Περί μη κρατικών πανεπιστημίων

Back view of students attending a graduation ceremony in lecture hall.

Διαβάζω ότι κυοφορείται ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων με αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και όχι με αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος. Θυμίζω ότι για τη μη αναθεώρηση του άρθρου 16 έχουν δοθεί μάχες οπισθοφυλακής από κάθε συνδικαλιστικό και φοιτητοπατερικό φορέα εδώ και δεκαετίες εναντίον οποιασδήποτε αστικής κυβέρνησης διανοήθηκε την αναθεώρησή του.

Το άρθρο 16, λοιπόν, στις παραγράφους 5, 6 και 8, ορίζει τρία συγκεκριμένα δεδομένα για τη λειτουργία πανεπιστημίων

στην Ελλάδα. Πρώτον, η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Δεύτερον, οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Τρίτον, η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται.

Όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας, η αλλαγή των δεδομένων αυτών μπορεί να συμβεί μόνο με αναθεώρηση του Συντάγματος και όχι με ψήφιση τυπικού νόμου.

Η κυβέρνηση, έχοντας προσχωρήσει σε μία θέση που έχει εκφράσει και μερίδα σοβαρών επιστημόνων ότι μπορούν με απλό νόμο να ιδρυθούν μη κρατικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα, δήλωσε ότι θα φέρει σχετικό νομοσχέδιο εντός του 2024.

Εφόσον όμως δεν αναθεωρηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος, η παραπάνω ιδέα δεν θα μπορέσει ποτέ να αντιμετωπίσει το ζήτημα στο σύνολό του. Θα ιδρυθούν κάποια τύποις μη κρατικά πανεπιστήμια, με όρους και προϋποθέσεις όμως που θα τα καθιστούν δέσμια του κράτους και χωρίς την απαραίτητη ελευθερία προσλήψεων καθηγητών και εν γένει επιστημόνων από την αγορά, οι οποίοι να δεσμεύονται με συμβόλαια ορισμένου χρόνου και να μην είναι μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι με δεδομένη την ισόβια εξέλιξή (ή μη εξέλιξή...) τους.

Επιπλέον, η απουσία και ιδιωτικών ή μη κρατικών κεφαλαίων (λ.χ. από φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα ή από κοινωφελή ιδρύματα) από την ιδιοκτησία των νέων ΑΕΙ σε συνδυασμό με την εκ παραλλήλου επιχειρούμενη σήμερα απόλυτη αυτονόμηση των προϋπολογισμών των δημόσιων ΑΕΙ, που προέρχονται ως επί το πλείστον από κρατικές πιστώσεις, θα δημιουργήσει ένα μάλλον ανέλεγκτο πεδίο οικονομικής διαχείρισης.

Τελικά, αν δεν υπάρξει η αναγκαία πολιτική βούληση για συνταγματική αναθεώρηση, η επίκληση διόρθωσης μέσω νόμου και η αναμενόμενη αυτοαποθέωση, που προφανώς θα ακολουθήσει την ψήφισή του, κινδυνεύουν να αποτελέσουν άλλον ένα κρίκο στη μακρά αλυσίδα λαϊκίστικων και εμβαλωματικών λύσεων που βαπτίστηκαν ως ”τομές” επειδή όσοι τις επιχείρησαν δεν είχαν το πολιτικό κουράγιο να αναμετρηθούν με τα τεράστια και βαθιά προβλήματα της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που απαιτούν πραγματικές τομές. Αντ′ αυτού αρκέστηκαν και αρκούνται σε ”μεταρρυθμίσεις-σημαίες ευκαιρίας” σχετικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Απονομή πτυχίων σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν ορθογραφία, δηλαδή, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, ύστερα και από τα πρόσφατα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA για το 2023.

Κλείνω με μία ευχή. Να μάθουμε κάποτε, αν όχι να λύνουμε προβλήματα που χρονίζουν, τουλάχιστον να μην καταπίνουμε αμάσητα τα ψεύτικα περιτυλίγματα της εκάστοτε πολιτικής ατζέντας.

Θα είναι κέρδος σημαντικό.