Τέχνη και θρησκευτικό συναίσθημα

.

Θυμάστε τα σκίτσα του Μωάμεθ που δημοσίευσε  το γαλλικό περιοδικό Charlie Hebdo και προκάλεσαν το αιματοκύλισμα δώδεκα δημοσιογράφων από μία ομάδα παρανοϊκών ισλαμιστών; 

Τότε λοιπόν είχε αρχίσει μία δημόσια συζήτηση με θέμα την ελευθερία λόγου και έκφρασης από τη μία πλευρά και από την άλλη η προσβολή θρησκευτικών συμβόλων. 

Η ίδια ακριβώς συζήτηση έχει προσφάτως ανοίξει μετά την παντελώς απαράδεκτη και παράνομη ενέργεια εναντίον εκθεμάτων στην εθνική πινακοθήκη, με καταγγελίες για την προστασία της Τέχνης και της ελεύθερης άποψης του καλλιτέχνη! 

Ωστόσο, ουαί και αλίμονο

σε όποιον τολμήσει να μιλήσει για την προστασία και τον σεβασμό την θρησκευτικού συναισθήματος και σε όποιον αμφισβητήσει την «Τέχνη» που εκφράζει ο «καλλιτέχνης» στο πρόσωπο της Παναγίας με ένα τσιγάρο στο στόμα και τον σκελετό του θείου βρέφους στην αγκαλιά της!

Το θρησκευτικό συναίσθημα υπάγεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1948) και  η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται ρητά από το άρθρο 18 της Διακήρυξης.

Πρόκειται για την πρώτο κατουσίαν διεθνές κείμενο στο οποίο συμφώνησαν όλες οι χώρες του κόσμου μετά από δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους, κατά τη διάρκεια των οποίων περίσσεψε το μίσος, ο ρατσισμός και οι διακρίσεις.

Στο ίδιο πλαίσιο, το θρησκευτικό συναίσθημα ως ανθρώπινο δικαίωμα προστατεύεται από τις διατάξεις του διεθνούς δικαίου και συγκεκριμένα από το άρθρο 9 της ευρωπαΐκής σύμβασης για τα ανθρώπινα δικαιώματα (1953), όπου ρητά προβλέπεται η προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας.

Μάλιστα, υπάρχει και σχετική απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην υπόθεση Otto Preminger Institut κατά Αυστρίας (1994), όπου η τοπική κυβέρνηση του Τιρόλου προέβη στην απαγόρευση προβολής κινηματογραφικής ταινίας με την αιτιολογία ότι προσβάλλονταν κατάφωρα θρησκευτικά σύμβολα της καθολικής εκκλησίας.

Ανάλογη απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπήρξε και στην υπόθεση Müller κατά Ελβετίας (1988), όπου απομακρύνθηκε από δημόσια έκθεση στο καντόνι Fribourg πίνακας καλλιτέχνη με χυδαίο ερωτικό περιεχόμενο.

Ο σεβασμός λοιπόν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφορά και την τέχνη και τον καλλιτέχνη, ο οποίος οφείλει να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα στην έκφραση του μέσα από τα οποιαδήποτε έργα του που προβάλλει στο κοινό.

Αν η κοινωνία μας ογδόντα χρόνια μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, δεν έμαθε ακόμα να σέβεται στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, τότε ποιο είναι άραγε το επίπεδο της προόδου που έχουμε σημειώσει ως ανθρωπότητα;

Ο σεβασμός του θρησκευτικού συναισθήματος που αποτελεί συστατικό στοιχείο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αποτελεί υποχρέωση και για την Τέχνη.

Η Τέχνη, άλλωστε, υπηρετεί μία αισθητική και εκφραστική διάσταση μέσω της οποίας αναδεικνύει τα ανθρώπινα συναισθήματα και ποτέ δεν προσβάλλει το οποιοδήποτε ανθρώπινο συναίσθημα.

Κατά τον Αριστοτέλη, η τέχνη μιμείται το θείο και περικλείει αυτούσια μια θεϊκή διάσταση και κατά τον Πλάτωνα, η τέχνη υπηρετεί το κάλλος το οποίο δεν συνδέεται μόνο με την εξωτερική εμφάνιση αλλά και με το ήθος του ανθρώπου.

Εν κατακλείδι, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος εάν πέρα από μεγαλοστομίες, εμπάθειες και ιδεοληψίες, πρυτάνευε ο αμοιβαίος σεβασμός του θρησκευτικού συναισθήματος και των προσωπικών πιστεύω και απόψεων του καθενός, αποφεύγοντας κάθε είδους προκλήσεις, προσβολές και γελοιοποιήσεις οι οποίες επιδρούν καταλυτικά στη διατήρηση της  κοινωνικής συνοχής.

*Ο κ.  Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Υποστράτηγος ε.α. της  Ελληνικής Αστυνομίας.