Συγγνώμη Λάμπρο Ντόκα

Ο Λάμπρος Ντόκας είχε γεννηθεί σε ένα τρισάθλιο χωριό της ορεινής Αιτωλοακαρνανίας, σε ένα πάμπτωχο σπίτι μιας πολυμελούς οικογένειας κτηνοτρόφων. Το σπίτι του, ένα ορθογώνιο δωμάτιο, χωριζόταν στη μέση με έναν πρόχειρο τοίχο από σανίδωμα. Από εδώ ζούσαν οι άνθρωποι, από εκεί τα μεγάλα ζώα. Ο ίδιος μου είχε διηγηθεί πως, όταν έκανε κρύο, τα παιδιά έπαιρναν τα στρωσίδια και κοιμόντουσαν κολλητά στον τοίχο, που τα χώριζε από το στάβλο, για να επωφεληθούν από τη θερμοκρασία των ζώων. Όμως ο Λάμπρος Ντόκας, από μια ιδιοτροπία του Θεού ή της φύσης, ήταν μια μαθηματική μεγαλοφυΐα. Από τα Γκράβαρα βρέθηκε στο Παρίσι με υποτροφία, για να κάνει μεταπτυχιακό στα μαθηματικά και προχωρούσε ακάθεκτος εφευρίσκοντας νέες λύσεις σε παλιά προβλήματα. Έπαιζε τους «Ιησουΐτες» στα δάχτυλα.

Έμενε απέναντι από το ελληνικό περίπτερο στο μεγαλειώδες ενδιαίτημα, που φιλοξενούσε κυρίως φοιτητές της μαύρης Αφρικής, της υπερποντίου Γαλλίας, όπως ονόμαζαν τότε οι Γάλλοι τις πρώην αποικίες τους (France outre Mer - FOM). Ο Λάμπρος τα είχε χάσει από τους ακαδημαϊκούς επαίνους, την ελευθεριότητα των Γαλλίδων και τον απέραντο επιστημονικό ορίζοντα που ανοιγόταν μπροστά του. Ήταν, λόγω καταγωγής, αριστερούλης. Δεν τον ενδιέφερε ιδιαίτερα η πολιτική. Υπόγραψε όμως το 1972 μια κοινή δήλωση των Ελλήνων Πανεπιστημιακών της Δυτικής Ευρώπης ότι δεν θα διδάξουν, με οποιοδήποτε τρόπο, ούτε θα συνεργαστούν ερευνητικά με ελληνικά πανεπιστήμια, όσον καιρό υπήρχε στη χώρα μας η Δικτατορία των Συνταγματαρχών. Τον Αύγουστο του 1973 θα λειτουργούσε στη Γενεύη το «θερινό ελεύθερο πανεπιστήμιο των Ελλήνων του εξωτερικού». Στο πρόγραμμα υπήρχε βεβαίως και μάθημα του Λάμπρου Ντόκα. Δυστυχώς αυτός δεν εμφανίστηκε, ούτε δικαιολογήθηκε με οποιονδήποτε τρόπο.

Μερικά εξάμηνα αργότερα, το νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Πατρών, που είχε συγκεντρώσει εξαιρετικούς επιστήμονες στις θετικές επιστήμες, αποπλάνησε τον Λάμπρο. Υπογράφοντας μια δήλωση ότι δεν ενδιαφέρεται και δεν θα ασχοληθεί με την πολιτική απέκτησε μια έδρα στο χουντικό Πανεπιστήμιο και έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά.

Δυο χρόνια αργότερα το στρατιωτικό καθεστώς κατέρρεε και μερικά χρόνια μετά από αυτό ο Λάμπρος Ντόκας πέθανε ξαφνικά. Είχε επανειλημμένα ενδιάμεσα επιχειρήσει να με συναντήσει αλλά εγώ δογματικός στην απόρριψή μου όλων όσων είχαν αναγνωρίσει τη χούντα, απέφευγα να τον συναντήσω και να του μιλήσω. Είμαι βέβαιος ότι θα τον πίκρανα πολύ. Για λόγους απροσδιόριστους, είχα μια αδυναμία στο Λάμπρο Ντόκα και αυτός μου το ανταπέδιδε αφειδώλευτα.

Γιατί θυμήθηκα τώρα τον Λάμπρο; Γιατί τον ίδιο χρόνο που αυτός αποδεχόταν τον διορισμό από την χούντα διάβασα προ ημερών ότι ο μυστακιοφόρος αγωνιστής υπουργός της Παιδείας είχε έρθει σε συναλλαγή με τις στρατιωτικές αρχές, για να μην υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Η γραμμή της Αριστεράς ήταν τότε όλα τα στελέχη να στρατεύονται και να προσπαθούν να διαβρώσουν το στρατιωτικό καθεστώς από το εσωτερικό του καταπιεστικού μηχανισμού. Γνωρίζω πολλούς, που με τα τραύματα των βασανιστηρίων του ΕΑΤ-ΕΣΑ ορατά ακόμη στο κορμί τους, πήγαιναν να θέσουν τον εαυτό τους στη διάθεση του πρώτου τυχόντα φασίστα, που ήθελε να τους βασανίσει ή να τους κάνει απλώς καψόνι.

Δεν έχω την αξίωση να είναι όλοι ήρωες. Η ζωή με έχει διδάξει ότι όσο τα χρόνια απομακρύνονται και η ομαλότητα θεωρείται αυτονόητη, κάθε είδους νταήδες καταλαμβάνουν το προσκήνιο και μιλάνε για αγώνες και θυσίες. Ακόμα και όταν υπάρχουν πραγματικοί ήρωες, που πλήρωσαν ακριβά την αγωνιστική τους δραστηριότητα εκείνης της εποχής, σήμερα εξαργυρώνουν τις δάφνες τους με κάθε είδους τίμημα. Όλοι αυτοί όμως δεν πρέπει να γίνονται υπουργοί παιδείας, γιατί αυτός ο υπουργός λειτουργεί ως πρότυπο για τη νεολαία. Μπορεί να είναι παλαβούτσικος, μπορεί να είναι άσχετος και ημιμαθής, αλλά δεν μπορεί να είναι κουραμπιές λιποτάχτης. Εδώ που καταντήσαμε, μπορεί να έχει διάφορα και ποικίλα ελαττώματα αλλά όχι, δεν πρέπει να έχει τη φωλιά του λερωμένη.