Το πρόσωπο, ο όχλος και η ατομική ευθύνη

Όταν ήμουν μαθητής στη Β’ (νομίζω…) Γυμνασίου, θυμάμαι ένα περιστατικό στο οποίο δύο παιδιά βρίσκονταν σε διαμάχη και ετοιμάζονταν να έρθουν στα χέρια, όσο οι υπόλοιποι μαθητές, μεταξύ των οποίων και ο γραφών, παρακολουθούσαν με ενθουσιασμό σε κύκλο γύρω από τους πρωταγωνιστές. Γρήγορα οι καθηγητές διέλυσαν το… δρώμενο, και μας είπαν να επιστρέψουμε στις τάξεις μας. Στην επιστροφή για την τάξη θυμάμαι με τι ενθουσιασμό μιλούσα με μία συμμαθήτριά μου για το περιστατικό και σχολίαζα το πόσο γρήγορα διαλύθηκε. Το ίδιο κύμα ενθουσιασμού και άλλα τέτοια σχόλια ήταν διάχυτα στην ατμόσφαιρα, όχι μόνο στο παρεάκι της προηγούμενης πρότασης, που δεν ήταν καν παρεάκι, απλά δύο γνωστοί με κοινές παρέες που έτυχε να βρεθούν ο ένας πλάι στην άλλη μέσα στο χάος του επεισοδίου.

Αυτή την ατμόσφαιρα αντιλήφθηκε ο καθηγητής με τον οποίο είχαμε μάθημα εκείνη τη ώρα, φυσικός στο επάγγελμα και τολμώ να πω ένας από τους καλύτερους καθηγητές που είχα ποτέ, αν και δεν ήμουν ποτέ φίλος του αντικειμένου του. Γρήγορα ο άνθρωπος ξεκίνησε να μας μαλώνει: αντί να σταματήσετε τον καυγά στεκόσασταν σε κύκλο περιμένοντας το θέαμα. Το να είσαι όχλος είναι από τα χειρότερα πράγματα που μπορείς να κάνεις, πάντα να σκέφτεστε με τη λογική σας και εσείς για τους εαυτούς σας, όχι για να είστε ατομιστές αλλά δίκαιοι απέναντι σε αυτό που σας συμβαίνει. Σε αυτό το περιστατικό οι μεγαλύτεροι φταίχτες δεν είναι αυτοί αλλά εσείς, καθώς ο καθένας από εσάς κρύφτηκε δειλά σε ένα κοπάδι για να μπορεί να βγάλει το χειρότερό του εαυτό…. χωρίς θάρρος, χωρίς σκέψη και χωρίς ενοχές.

Αν και τα λόγια δεν είναι προφανώς ακριβή, το περιστατικό είναι αληθινό, και εμένα προσωπικά μου άνοιξε τα μάτια διάπλατα για τη δύναμη που έχει ο όχλος και το πώς μπορείς να παρασυρθείς από αυτόν.

Το περιστατικό αυτό, όπως και πολλά άλλα, και όπως κάθε άνθρωπος στη δική του ζωή, τα κουβαλάω ως κρίσιμα μαθήματα. Ως μαθήματα ότι πάντα πρέπει να σκέφτεσαι για τον εαυτό σου, να μην παρασύρεσαι ούτε από τον όχλο ούτε από την προσωπική φοβία, να μη φοβάσαι να εκφράσεις τη γνώμη σου και πάντα να λες αυτό που θεωρείς ότι ισχύει, όχι αυτό που νομίζεις ότι οι άλλοι θέλουν να ακούσουν. Κυρίως, διότι αν όλοι μας σε εκείνο τον κύκλο σκεφτόμασταν με αυτόν τον τρόπο, θα διακόπταμε μόνοι μας τον καυγά χωρίς την παρέμβαση των καθηγητών μας.

Η κατάσταση στον ελληνικό αθλητισμό είναι αυτή που είναι, χωρίς να φαίνεται να αλλάζει σύντομα. Μπορούμε να ρίχνουμε την ευθύνη στις ηγεσίες των ομάδων, και πρέπει, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να σταματήσουμε να ταυτιζόμαστε με αυτές, αν όχι σημαντικότερο. Και κάποια στιγμή θα πρέπει να σταματήσουμε να θέλουμε να είμαστε όχλος. Διότι η δημοκρατία απαιτεί να μην είμαστε. Αν παγώσουμε την εικόνα στις …πολιτισμικές ανταλλαγές κάποιου ηγέτη ενός αθλητικού οργανισμού με φιλάθλους ίδιας ή αντίπαλης ομάδας, όλοι όσοι περιλαμβάνονται σε αυτή την εικόνα έχουν το δικαίωμα μίας ψήφου. Άρα απαιτούμε από όλους να είναι το ίδιο υπεύθυνοι και σκεπτόμενοι πολίτες. Το να κρυβόμαστε σε ένα κοπάδι και να απειλούμε ότι θα ….αγαπήσουμε και θα ξυλοφορτώσουμε κόσμο είναι δική μας επιλογή, κανενός άλλου. Αν δεν είναι σωστό να προσβάλουμε και να χειροδικούμε, αλλά αντιθέτως το σωστό είναι να δείχνουμε παντού και πάντα το σεβασμό που θα θέλαμε να μας δείχνουν, αυτό δεν παύει μαγικά να ισχύει στις κερκίδες ενός γηπέδου. Και το ότι απλά το έχουμε συνηθίσει γιατί συμβαίνει δεν είναι επιχείρημα, διότι ακόμα και ο πατέρας που χτυπάει τα παιδιά του δεν τολμάει να διαφημίζει τις πράξεις του δημοσίως. Άρα πράττουμε κρυμμένοι σε έναν όχλο όσα δε θα τολμούσαμε ποτέ να πράξουμε ατομικά, κάνουμε κάτι που θεωρούμε λάθος επειδή γνωρίζουμε ότι δε θα μας πιάσουν.

Στο παραπάνω παράδειγμα των…. πολιτισμικών ανταλλαγών ο ηγέτης του οργανισμού είναι ένας και οι φίλαθλοι πολλοί. Αν οι φίλαθλοι σταματούσαν να είναι όχλος, τότε και οι ίδιες αυτές οι συμπεριφορές θα πέφταν στο κενό, καθώς δε θα απευθύνονταν πουθενά. Γιατί η δύναμή των συμπεριφορών αυτών κρύβεται στη ανταπόκριση των πολλών, όχι στην αξία του παραδείγματός του ενός.

Ίσως είναι μία ευθύνη που να είναι πιο εύκολο να πάρουμε πρώτα εμείς, από το να συμμορφωθούν οι ηγεσίες μας. Το παράδειγμα του καθηγητή δείχνει ακριβώς αυτό, ότι το καλό που κάνει ο καθένας στη δική του καθημερινότητα δεν είναι αμελητέο, έχει προστιθέμενη αξία με πολλαπλασιαστική δύναμη στο κοινό σύνολο. Και άμα πάρουμε το παράδειγμα από τις πλατείες της 28ης Φεβρουαρίου του 2025, ίσως θυμηθούμε ότι μάλλον έχουμε παραπάνω δύναμη να συμμορφώσουμε τις ηγεσίες μας σε αυτό που χρειαζόμαστε από ό,τι θα ήθελαν εκείνες να πιστεύουμε.