Τα «δημόσια» και τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια

Πολλή συζήτηση έγινε τον τελευταίο καιρό για την ανάγκη απαγόρευσης  ιδιωτικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας, έγιναν και τα σχετικά συλλαλητήρια. Οι αρνητές τους εξακολουθούν να επικαλούνται προς τούτο άρθρο του Συντάγματός μας, παρά του ότι αυτό δείχνει να ξεπεράστηκε με διάφορα νομικά τεχνάσματα,  θεωρώντας πως το δημοκρατικό και «αριστερό»  μας καθήκον επιβάλει να εμείνουμε   στα  «δημόσια και δωρεάν»,  που νομίζουμε

Το σημερινό κόστος της «Παιδείας» στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά υψηλό και δυσβάστακτο για τα μικρά και μεσαία εισοδήματα. Οι επιθυμούντες να εισαχθούν σε «δωρεάν και δημόσιο» Πανεπιστήμιο, παρακολουθούν φροντιστηριακά ή και ιδιαίτερα  μαθήματα,    τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των τριών ετών του Λυκείου. Παραπαιδεία δηλαδή, της οποίας το κόστος συμβαδίζει με την αποτελεσματικότητά  της. Αποτελεσματικότητα που περιορίζεται στις δυνατότητες των μαθητών να εισαχθούν σε Πανεπιστήμιο, δηλαδή στην εξάσκησή τους στα μαθήματα που εξετάζονται στις πανελλήνιες εξετάσεις.    Μη ξεχνούμε και την ύπαρξη αμιγώς  ιδιωτικών  εκπαιδευτηρίων, τόσο πρωτοβάθμιας όσο και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης,  που καταφανώς προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες στους μαθητές τους.   Μάλιστα, μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα,  η Παιδεία, που δεν ταυτίζεται με την εκπαίδευση  και μάλιστα με την περιορισμένης εμβέλειας εκπαίδευση, έχει έως εξαφανίσεως   παραμεληθεί, ως μη χρήσιμη για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο.

Στις πανεπιστημιακές σχολές πρώτης προτίμησης,  εισάγονται κυρίως οι  καλλίτερα, κατά τα ανωτέρω, εκπαιδευμένοι μαθητές. Δηλαδή αυτοί που δαπάνησαν περισσότερα χρήματα για την εξάσκησή τους στα μαθήματα των πανελληνίων εξετάσεων, σε φροντιστήρια και σε ιδιαίτερα μαθήματα. Οι λιγότεροι εξασκημένοι μαθητές, αυτοί δηλαδή που ξόδεψαν λιγότερα χρήματα για την εξάσκησή τους,  αρκούνται στις πανεπιστημιακές σχολές που απέμειναν, συχνά εκτός του τόπου κατοικίας τους.  Δημιουργούνται έτσι οικονομικά παράλογα: ο πλούσιος γόνος, που έχει πληρώσει μεγάλα ποσά για την   προετοιμασία του, εισάγεται στη  σχολή της αρεσκείας του, κατά προτίμηση στην πόλη που κατοικεί. Οι οικονομικώς ασθενέστερες οικογένειες   ξοδεύουν έτσι περισσότερα χρήματα από τις εύπορες οικογένειες, γιατί τα παιδιά τους  εισάγονται συχνά σε σχολές που δεν ήταν πρώτη προτεραιότητά τους και ακόμα συχνότερα μακράν  της οικογενειακής τους κατοικίας. Υπάρχουν βεβαίως και φωτεινές εξαιρέσεις, που όμως  απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. 

Ας δούμε τώρα και κατά πόσον τα δημόσια Πανεπιστήμια είναι πράγματι δημόσια. Δικαιούμεθα  άραγε να τα χαρακτηρίζουμε έτσι, όταν δεν τα διαχειρίζονται παρά  μόνο «ιδιωτικές» ομάδες καθηγητών και δεν λογοδοτούν   στις κοινωνίες που τα  πληρώνουν για να λειτουργήσουν; Είναι δημόσιο και ένα Ίδρυμα, που εκτός από την «αυτονομία» του, δηλαδή τη διαχείρισή του  από τους καθηγητές του και μόνο, αστυνομεύεται  από τα κόμματα μέσω των συνδικαλιστικών παρατάξεων, που έχουν καταργήσει κάθε έννοια ασύλου και  ελεύθερης  διακίνησης ιδεών;  

Πιο εύκολα διακινούνται ιδέες στη πλατεία Συντάγματος και στο πεζοδρόμιο έξω από τη ΓΑΔΑ,  παρά στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα.  Ο «νόμος-Διαμαντοπούλου»  -πρόκειται για την υπουργό Παιδείας που είχε προτείνει την καθιέρωση της αγγλικής γλώσσας ως δεύτερης επίσημης γλώσσας του κράτους-  που είχε ψηφιστεί ενθουσιωδώς από τη Βουλή, διακήρυττε ψευδώς πως πρότεινε σύστημα λογοδοσίας των Πανεπιστημίων στη κοινωνία, ενώ αντιθέτως καταφανώς ενίσχυε την ιδιωτικότητά τους.   Ο σημερινός τρόπος διοίκησης και διαχείρισης των Πανεπιστημίων, δεν αποτελεί παρά μία πολύ χειρότερη εκδοχή του.

Μόνο μια θεσμοποιημένη λογοδοσία των Πανεπιστημίων, μέσω της διοίκησής του από Συμβούλια στα οποία θα συμμετείχαν, ισοτίμως με τους καθηγητές τους, εκλεγμένοι εκπρόσωποι επιστημονικών Επιμελητηρίων και εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων, θα δικαιολογούσε τον χαρακτηρισμό τους ως «δημόσια». Σήμερα δεν είναι δημόσια, είναι κρατικά, με το κράτος, εντέχνως  και αντισυνταγματικώς, αποκομμένο από τη δημόσια σφαίρα.  

Επί πλέον, τα κόμματα χρησιμοποιούν τα Πανεπιστήμια, εμφανώς και ανερυθριάστως, προς άγραν μελλοντικών φανατισμένων στελεχών. Όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα της χώρας δείχνει να ανέχεται οι κομματικοί φονταμενταλιστές,  όλων των κομμάτων,  να τα «καταλαμβάνουν» ανεμπόδιστα   όποτε θελήσουν, ενίοτε καταστρέφοντας και τις υποδομές τους. Ανέχεται οι καθηγητές τους να τρομοκρατούνται και να εκβιάζονται, ανέχεται και το «δημοκρατικό πέντε»  να δημιουργεί στρατιές αμόρφωτων και ανεπάγγελτων κομματικών στελεχών. Τούτο γιατί αυτά τα ανεπάγγελτα και αμόρφωτα στελέχη καταλαμβάνουν,  κατά προτεραιότητα,  τις υψηλότερες κρατικές θέσεις, ενίοτε και αυτές των υπουργών. 

Αδυνατούν οι πολιτικοί ταγοί μας  να κατανοήσουν πως η   Παιδεία και μάλιστα η δημοσίως ελεγχόμενη Παιδεία, αποτελεί τον κύριο μοχλό ανάπτυξης της χώρας και πως τα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν είναι πεδία μικροπολιτικών πρακτικών και ανταγωνισμών.  Η έννοια της Παιδείας  αποτελεί, για τους πολιτικούς διαχειριστές μας, συγκεχυμένη έννοια, αν όχι άγνωστη, αλλά και η Εκπαίδευση, με την οποίαν την συγχέουν, επίσης τίθεται στο περιθώριο του ενδιαφέροντός τους.

Στην Ευρώπη, η μέση αναλογία διδασκόντων και φοιτητών, είναι ένας (1) καθηγητής ανά δέκα πέντε (15) φοιτητές. Στην Ελλάδα είναι ένας (1)  ανά σαράντα πέντε (45).  Χρειάζεται δηλαδή τριπλασιασμός των ήδη διδασκόντων. Αντ’ αυτού όμως δεν γίνονται οι προσλήψεις που χρειάζονται, μήτε καν αυτές που είναι νομοθετημένες -μία πρόσληψη ανά κάθε συνταξιοδότηση- και ολοένα και περισσότερο ο αριθμός των διδασκόντων μειώνεται, με συνέπεια την ραγδαία υποβάθμισή τους.

Ως προς δε το ζήτημα του κόστους τους για το κράτος, δηλαδή για τους φορολογημένους, τα δεδομένα δείχνουν τουλάχιστον περίεργα. Όταν πριν αρκετά χρόνια  είχα αναλάβει σχετική έρευνα,  είχα διαπιστώσει πως το κράτος   δαπανούσε περισσότερα χρήματα ανά φοιτητή -με υπολογισμό μισθών καθηγητών, χρηματοδότηση λειτουργίας και διαφυγόντα κέρδη από τις ιδιότητες κτηριακές εγκαταστάσεις-  από τα χρήματα που θα πλήρωνε για να σπουδάσουν σε καλά ιδιωτικά Πανεπιστήμια (δεν ξέρω σήμερα τα ακριβή ποσά που δαπανώνται, καλό θα ήταν να γίνει μία παρόμοια έρευνα). Από αυτό δεν λέω να κλείσουμε τα «δημόσια»,  λέω απλώς να τα κάνουμε πραγματικά δημόσια, πραγματικά δωρεάν, με αποτελεσματική εκπαίδευση και με μέριμνα στην Παιδεία! Θα ωφεληθούμε τα μέγιστα ως χώρα.

Οι καταγεγραμμένες περί Παιδείας διακηρύξεις των Τσάτσου,  Ηλιού, Πεσμαζόγλου, Παπανούτσου,  Νιάνια και όλων των εκπροσώπων της φωτισμένης γενιάς του -30, αλλά και αυτής του -60,  θεωρούνται ρομαντικές, αν όχι ανόητες.  Δυστυχώς φαίνεται πως μετά από αυτές τις   γενιές   η χώρα μας αποσυντίθεται, συστηματικώς και ίσως ηθελημένως.    

Ας έλθουμε τώρα στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Είναι προφανές το   οικονομικό όφελος που θα προκύψει για τη χώρα μας. Σήμερα εξάγονται μεγάλα ποσά για τις σπουδές των παιδιών των ευκατάστατων οικογενειών, αλλά όχι μόνο αυτό:  θα φανούν και   κοινωνικώς δημοκρατικότερα.    Εκτός όμως αυτού,  τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, θα αποδυναμώσουν  και την  παραπαιδεία, με ενδεχόμενη   επαναφορά των στόχων της Παιδείας, στις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης.  Χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι εισερχόμενοι σε αυτά τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα είναι απλώς πλούσιοι και απαίδευτοι.

Είναι σίγουρο πως θα τεθούν κριτήρια, κριτήρια  που δεν θα απαιτούν όμως, όπως συμβαίνει σήμερα, στείρες αποστηθίσεις. Ούτε και   η εισαγωγή σε αυτά θα   εξαρτάται από τα χρήματα που θα διαθέτει ο υποψήφιος. Επισημαίνουμε πως σήμερα στα καλά ιδιωτικά Πανεπιστήμια, Ευρώπης και Αμερικής, εισάγεται μόνο μικρό μέρος των αιτούντων εισαγωγή.  Στο Χάρβαρντ, π.χ.,  που θαυμάζουμε και που πολιτικώς κυριαρχεί στη χώρα μας, εισάγεται ελάχιστο μέρος του συνόλου των αιτούντων εγγραφή.  Σε άλλα ιδιωτικά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, αιτείται προπαρασκευαστική φοίτηση ενός ή δύο ετών και οι αποτυχόντες αποβάλλονται ή διοχετεύονται   σε ίδιου αντικειμένου  «δημόσια» Πανεπιστήμια, «δημόσια» ως ανωτέρω. Με ανάλογη αντιμετώπισή  τους από την αγορά εργασίας.  

Το όλο ζήτημα είναι έτσι εξαιρετικώς κρίσιμο και πολυεπίπεδο. Αυτά που οι πολέμιοι των ιδιωτικών Πανεπιστημίων  υποστηρίζουν και υπερασπίζονται, π.χ. τις «καταλήψεις» και την αστυνόμευση των δήθεν δημοσίων Πανεπιστημίων από τους κομματικούς φονταμενταλιστές, κυρίως των «λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων»,  αλλά και που ταυτοχρόνως στέλνουν τα παιδιά τους  σε ακριβά εγχώρια ιδιωτικά σχολεία και σε ιδιωτικά Πανεπιστήμια του  εξωτερικού, κατ’ ουσίαν  ενισχύουν τα ιδιωτικά και υποβαθμίζουν τα «δημόσια». Χρειάζεται να δούμε το ζήτημα σε βάθος,  πέραν ανούσιων και δημαγωγικών συνθημάτων. Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, ιδίως αν τα αναγνωρίσουμε  με τη μορφή Μη Κερδοσκοπικών Επιχειρήσεων, θα αποδειχθεί πως δίνουν   ευκαιρίες σπουδών σε περισσότερους νέους και με χαμηλότερο κόστος για τις      οικογένειές τους, ιδίως αν το κράτος συνδράμει τους οικονομικώς ασθενέστερους φοιτητές με σύστημα υποτροφιών και  φτηνών δανείων. Ιδού τι πρέπει να απαιτήσουμε.

Εν κατακλείδι: ναι στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια υπό όρους, αλλά και έκκληση να κάνουμε τα «δημόσια» πραγματικά δημόσια. Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε αν όχι την απολύτως δωρεάν, τουλάχιστον την προσιτή από άλλους Παιδεία και Εκπαίδευση.