμοποίησε μαζικές σφαγές και τις υλοποίησε με αυτοματοποιημένη και σχεδόν επιστημονική ακρίβεια και εμμονή.

Αυτή την υποταγή και τις εσωτερικές δομές του ναζισμού ο Γουαϊτίτι δεν τις παρουσιάζει (συνεχώς) ως καρικατούρες. Αντίθετα τους δίνει πρόσωπα που κάποιες φορές είναι φιλικά, κάποιες φορές οικεία και, κάποιες φορές, αγαπημένα. Είναι τα πρόσωπα των συγγενών, των φίλων και των αγαπημένων. Όμως είναι είναι πρόσωπα φασιστών που δε διστάζουν να πεθάνουν για τον Χίτλερ, ακόμα και όταν αυτός είναι ήδη νεκρός. Η ίδια η ταινία καταφέρνει να δείξει έτσι την υπόρρητη αλλά ατσαλένια δύναμης της Ιδεολογίας και του φανατισμού.

Ταυτόχρονα βέβαια, ο Γουαϊτίτι δεν έχει καμία πρόθεση να ωραιοποιήσει την κατάσταση, ούτε να επικαλύψει τα πάντα με ένα παιδικό ψέμα, όπως το «Η Ζωή Είναι Ωραία». Αντίθετα, δε διστάζει να περάσει τους πρωταγωνιστές τους από τη ναζιστική κόλαση και να τους βγάλει έξω πιο ώριμους, χωρίς πια τις παρωπίδες μίσους που κουβαλούσαν. Ακόμα και ο ίδιος χάνει πρόθυμα την κωμική του περσόνα και μετατρέπεται σε έναν απόλυτα ρεαλιστικό και αυθεντικά τρομακτικό Χίλτερ.

Αυτό το ταξίδι, από τον άκρατο φανατισμό και την υποταγή σε ένα απάνθρωπο σύστημα στην κατανόηση του Άλλου, τη γνωριμία με τον Εχθρό και τελικά, την αγάπη για τον Άνθρωπο είναι τελικά και το ταξίδι της ταινίας.

Αυτή η προσπάθεια θα έμενε ελλιπής όμως αν ο Γουαϊτίτι δεν είχε μαζί του ένα καστ από ηθοποιούς που θα μπορούσαν να είναι το ίδιο προσαρμόσιμοι και ελαστικοί, να τον ακολουθήσουν στις ακροβασίες μεταξύ γέλιου και φρίκης. Τόσο ο οσκαρικός Σαμ Ρόκγουελ όσο και η κωμικός Ρέμπελ Γουίλσον, ο πρώτος με την larger than life φιγούρα του drag αξιωματικού και η δεύτερη με τις… παιδαγωγικές παροτρύνσεις της στα παιδιά να κάψουν βιβλία καταφέρνουν απόλυτα αυτό το δίπολο.

Όμως η περίπτωση της προτεινόμενης για (το δεύτερο της φέτος,) Όσκαρ Σκάρλετ Γιόχανσον είναι κάτι που πραγματικά ξεπερνά κατά πολύ τον σχεδιασμό του Γουαϊτίτι. Η ηθοποιός καταφέρνει να ίπταται πάνω από τα δίπολα, τις αντιμαχίες και τη φρίκη και γίνεται ένας υπέροχα εύθραυστος φάρος ανθρωπιάς και αγάπης. Δε βουλιάζει ποτέ, σε κανένα σημείο της ταινίας. Στέκει αγέρωχη, σημαία και υπενθύμιση πως ακόμα και μέσα στην καρδιά του ναζισμού, κάποιοι πλήρωσαν το τίμημα και έμειναν Άνθρωποι.

Επιλογικά, είναι προφανές ότι η ταινία αξίζει τα βραβεία που έχει πάρει και αυτά που θα πάρει, όπως επίσης και την παρουσία του κοινού στις αίθουσες.

Νίκος Γιακουμέλος

Σκηνοθεσία: Τάικα Γουαϊτίτι

Σενάριο:Τάικα Γουαϊτίτι

Διάρκεια:109′

Διανομή:Odeon

Πηγή: «Τζότζο» – Η ανατομή της ιδεολογίας με το «νυστέρι» του χιούμορ (video) - altsantiri