Έρευνα: Υγειονομική «βόμβα» η άρνηση εμβολιασμού και η κοινωνική ανισότητα

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ταχτσίδης – Ρεπορτάζ: Δανάη Κισκήρα-Μπαρτζώκα

Η καταπολέμηση, με τον εμβολιασμό, της νοσηρότητας και της θνησιμότητας από λοιμώδεις ασθένειες, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα προόδου της επιστήμης, τον 20ο αιώνα. Ασθένειες, που σήμερα θεωρούμε μικρής επικινδυνότητας, πριν από κάποιες δεκαετίες ήταν ακόμα και θανατηφόρες. Η επαρκής αντιμετώπισή τους, οφείλεται αποκλειστικά στην ανακάλυψη νέων εμβολίων θεραπείας και πρόληψης.

Πολλά ερωτήματα αλλά και κινδύνους για την

παγκόσμια υγεία προκαλεί η ολοένα και πιο διαδεδομένη άρνηση πολλών γονέων να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Παράγοντες όπως τo «αντι-εμβολιαστικό κίνημα» έχουν φέρει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν ξεσπάσματα επιδημίας «εν υπνώση» ασθενειών, όπως πρόσφατα η ιλαρά. Άλλοι παράγοντες, όπως μας εξήγησαν γιατροί με τους οποίους συνομιλήσαμε, είναι ο μη επαρκής εμβολιασμών ειδικών ομάδων πληθυσμού, όπως οι Ρομά και οι κατατρεγμένοι από τον πόλεμο, πρόσφυγες.

Η πρόσφατη, λοιπόν, εκδήλωση της επιδημίας ιλαράς στην Ευρώπη προκαλεί την ανησυχία στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Ο κυριότερος λόγος αυτής της ανησυχίας, δεν είναι απλά η αντιμετώπιση μιας γνωστής παιδικής ασθένειας, αλλά κυρίως οι διαστάσεις που έχει πάρει το “αντι-εμβολιαστικό κίνημα” και οι ομάδες ανθρώπων που είναι κοινωνικά αποκλεισμένες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε προειδοποιήσει από τις 28 Μαρτίου του 2017 για τον κίνδυνο έξαρσης Ιλαράς στην Ευρώπη, λόγω του ανεπαρκούς εμβολιασμού του πληθυσμού. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού για την Ευρώπη, ο εμβολιασμός με την πρώτη δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς, εκτιμάται ότι μειώθηκε σταδιακά τα τελευταία 5 χρόνια, από το 95% το 2012 σε 93% το 2016. Ο ΠΟΥ τονίζει, ότι η κάλυψη εμβολιασμού τουλάχιστον κατά 95% θεωρείται απαραίτητη για την προστασία ολόκληρου του πληθυσμού από αυτή την εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια. Το 2016, εικοσιπέντε ευρωπαϊκά κράτη είχαν εθνική κάλυψη κάτω του ορίου.

Το altsantiri.gr ζήτησε τη βοήθεια διακεκριμένων επιστημόνων, ώστε να διερευνήσουμε την επίπτωση που έχει ο ανεπαρκής εμβολιασμός στην υγεία των παιδιών και σε εξάρσεις ασθενειών όπως η Ιλαρά.

«Η έξαρση της ιλαράς παρατηρείται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Μία βασική αιτία είναι οι αντιεμβολιαστικές ομάδες, η άρνηση, δηλαδή, των ανθρώπων να εμβολιάζονται. Αυτό είναι μία από τις βασικές αιτίες. Σε άλλες χώρες αυτό έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις. Στην Ελλάδα άργησε να έρθει αυτή η «μόδα», παρόλα αυτά έχει συμβάλλει μερικώς στο αποτέλεσμα. Δεν είναι η μόνη αιτία όμως. Μια ακόμα αιτία είναι η φτώχια και οι κακές συνθήκες ζωής. Παρατηρείται γενικώς μία μειωμένη προσέλευση για εμβολιασμούς. Οι άνθρωποι πηγαίνουν πιο σπάνια πλέον στον γιατρό. Υπάρχουν κοινωνικές ομάδες όπως οι Ρομά, που παραδοσιακά έχουν προβλήματα με την Ιλαρά. Άρα είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων», μας εξηγεί ο κ. Άγης Τερζίδης, παιδίατρος και αντιπρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ.

«Η σκέψη όλων μας βέβαια, είναι ότι κυρίως ευθύνεται το «αντιεμβολιαστικό κίνημα» – αν και η λέξη κίνημα προσδιορίζει κάτι μεγάλο, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι αντιπροσωπευτικό στη χώρα μας – γιατί πέρα από τους πληθυσμούς όπως οι Ρομά που είναι γνωστό ότι δεν εμβολιάζονται γιατί δεν έχουν πρόσβαση στους εμβολιασμούς, είχαμε αρκετά κρούσματα που οφείλονταν σε οπαδούς του αντιεμβολιασμού», αναφέρει ο κ. Τερζίδης. «Δεν θα μιλούσα, βεβαια, τόσο για κίνημα όσο για μία ομάδα αντίδρασης ανθρώπων, γιατί το κίνημα δείχνει κάτι που έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις το οποίο δεν είναι και αλήθεια. Δεν είναι τόσοι πολλοί στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά στην Ελλάδα ήταν οι Ρομά και οι οπαδοί του αντιεμβολιαστικού, αυτοί που αρρώστησαν. Η διαφορά των Ρομά, των φτωχών, των προσφύγων που είναι κοινωνικά αποκλεισμένοι, με τους οπαδούς του αντιεμβολιαστικού είναι ότι οι δεύτεροι μπορούν να εμβολιαστούν ενώ οι πρώτοι, δεν έχουν επιλογή. Το πρόβλημα είναι όσοι μπορούν αλλά αρνούνται να εμβολιαστούν», υπογραμμίζει ο κ. Τερζίδης.

“Αυτό που μπορούμε να κάνουμε ως δημόσιοι φορείς είναι να εμβολιάσουμε τις ομάδες που είναι αποκλεισμένες. Από πέρυσι τον Γενάρη ξεκινήσαμε να εμβολιάζουμε τους καταυλισμούς των προσφύγων και των μεταναστών με το εμβόλιο της ιλαράς και από τον Ιούλιο τους Ρομα. Έχουμε κάνει περίπου 10.000 με 11.000 εμβόλια. Αυτή είναι η δουλειά της οργανωμένης πολιτείας. Από κει και πέρα προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε τον γενικό πληθυσμό, επισημαίνουμε την αναγκαιότητα του εμβολιασμού, στέλνουμε γράμματα στα σχολεία, προσπαθούμε να πείσουμε τους ανθρώπους να πάνε να εμβολιαστούν“.

«Να αφαιρείται η άδεια από παιδιάτρους που είναι κατά του εμβολιασμού»

Ιδιαίτερα επικριτικός για τους παιδιάτρους που παρακινούν τους γονείς να μην κάνουν εμβόλια στα παιδιά τους, ήταν ο αντιπρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ. “Υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι μας ψεκάζουν ή που πιστεύουν ακόμα ότι η γη είναι επίπεδη, τέτοιοι είναι και οι οπαδοί του αντιεμβολιαστικού. Δεν πιστεύω ότι μπορείς να κάνεις κάτι με αυτούς. Θέλει επιμονή, πρέπει απλά να πειστούν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως είναι ότι υπάρχουν παιδίατροι οι οποίοι παρακινούν αυτούς τους ανθρώπους να μην κάνουν εμβόλια. Νομιμοποιούν ουσιαστικά την αντίδραση αυτών των γονιών. Τους λένε ότι δεν είναι απαραίτητο να κάνουν εμβόλια. Πλαστογραφούν τα πιστοποιητικά και τους δίνουν άλλα που αποδεικνύουν ότι έγινε ο εμβολιασμός ενώ δεν έχει γίνει. Αυτοί είναι το πρόβλημα. Εκεί πρέπει να εστιάσουμε. Στους επιστήμονες που δεν σέβονται την επιστήμη τους“, τονίζει ο κ. Τερζίδης.

“Ο ιατρικός σύλλογος οφείλει να γίνει πιο αυστηρός σχετικά μ αυτούς τους γιατρούς. Πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψιν του τις καταγγελίες που ήδη υπάρχουν και στο τέλος πρέπει να τους αφαιρέσει την άδεια επαγγέλματος. Πρέπει να αφαιρεθεί η άδεια όσων γιατρών δεν εμβολιάζουν και το υποστηρίζουν. Δεν χρειάζεται να τιμωρήσεις τον κόσμο. Ο κόσμος δεν ξέρει, ο κόσμος δεν είναι γιατρός. Ο κόσμος έχει αγωνίες και προβληματισμούς, πρέπει απλά να πειστεί. Όταν βλέπει μερίδα γιατρών οι οποίοι συνηγορούν, για οικονομικούς λόγους, όχι για επιστημονικούς, παίρνει θάρρος. Τους πουλάνε το διαφορετικό. Τώρα είχαμε δύο παιδάκια στην εντατική. Γλίτωσαν. Αν είχαμε όμως 50 παιδάκια, κάποιο δεν θα είχε αντέξει. Όσο περισσότερα τα κρούσματα τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να δημιουργηθεί κάποια επιπλοκή“, καταλήγει ο αντιπρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ.

Το altsantiri.gr μίλησε και με την Παιδίατρο της Μαιευτικής-Γυναικολογικής & Παιδιατρικής Κλινικής, ΜΗΤΕΡΑ (του ομίλου Υγεία), κα Βασιλική Συριοπούλου

Σε ερώτησή μας σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου για την ιλαρά, η κα Συριοπούλου ήταν σαφής. “Ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η νόσηση από ιλαρά και να σταματήσει η εξάπλωση της επιδημίας είναι ο εμβολιασμός. Χάρη στο εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR), ο ιός έχει περιοριστεί σημαντικά σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Μικρές επιδημίες εμφανίζονται σε ανεμβολίαστα άτομα, όταν κάποιο άτομο, από άλλη χώρα η οποία έχει μικρή κάλυψη εμβολιασμού, νοσήσει και φέρει τον ιό”.

“Το εμβόλιο MMR είναι ασφαλές και 97% αποτελεσματικό μετά από δύο δόσεις. Οι γιατροί συστήνουν τα παιδιά να πάρουν την πρώτη δόση όταν είναι μεταξύ 12 και 15 μηνών και η δεύτερη μεταξύ 4 και 6 ετών. Σε περιπτώσεις επιδημίας συστήνεται η πρώτη δόση στους 12 μήνες και η δεύτερη δόση 2-3 μήνες μετά την πρώτη. Οι έγκυες γυναίκες και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (όπως οι πάσχοντες από λευχαιμία) δεν πρέπει να εμβολιάζονται με MMR, γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγουν να έρχονται σε επαφή με πάσχοντες”, δήλωσε η κα Συριοπούλου. “Η ιλαρά είναι οξεία λοιμώδης νόσος πολύ μεταδοτική και πριν την ανακάλυψη του εμβολίου νοσούσαν όλα τα άτομα υποχρεωτικά. Αναμφισβήτητα η επιδημία ιλαράς που παρατηρείται σε 15 Ευρωπαϊκές χώρες και στη χώρα μας είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς εμβολιασμού. Νοσούν όσοι δεν έχουν περάσει τη νόσο ή δεν είναι εμβολιασμένοι. Το 75% των ατόμων που νόσησαν στη χώρα μας αφορούσε ανεμβολίαστους Ρομά, 15% πρόσφυγες και 10% Ελλήνων, που δεν είχαν νοσήσει ή ήταν ανεμβολίαστοι”, συνέχισε.

Γενικότερα στο θέμα του εμβολιασμού, η κα Συριοπούλου μας έδωσε μερικές -αποστομωτικές- επιστημονικές απαντήσεις, εστιάζοντας στην υποχρέωση των παιδιάτρων να ενημερώνουν σωστά τους γονείς.

“Τα εμβόλια και τα αντιβιοτικά ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα της ιατρικής επιστήμης στον αιώνα που πέρασε. Η εφαρμογή τους στην κλινική πράξη ελάττωσε την θνητότητα και θνησιμότητα από πολλά νοσήματα σε ποσοστό 70-100%. Οι παιδίατροι στην χώρα μας γνωρίζουν πολύ καλά τις σοβαρές επιπλοκές και συνέπειες από τα λοιμώδη νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό, καθώς και την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Έτσι λοιπόν, αφού ενημερώσουν τους γονείς εφαρμόζουν το Χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών που συνιστά η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, με αποτέλεσμα για τα περισσότερα νοσήματα να έχουμε εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών στην Ελλάδα που φθάνει το 85-90%, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΚΕΕΛΠΝΟ. Ατελώς εμβολιασμένοι είναι σχετικά περιορισμένος αριθμός ατόμων που ανήκουν σε ορισμένους ειδικούς πληθυσμούς, όπως οι οπαδοί του «αντιεμβολιαστικού κινήματος», οι αθίγγανοι και οι νέο-αφιχθέντες πρόσφυγες”, υπογράμμισε η κα Συριοπούλου.

* Σε αντίθεση με πρόσφατα περιστατικά όπου τηλεοπτικά κανάλια έδωσαν το λόγο σε εκπροσώπους του «αντι-εμβολιαστικού κινήματος», προς τέρψιν της τηλεθέασης, η θέση του altsantiri.gr είναι πως δεν μπορεί να μπει σε δημόσιο διάλογο η αντι-επιστημονική άποψη, με την ερευνητική και αποδεδειγμένα ορθολογιστική επιστήμη. Ως εκ τούτου δε ζητήσαμε τη γνώμη εκπροσώπων του αντι-εμβολιασμού.