Πέθανε ο σπουδαίος σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου

Βασίλης Παπαβασιλείου

Ο σκηνοθέτης, ηθοποιός, μεταφραστής, δάσκαλος της υποκριτικής, Βασίλης Παπαβασιλείου απεβίωσε σήμερα, Παρασκευή 6 Ιουνίου, σε ηλικία 76 ετών, μετά από πολύμηνη μάχη με την υγεία του. 

Την απώλεια του σπουδαίου θεατράνθρωπου, ο οποίος υπήρξε μία εμβληματική φυσιογνωμία για την ελληνική σκηνή, έκανε γνωστή με ανάρτηση της η σκηνοθέτις Νικολέτα Φιλοσόγλου, μαθήτρια, συνεργάτις και φίλη του.

«Την αυγήν της Παρασκευής εις την Αθήνα,

μία θλιβερή είδησις, ένα τρομερό μήνυμα θανάτου γυρίζει από στόμα σε στόμα. - Καθένας ρωτά, ξαναρωτά, επειδή κανένας δεν θέλει πιστεύση την μεγάλη δυστυχία· επειδή όλοι ελπίζουν να μάθουν ότι η τρομερή είδησις δεν είναι αληθινή. – Αλλά παύει κάθε δισταγμός. Ο Βασίλης Παπαβασιλείου δεν είναι πλέον».

Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1949, ακολούθησε σπουδές Ιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όμως μετά από τρία χρόνια, στράφηκε στο θέατρο και εγγράφηκε στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης.

Υπέγραψε τη σκηνοθεσία σε περισσότερες από τριάντα παραστάσεις ανεβάζοντας έργα Ευριπίδη, Σοφοκλή, Γκολντόνι, Μαριβό, Χόρβατ, Σαίξπηρ, Πιραντέλλο, Μολιέρου, Αναγνωστάκη, Στάϊκου, Μανιώτη, ενώ ασχολήθηκε με τη μετάφραση θεατρικών και πεζών κειμένων -Γκολντόνι, Μποντ, Μολιέρος, Μπαρτ, Σαντ. Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, την περίοδο 1994-98. 

Η συνεισφορά του στον χώρο του θεάτρου τιμήθηκε με διακρίσεις από φορείς όπως ο Δήμος Αθηναίων, η Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, καθώς και το Φεστιβάλ Θεάτρου Συρακουσών στη Σικελία. Το 2018 ανακηρύχθηκε Ιππότης Γραμμάτων από τον Γάλλο υπουργό Πολιτισμού.

Μενδώνη: Η προσφορά του στον Πολιτισμό υπερβαίνει κατά πολύ το έργο του και το παράδειγμά του ως αυθεντικού πνευματικού ανθρώπου

Πληροφορούμενη την απώλεια του Βασίλη Παπαβασιλείου, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Ο Πολιτισμός μας θρηνεί την απώλεια του Βασίλη Παπαβασιλείου, ενός μετεωρικού διανοητή, που καταλείπει πλατύ και βαθύ αποτύπωμα. Μαθητής του Κουν, ο Βασίλης Παπαβασιλείου σφράγισε, ως σκηνοθέτης, ηθοποιός και θεατρικός δάσκαλος, τα θεατρικά μας δρώμενα, τον τελευταίο μισό αιώνα. Με τη βαθύτατη καλλιέργειά του, τη σπάνια λόγια σκευή του, θεμελιωμένη στην πληρέστατη εποπτεία όλων των πεδίων της τέχνης, τη διαρκή επαφή του με κλασικά αλλά και ανακαινιστικά ρεύματα, και, κυρίως, με την ανυποχώρητη αφοσίωση στην ουσία, στις αρχές και στην αποστολή της Τέχνης, ο Βασίλης Παπαβασιλείου διαμόρφωσε μια απόλυτα διακριτή προσωπική θεατρική προσέγγιση.

Τη μετουσίωσε σε εμβληματικές παραστάσεις που άφησαν εποχή, μεταβάλλοντας σημαντικά τις θεατρικές προσλήψεις του κοινού, ταυτόχρονα δημιουργώντας νέες ορίζουσες για το θέατρο. Άνθρωπος που συνδύαζε, όσο λίγοι, τη σκηνική πράξη και τον λόγο, ο Βασίλης Παπαβασιλείου υπήρξε προσφιλής δάσκαλος και καθοδηγητής για όλους όσους είχαν το προνόμιο να δουλέψουν μαζί του. Ήταν ένας απολαυστικός συνομιλητής, με ιοβόλο χιούμορ και με μία μοναδική διεισδυτική, καυστικότατη άποψη για την πραγματικότητα.

Στην περίπτωση του Βασίλη Παπαβασιλείου, αυτό που συχνά λέγεται περί αναντικατάστατης απώλειας, αποτελεί κατ′ εξοχήν σχήμα λιτότητας. Γιατί η προσφορά του στον Πολιτισμό υπερβαίνει κατά πολύ το έργο του και το παράδειγμά του, ως αυθεντικού πνευματικού ανθρώπου, διαρκώς ανήσυχου και ασίγαστου, θα συνεχίσει να αποτελεί πρότυπο. Για μένα προσωπικά αποτελεί απώλεια ενός πολύτιμου και ειλικρινούς φίλου μου.

Στους οικείους του, στους πολλούς φίλους του, τους συνεργάτες και μαθητές του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήριά μου».

Εθνικό Θέατρο: Ένας βαθιά σκεπτόμενος άνθρωπος, ένας από σκηνής φιλόσοφος, ένας homo universalis

«Είναι καλό να σκέφτεσαι για να ’χει ποιότητα το μέρος σου που δεν σκέφτεται».

Β. Παπαβασιλείου

Σήμερα η οικογένεια όχι μόνο του θεάτρου αλλά ολόκληρου του πολιτισμού πενθεί για την απώλεια του σκηνοθέτη, ηθοποιού και μεταφραστή Βασίλη Παπαβασιλείου. Ο Βασίλης Παπαβασιλείου ήταν ένας βαθιά σκεπτόμενος άνθρωπος, ένας από σκηνής φιλόσοφος, ένας homo universalis. Η εργασία του στον χώρο του πολιτισμού και της διανόησης υπήρξε πολυσήμαντη και καθόρισε με τον τρόπο και το παράδειγμά του τη σύγχρονη θεατρική έκφραση και σκέψη. Ένα φλογερό πνεύμα, ασίγαστης περιέργειας και φιλομάθειας, ένας διανοούμενος που δοκίμαζε τα όρια και άνοιγε νέες προοπτικές στον τρόπο θέασης της ζωής και της τέχνης με έργο που συνδύαζε τη βαθιά φιλοσοφική σκέψη, την πολιτική ευαισθησία και την καλλιτεχνική καινοτομία. Η παρουσία του υπήρξε καθοριστική για τον σύγχρονο πολιτισμό.

Υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος από το 1994 έως το 1998. Δίδαξε σε δραματικές σχολές και στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2016 τιμήθηκε με τον τίτλο του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας. Συνεργάστηκε πολλές φορές με το Εθνικό Θέατρο: με τον Οιδίποδα Τύραννο άνοιξε το ανακαινισμένο Κολοσσαίο το 2000 μετά από αιώνες σιωπής ενώ ο Ιμπρεσάριος από τη Σμύρνη στην Κεντρική Σκηνή το 2023 ήταν η τελευταία του σκηνοθεσία.

Το Διοικητικό Συμβούλιο, η Καλλιτεχνική Διευθύντρια και όλοι οι εργαζόμενοι στο Εθνικό Θέατρο εκφράζουν τα ειλικρινή τους συλλυπητήρια στους οικείους, τους συνεργάτες, φίλους και μαθητές του».