Μιλάμε με τον Κίμωνα Τσακίρη για το ντοκιμαντέρ, με φόντο το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης που ξεκινάει σήμερα

Συνέντευξη στη Ναταλία Κάππα

Ένας από τους σημαντικότερους έλληνες ντοκιμαντερίστες της εποχής μας είναι ο Κίμωνας Τσακίρης. Η δημιουργική πορεία του πλούσια σε Ελλάδα και εξωτερικό, φωτογραφίζει ένα ανήσυχο πνεύμα που καταπιάνεται με όλα τα κακώς κείμενα της εποχής, χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη το πραγματικό, είτε πρόκειται για καταστάσεις, είτε για ανθρώπους. Ο φακός του άλλοτε καταγγελτικός, άλλοτε υποστηρικτικός σε προσπάθειες συνήθως μεμονωμένων ανθρώπων που επιχειρούν είτε να σώσουν είτε να προβάλλουν μια άλλη

Με σπουδές στη Νομική (µε εξειδίκευση στα Ευρωπαϊκά ΜΜΕ, LLM International Legal Studies–University of East London), στα Οικονοµικά (Doctoratus, International Economics–University of Maastricht) και πλούσιες στην Σκηνοθεσία (σε Αγγλία-City Lit και Lux theatre, Ολλανδία- Utrecht School of Visual Arts, Ιταλία- Universita di Trento και Ισπανία- Universitat de Barcelona κ.α.), ο πεντάγλωσσος Κίμωνας έχει δημιουργήσει όλα αυτά τα απαραίτητα εργαλεία μιας πιο βαθιάς και ειλικρινής οπτικής των πραγμάτων, ξεφεύγοντας από τα κλισέ των καφενειακών συζητήσεων. Κάτι που μπορεί ο καθένας να αντιληφθεί μέσα από τα έργα του.

Μετά από πολλά χρόνια σπουδών και εργασίας στο εξωτερικό, από το 2001, ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως ανεξάρτητος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός. Τα ταξίδια βέβαια δεν έχουν σταματήσει ποτέ. Τα έργα του άλλωστε ταξιδεύουν ανά τον κόσμο, κερδίζοντας κριτικούς και κοινό, ενώ πολλά από αυτά έχουν παίξει σε μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα (για παράδειγμα το πρώτο Sugartown έχει προβληθεί σε περισσότερα από 25 τηλεοπτικά κανάλια σε όλο το κόσµο, μεταξύ των οποίων BBC, ARTE, ZDF, SBS, AL JAZEERA UK, FOX TV, SVT, YLE κα.).

Αν και η πρώτη του ταινία ήταν μυθοπλασίας, το 86.400 (Η Επόµενη Μέρα;) -µια σουρεαλιστική κωµωδία για τον ανθρώπινο εγωισµό-, τελικά η μαγεία του ντοκιμαντέρ ήταν αυτή που τον κέρδισε περισσότερο για τους λόγους που αναφέρει ο ίδιος παρακάτω.

Στη συνέχεια της εργογραφίας του βρίσκουμε τις ταινίες «Ο Ξένος (όνειρο ή πραγµατικότητα;)», το γνωστό σε όλους μας «Sugartown – Οι Γαµπροί» που τιµήθηκε μεταξύ άλλων µε το Κρατικό Βραβείο Καλύτερου Ντοκιµαντέρ (2006) και το Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης (2006), τέσσερα τηλεοπτικά επεισόδια για το πρόγραµµα της EBU µε τίτλο “The European Man”, «Sugartown– Η Επόµενη Μέρα» µε αφορµή τις φονικές φωτιές του 2007 στην περιοχή της Ζαχάρως, “Modern Spartan Warriors”, «Το Αόρατο Τείχος» για την 50η επέτειο της Διεθνούς Αµνηστίας, μια ταινία µυθοπλασίας και 6 τηλεοπτικά επεισοδία στα αγγλικά βασισµένων στο βιβλίο Η Τελευταία Μαύρη Γάτα (The Last Black Cat) του Ευγένιου Τριβιζά, «Μήτσιγκαν – Οµορφιές και Δυσκολίες», «Η Αρχαιολόγος» και το τρίτο μέρος της Ζαχάρως «Sugartown-for a fistful of votes» που θα προβληθεί στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Εμείς του ζητήσαμε να μοιραστεί μαζί μας σκέψεις για το έργο του, για την τέχνη του ντοκιμαντέρ και ασφαλώς για το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που ξεκινάει σήμερα.

-Η Ζαχάρω (Sugartown) έχει γίνει σίκουελ. Τι είναι αυτό που σε κάνει να επιστρέφεις σε αυτήν την περιοχή;

Όπως λέει και ένας από τους πρωταγωνιστές μας στο νέο Sugartown «η Ζαχάρω είναι μια μικρογραφία της Ελλάδας. Δεν υπάρχει κάτι εδώ, που δεν συμβαίνει και αλλού…». Για εμένα η ευρύτερη περιοχή της Ζαχάρως είναι ένας τόπος που έχω γνωρίσει καλά, τον έχω κινηματογραφήσει για περισσότερα από 10 χρόνια και μπορώ να αντλώ θέματα που νομίζω ότι αφορούν τους ανθρώπους όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Το τοπικό, αν το εξετάσεις βαθιά, γίνεται παγκόσμιο.

-Υπάρχει μια δουλειά σου που αγαπάς περισσότερο;
Όλες τις δουλειές μας τις αγαπώ ανεξάρτητα από την απήχηση που έχουν. Όλες συνδέονται και όλες αποτελούν μια αλυσίδα στην προσπάθεια μας να επικοινωνήσουμε σκέψεις και συναισθήματα με το κοινό που τις παρακολουθεί. Επίσης, η κάθε μια εκφράζει και ένα διαφορετικό κομμάτι του χαρακτήρα μου.

-Έχεις βραβευτεί και διεθνώς. Ποια είναι η εμπειρία σου από τα ξένα φεστιβάλ;
Είναι ωραίο να συμμετέχεις σε μια παγκόσμια κοινότητα στην τέχνη που ασχολείσαι. Δεν έχει να κάνει τόσο με εγχώρια ή ξένα φεστιβάλ, έχει να κάνει με μεγάλα φεστιβάλ και πιο περιφερειακά. Οι δουλειές μας είχαν την τύχη να συμμετέχουν σε πολύ μεγάλα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ όπως το IDFA (Άμστερνταμ). Νομίζω ότι ήταν οι πρώτες ελληνικές συμμετοχές στα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους σε αυτό το φεστιβάλ.

-Ποιο είναι το επόμενο έργο σου; Υπάρχει κάποιο πρότζεκτ στα σκαριά;
Σκέφτομαι πολλά αλλά πρώτα θέλω να ζήσω την εμπειρία του Sugartown-for a fistful of votes που πιστεύω ότι θα είναι πολύ δυνατή.

-Έχεις σκεφτεί να σκηνοθετήσεις πάλι μία ταινία μυθοπλασίας;
Φτιάχνοντας ταινίες μυθοπλασίας ξεκίνησα να ασχολούμαι με τον κινηματογράφο. Άλλωστε και τα ντοκιμαντέρ μας αφηγούνται μια ιστορία που έχει εξέλιξη οπότε μοιάζουν αρκετά με μια ταινία. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι εμείς δουλεύουμε με πραγματικούς ανθρώπους και στις ιστορίες μας δεν γνωρίζουμε από πριν το τέλος, δεν υπάρχει σενάριο. Αν θα δούλευα με ηθοποιούς για να πω μια ιστορία; Ναι, αν πιστέψω ότι αυτή η ιστορία αξίζει να ειπωθεί… όχι όμως γιατί θεωρώ την μυθοπλασία πιο σημαντική.

-Πόσο δυνατό είναι το ελληνικό ντοκιμαντέρ στον παγκόσμιο χάρτη;
Πριν ξεκινήσει «η κρίση» στην Ελλάδα είχαμε καταφέρει τα ντοκιμαντέρ μας να προβάλλονται σε πολύ μεγάλα φεστιβάλ αλλά και σε πολύ μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα ανά τον κόσμο. Η έλλειψη σοβαρής χρηματοδότησης, το κλείσιμο της ΕΡΤ και διάφορες θεσμικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί κάνουν τους δημιουργούς ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα σήμερα να μοιάζουν με Δον Κιχώτες και αυτό από μόνο του πιστεύω, αξίζει σεβασμό.

-Τι είναι αυτό που αγαπάς σε αυτή τη «δουλειά»;
Την περιπέτεια του γυρίσματος, ότι η «πραγματικότητά» σου αποκαλύπτεται σταδιακά και με μεγάλη προσπάθεια, ότι πάντα γνωρίζεις κάτι καινούργιο και από πρώτο χέρι και βέβαια τη μαγική διαδικασία του μοντάζ, που ο χρόνος και ο χώρος συμπυκνώνονται για να δημιουργηθεί τελικά ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα, μια ταινία.

-Πόσο «αντικειμενικό» είναι τελικά το ντοκιμαντέρ;
Στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεις τη δική σου αλήθεια για το θέμα που αποφάσισες να κινηματογραφήσεις. Στόχος είναι να είσαι ανοιχτός σε όσα συμβαίνουν και να προσπαθείς να δεις την πραγματικότητα που βιώνεις από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δεν πιστεύω στα ντοκιμαντέρ προπαγάνδας ακόμα κι αν συμφωνώ με το μήνυμα που θέλουν να περάσουν.

-Ποιον ντοκιμαντερίστα θαυμάζεις; Αγαπημένο σου ντοκιμαντέρ;
Το “Salesman” σε σκηνοθεσία Albert και David Maysles και Charlotte Zwerin. Οι αδελφοί Maysles έκαναν μοντέρνο ντοκιμαντέρ χωρίς να το ξέρουν γι’ αυτό νομίζω, ότι το έκαναν τόσο καλά.

-Πόσες φορές έχει συμμετάσχει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;
Αυτή είναι η πέμπτη φορά. Ξεκίνησα με το “Sugartown – Οι Γαμπροί” το 2006 και φέτος ολοκληρώνω αυτό τον κύκλο με το “Sugartown – Για μια χούφτα ψήφους”, τρίτο μέρος των ντοκιμαντέρ μας από αυτή την περιοχή και ίσως το prequel των άλλων δυο. To 2010 είχε μεσολαβήσει το “Sugartown – Η Επόμενη μέρα” με αφορμή της φωτιές του 2007.

-Ποια θεωρείς είναι τα δυνατά σημεία του;
Το Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι το σημαντικότερο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα και ένα από τα σημαντικότερα στην Ευρώπη. Δίνει την ευκαιρία στην εγχώρια παραγωγή ντοκιμαντέρ να συναντήσει επαγγελματίες από άλλες χώρες καθώς και τη δυνατότητα ανάπτυξης ντοκιμαντέρ που εν δυνάμει μπορούν να γίνουν διεθνείς συμπαραγωγές.

-Μοιράσου μία στιγμή από αυτό το φεστιβάλ που έχεις να θυμάσαι.

Η πρώτη μας προβολή το 2006. Ήταν μια ροκ προβολή που δύσκολα μπορείς να περιγράψεις. Το κοινό είχε συντονιστεί τόσο πολύ που ένιωθες ότι θα γκρεμιστεί η αίθουσα από τη δόνηση.