Ξένες λέξεις και προφορά: Μεταξύ σοβαρού και αστείου

Ο Πύργος της Βαβέλ 1563, Pieter Bruegel 

Σημασία έχει η έννοια μιας λέξης και όχι πως προφέρεται

Ο σπουδαίος  προπολεμικός λογοτέχνης, ποιητής και Διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρίας Παπαντωνίου, έγραψε και το παρακάτω διήγημα, που με την ευθυμογραφική χροιά του αναδεικνύει τα διαχρονικά ψυχολογικά  προβλήματα ελληνιστή κόμπλεξ αρκετών Ελλήνων έναντι των ξένων.

«Στο προβαλκανικό Καρπενήσι υπηρετούσε ένας  καλός δικαστής, που εξ αιτίας της πολύ αγενούς συμπεριφοράς του η υπηρεσία δεν τον είχε μεταθέσει σε μεγαλύτερο δικαστήριο. Οι ντόπιοι δικηγόροι και διάδικοι είχαν συνηθίσει 

στην συμπεριφορά του και δεν παραπονούνταν για αυτή. Ένα πρωί πριν ανεβεί στην έδρα να δικάσει άκουσε μια φήμη, ότι έχει έλθει ένας Άγγλος δικαστής να επιθεωρήσει το δικαστήριο.

Μόλις ανέβηκε στην έδρα βλέπει στο ακροατήριο ένα ξανθό με φαβορίτες καλοντυμένο μεσήλικα, που τον εξέλαβε σαν τον Άγγλο δικαστή. Αμέσως η συμπεριφορά του άλλαξε και άρχισε την διαδικασία με την μέγιστη δυνατή ευγένεια, μιλούσε στον πληθυντικό, δεν διέκοπτε τους δικηγόρους, δεν πρόσβαλλε κανέναν, όλοι είχαν μείνει κατάπληκτοι από την αλλαγή της συμπεριφοράς του δικαστή και άρχισαν να ανησυχούν. Κάποια στιγμή εκφωνεί το όνομα του μάρτυρα Γεράσιμος Λορεντζάτος  και ο ξανθός κύριος απαντά παρών. Τότε ο δικαστής ξέσπασε « Κερατά, της μ…..με έχεις τόση ώρα να παριστάνω τον λόρδο!». Τότε όλοι ησύχασαν γιατί ο δικαστής ξαναβρήκε τον εαυτό του».

Με αφορμή το πρόσφατο επεισόδιο με τα γαλλικά του δικηγόρου της κ. Καϊλή θυμήθηκα την ιστορία αυτή με την έννοια ότι δεν πρέπει να μας κατέχει έναντι των ξένων σύμπλεγμα κατωτερότητας και να προσπαθούμε να τους μιμηθούμε σε όλα ακόμα μιλώντας τη γλώσσα τους με την προφορά τους, άλλωστε  ο Ελευθέριος Βενιζέλος επίτηδες δεν μιλούσε γαλλικά με γαλλική προφορά, ο δε Κωνσταντίνος Καραμανλής  μιλούσε με  σερραϊκή προφορά, εξ ου και το γνωστό ανέκδοτο με το Chamonix. Υπάρχουν πολλά ανέκδοτα και παρεξηγήσεις  με την προφορά και τους ιδιωματισμούς μιας γλώσσας, που αποτέλεσαν το θέμα θεατρικών κωμωδιών, όπως της παλιάς κωμωδίας Βαβυλωνία, ονομασία που προέρχεται από τη σύγχυση των γλωσσών στον Πύργο Βαβέλ.

Όταν κάποιος επώνυμος δίνει συνέντευξη ακόμα και στο εξωτερικό ασχέτως πόσο καλά γνωρίζει τη γλώσσα πρέπει να χρησιμοποιεί διερμηνέα, γιατί μπορεί να του διαφύγει μια λεπτομέρεια και γιατί ο χρόνος μέχρι την μετάφραση του επιτρέπει να σκέπτεται. Συνεπώς σημασία έχει η σωστή διατύπωση μιας έννοιας και όχι με τι προφορά λέγεται, αρκεί να είναι κατανοητή, άλλωστε ο κ. Δημητρακόπουλος και όχι μόνο, διασκέδασαν με το τρολάρισμα του «Κορωπί».

Το μεγάλο όμως πρόβλημα είναι οι αυτόματες μεταφράσεις κυρίως με λέξεις με πολλαπλές έννοιες που εξαρτώνται από τα συμφραζόμενα, που δεν έχουν τύχει επεξεργασίας από έμπειρο μεταφραστή ή από ιδιωματισμούς, οπότε προκύπτουν κατά τη παλιά έκφραση κείμενα με «αλαμπουρνέζικα». Κάποτε διάβασα τη μετάφραση του let bygones be bygones (περασμένα-ξεχασμένα) σαν άσε τις βιγώνιες να είναι βιγώνιες.

***

Λέανδρος Τ.Ρακιντζής - Αρεοπαγίτης ε.τ.